Categorie:Migrantengeschiedenis in Gilze en Rijen.: verschil tussen versies

Inleiding

Al eeuwenlang zijn mensen, individueel of in groepsverband, op zoek naar nieuwe leef-en woonruimte. Men verhuist bijvoorbeeld in eigen land van de ene plaats of streek naar de andere, of zoekt een plek in een ander land. Heel wat gezinnen vertrokken bijvoorbeeld na de Tweede Wereldoorlog naar Canada of Australië. En zo kwamen en komen er ook altijd mensen van andere landen naar Nederland. Soms vrijwillig, soms zijn ze gedwongen op de vlucht gegaan. Aanleiding kan zijn een oorlog, werk, studie, geloof of de liefde. Migratiecijfers (vestiging en vertrek) zijn tot 1900 slecht geadministreerd. Inwoners maakten hier vaak geen melding van. Berekeningen van voor die tijd zijn daarom onbetrouwbaar. Daarna verbeterde dat. Elke gemeente, ook Gilze en Rijen, ziet er nu qua bevolking anders uit dan voor 1900. Na de Tweede Wereldoorlog werden Italiaanse en Spaanse arbeiders naar Nederland gehaald om mee te werken aan de wederopbouw. Zij gingen meestal na een aantal jaren terug naar hun land. Maar eind zestiger jaren ging het met de economie zo goed in Nederland, dat er weer behoefte was aan extra arbeiders, met name ongeschoolde. En daarmee deden de Turkse en Marokkaanse gastarbeiders hun intrede in Nederland. Velen bleven in Nederland, lieten hun vrouwen en kinderen overkomen of stichtten hier een gezin. In de jaren daarna kwamen er mensen uit Indonesië en de Molukken naar Nederland (na de onafhankelijkheid van Indonesië) en Suriname (na de onafhankelijkheid in 1975). Dit was minder van invloed op de bevolkingssamenstelling in Gilze en Rijen. Vanaf de tachtiger jaren kwam er een nieuwe groep buitenlandse mensen naar ons land, de asielzoekers of vluchtelingen. Dit ging om grote aantallen mensen, wat ertoe leidde dat er speciale asielzoekerscentra kwamen. In Gilze werd in 1993 Prinsenbosch, het voormalige militaire kamp, ingericht als asielzoekerscentrum. Mensen uit Irak, Afghanistan, Syrië en Afrikaanse landen kwamen richting Nederland en verbleven, al dan niet tijdelijk, in onze gemeente. In februari 2022 kwam een nieuwe stroom vluchtelingen onze kant uit, de Oekraïners. De opvang van alle vluchtelingen is in 2022 een groot probleem. Er zijn te weinig opvangplekken en de doorstroom van statushouders verloopt niet goed.

En zo werd Nederland, en ook Gilze en Rijen, een multiculturele samenleving met westerse en niet-westerse migranten.

Op 31 december 2021 woonden er in Gilze en Rijen 26.723 mensen. 18% daarvan heeft een migratieachtergrond; 2159 westerse migranten, 2758 niet-westerse migranten. De grootste groep van de niet-westerse migranten zijn Turkse mensen, 959 in totaal. Twintig jaar geleden lagen deze cijfers beduidend lager, toen had 12% van de inwoners een migratieachtergrond. In Gilze en Rijen wonen in juli 2022 mensen van 92 verschillende nationaliteiten (opgave van de gemeente). Dat is buiten de Nederlandse nationaliteit. Hier horen ook de bewoners van AZC Prinsenbosch bij.

Voor het onderwijs aan Turkse inwoners en zigeuners golden in Gilze en Rijen eerst speciale regelingen met eigen leerkrachten. Nu volgen alle migranten die een verblijfsvergunning krijgen een inburgeringstraject.

Er zijn in de loop van de jaren in Nederland verschillende benamingen gebruikt voor buitenlanders: gastarbeiders, allochtonen, westers en niet-westerse migranten, arbeidsmigranten. Vanaf 2022 laat het CBS (Centraal Bureau voor de Statistiek) de term westers en niet-westers vervallen. Migranten worden bij het CBS nu geteld en benoemd per werelddeel.

Tekst: Nel de Wit

Bronnen: Kwartaalblad De Mulder

Diverse websites; o.a.: www.heemkringmolenheide.nl, www.ucl.ac.uk, www.coa.nl, www.allecijfers.nl, www.gilzerijen.nl, www.vijfeeuwenmigratie.nl, www.rijksoverheid.nl, www.cbs.nl.

Werken, werken, werken; migratie en lokale geschiedenis; redactie I. Strouken. Kroniek 10 jaar Gilze en Rijen 1977 – 1987. Jeanne de Hoon. Tijdmachine Gilze en Rijen. Archief Heemkring Molenheide.

Met dank aan: Arda van Puijenbroek, Corina van Steenhoven, Rian Berkelmans en Ad van Dongen

Asielzoekers

Vanaf 1993 is Prinsenbosch in Gilze asielzoekerscentrum. Er kunnen 1200 bewoners worden geplaatst. Prinsenbosch is zowel een algemeen AZC als een gezinsopvanglocatie en een procesopvanglocatie. In een gezinsopvanglocatie zitten uitgeprocedeerde asielzoekers met kinderen. In een procesopvanglocatie wonen vluchtelingen die vanuit Ter Apel, waar ze een aanmeldgehoor hebben gehad, naar een asielcentrum zijn doorverwezen. Van de 1200 plaatsen in Gilze zijn er 600 bestemd voor gezinslocatie en procesopvang, de andere 600 zijn voor ‘nieuwkomers’ zoals statushouders die op een woning wachten of asielzoekers die in een verlengde asielprocedure zitten.

Prinsenbosch is door de Duitsers in de Tweede Wereldoorlog gebouwd en daarna onder andere gebruikt door Defensie. Het ligt in de buurt van Vliegbasis Gilze-Rijen. Het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) is verantwoordelijk voor de opvang en begeleiding van de asielzoekers. Hun werk en taken zijn vastgelegd in de Wet COA van 1994. Tot die tijd gold de Regeling opvang asielzoekers van 1984 die gemaakt was omdat er vanaf 1984 steeds meer asielzoekers naar Nederland kwamen. Tot de jaren tachtig was dat maar mondjesmaat. En degenen die toen kwamen werden naar de Sociale dienst van de gemeente verwezen. Het COA biedt statushouders en asielzoekers verschillende begeleidingsprogramma’s aan. Bijvoorbeeld inburgerings- en taalprogramma’s. Vluchtelingen die een verblijfsvergunning hebben gekregen (statushouders) hebben recht op een woning. De Rijksoverheid bepaalt hoeveel woningen een gemeente beschikbaar moet stellen. Voor Gilze en Rijen is dit in 2022 vastgesteld op 21 woningen. Het is al jaren een groot probleem om alle asielzoekers op te vangen en volgens de vastgestelde regels al of niet een vergunning en woning te geven. De groep is te groot en er zijn te weinig woningen. De doorstroming mislukt daardoor. Veel vergunninghouders die recht hebben op een woning zitten daardoor nog steeds in asielzoekerscentra.

Vanaf 1993 zijn er dus asielzoekers in Gilze. De eerste jaren waren er enkele aanloopproblemen, zowel voor het centrum als voor de inwoners van Gilze. Er was nauwelijks tijd om de inwoners te informeren. Opvang, administratie en onderwijs moesten in korte tijd geregeld worden, want asielzoekers bivakkeerden al op diverse plekken in de open lucht. Het COA plaatste daarom snel 65 legertenten, want ze wilde af van het ‘maisveldensyndroom’. Maar al snel waren de woningen op kamp Prinsenbosch beschikbaar en waren de tenten overbodig.

In 2022 hoort het asielzoekerscentrum in Gilze er gewoon bij. Gilzenaren zijn eraan gewend dat dagelijks een groep asielzoekers te voet of op een fiets in het dorp boodschappen komt doen. Burgemeester Alssema noemde Prinsenbosch in 2020 vanwege de grootte ‘het vijfde dorp’ van zijn gemeente. 1200 bewoners is natuurlijk nogal wat (Gilze heeft nu 8275 inwoners). Een paar keer per jaar is er op initiatief van het COA een omwonendenoverleg. Bij dat overleg zijn verschillende buurtbewoners aanwezig van bijvoorbeeld de Chaamseweg en van het Raakeind, maar er is ook iemand bij van de politie, van de gemeente, ondernemers uit Gilze en iemand van de nabijgelegen golfbaan. De buurt is hier erg over te spreken. Hun problemen en ideeën worden zeer serieus opgepakt. De overlast in Gilze valt daardoor mee. Er zijn jaarlijks open dagen op Prinsenbosch. In maart 2022 bestond de grootste groep asielzoekers op Prinsenbosch uit Syriërs, gevolgd door Nigerianen en Iraniërs.

Onderwijs Sinds 1995 krijgen kinderen die op het asielzoekerscentrum verblijven les in een gebouw op het centrum zelf. De school is een dependance van Openbare basisschool De Wildschut in Gilze. Deze kinderen wonen hier tijdelijk. Het aantal leerlingen is daardoor heel wisselend en ook de duur van het verblijf op school is verschillend. De afkomst van de kinderen verschilt, net als de redenen waarom hun ouders zijn gevlucht. En dat vraagt om aanpassingsvermogen en specifieke kwaliteiten van leerkrachten en kinderen. Ook de financiële positie levert regelmatig problemen op. Zo dreigde in 2013 opheffing van de school omdat er door het ministerie onvoldoende budget beschikbaar was gesteld. Het begeleiden van getraumatiseerde kinderen vraagt immers om specifieke begeleiding. Maar ook het schoolgebouw was te slecht en moest gerenoveerd worden. In 2014 kwam er geld vrij om een nieuwe school te bouwen die na de zomervakantie van 2014 in gebruik werd genomen.

Vanaf 2020 wordt het AZC grondig gerenoveerd. De gebouwen worden verduurzaamd en meer geschikt gemaakt voor de opvang van gezinnen. De renovatie moet in 2024 klaar zijn.

Bewoners van het AZC worden regelmatig betrokken bij activiteiten in Gilze en Rijen. Bij de ingang van het centrum werd in 1996 een beeld geplaatst van de asielzoeker-kunstenaar A. Al-Nabolsy, die toen op Prinssenbosch verbleef. Het beeld stelt een vrouwenfiguur voor (ouderschap) met daarop een kind (hoop) en een duif (vrede). In 2016 werd op het terrein van Klein Zwitserland in Gilze een speelbos geopend, waar alles in het teken van reuzen staat. Zo is er een reuzenpicknicktafel, een reuzenzandbak en een reuzensmultuin. Asielzoekers maakten hiervoor de houten dieren die in de doolhof staan. En ook de boekenkasten in de verkoopruimte van Harmonie Vlijt en Eendracht en Stichting Boekwinst in Rijen zijn door asielzoekers gemaakt. Bij de jaarlijkse Opschoondagen in de straten en wegen rondom Prinsenbosch doen ook asielzoekers mee. In 2021 zijn het COA en VIP (Vrijwilligers Informatie Punt) een samenwerkingsproject gestart. Bij de participatiedesk van het VIP in het AZC kunnen asielzoekers zich melden als ze ergens in de gemeente klussen willen doen. Een twintigtal organisaties uit de gemeente heeft al hulp bij een klus gevraagd, een win-win situatie dus.