Asielzoekers in Gilze en Rijen
Vanaf 1993 is Prinsenbosch in Gilze asielzoekerscentrum. Er kunnen 1200 bewoners worden geplaatst. Prinsenbosch is zowel een algemeen AZC als een gezinsopvanglocatie en een procesopvanglocatie. In een gezinsopvanglocatie zitten uitgeprocedeerde asielzoekers met kinderen. In een procesopvanglocatie wonen vluchtelingen die vanuit Ter Apel, waar ze een aanmeldgehoor hebben gehad, naar een asielcentrum zijn doorverwezen. Van de 1200 plaatsen in Gilze zijn er 600 bestemd voor gezinslocatie en procesopvang, de andere 600 zijn voor ‘nieuwkomers’ zoals statushouders die op een woning wachten of asielzoekers die in een verlengde asielprocedure zitten.
Prinsenbosch is door de Duitsers in de Tweede Wereldoorlog gebouwd en daarna onder andere gebruikt door Defensie. Het ligt in de buurt van Vliegbasis Gilze-Rijen.
Het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) is verantwoordelijk voor de opvang en begeleiding van de asielzoekers. Hun werk en taken zijn vastgelegd in de Wet COA van 1994. Tot die tijd gold de Regeling opvang asielzoekers van 1984 die gemaakt was omdat er vanaf 1984 steeds meer asielzoekers naar Nederland kwamen. Tot de jaren tachtig was dat maar mondjesmaat. En degenen die toen kwamen werden naar de Sociale dienst van de gemeente verwezen.
Het COA biedt statushouders en asielzoekers verschillende begeleidingsprogramma’s aan. Bijvoorbeeld inburgerings- en taalprogramma’s. Vluchtelingen die een verblijfsvergunning hebben gekregen (statushouders) hebben recht op een woning. De Rijksoverheid bepaalt hoeveel woningen een gemeente beschikbaar moet stellen. Voor Gilze en Rijen is dit in 2022 vastgesteld op 21 woningen. Het is al jaren een groot probleem om alle asielzoekers op te vangen en volgens de vastgestelde regels al of niet een vergunning en woning te geven. De groep is te groot en er zijn te weinig woningen. De doorstroming mislukt daardoor. Veel vergunninghouders die recht hebben op een woning zitten daardoor nog steeds in asielzoekerscentra.
Vanaf 1993 zijn er dus asielzoekers in Gilze. De eerste jaren waren er enkele aanloopproblemen, zowel voor het centrum als voor de inwoners van Gilze. Er was nauwelijks tijd om de inwoners te informeren. Opvang, administratie en onderwijs moesten in korte tijd geregeld worden, want asielzoekers bivakkeerden al op diverse plekken in de open lucht. Het COA plaatste daarom snel 65 legertenten, want ze wilde af van het ‘maisveldensyndroom’. Maar al snel waren de woningen op kamp Prinsenbosch beschikbaar en waren de tenten overbodig.
In 2022 hoort het asielzoekerscentrum in Gilze er gewoon bij. Gilzenaren zijn eraan gewend dat dagelijks een groep asielzoekers te voet of op een fiets in het dorp boodschappen komt doen. Burgemeester Alssema noemde Prinsenbosch in 2020 vanwege de grootte ‘het vijfde dorp’ van zijn gemeente. 1200 bewoners is natuurlijk nogal wat (Gilze heeft nu 8275 inwoners). Een paar keer per jaar is er op initiatief van het COA een omwonendenoverleg. Bij dat overleg zijn verschillende buurtbewoners aanwezig van bijvoorbeeld de Chaamseweg en van het Raakeind, maar er is ook iemand bij van de politie, van de gemeente, ondernemers uit Gilze en iemand van de nabijgelegen golfbaan. De buurt is hier erg over te spreken. Hun problemen en ideeën worden zeer serieus opgepakt. De overlast in Gilze valt daardoor mee. Er zijn jaarlijks open dagen op Prinsenbosch. In maart 2022 bestond de grootste groep asielzoekers op Prinsenbosch uit Syriërs, gevolgd door Nigerianen en Iraniërs.
Onderwijs
Sinds 1995 krijgen kinderen die op het asielzoekerscentrum verblijven les in een gebouw op het centrum zelf. De school is een dependance van Openbare basisschool De Wildschut in Gilze. Deze kinderen wonen hier tijdelijk. Het aantal leerlingen is daardoor heel wisselend en ook de duur van het verblijf op school is verschillend. De afkomst van de kinderen verschilt, net als de redenen waarom hun ouders zijn gevlucht. En dat vraagt om aanpassingsvermogen en specifieke kwaliteiten van leerkrachten en kinderen. Ook de financiële positie levert regelmatig problemen op. Zo dreigde in 2013 opheffing van de school omdat er door het ministerie onvoldoende budget beschikbaar was gesteld. Het begeleiden van getraumatiseerde kinderen vraagt immers om specifieke begeleiding. Maar ook was het schoolgebouw te slecht en moest het gerenoveerd worden. In 2014 kwam er geld vrij om een nieuwe school te bouwen die na de zomervakantie van 2014 in gebruik werd genomen.
Huidige situatie
Bewoners van het AZC worden regelmatig betrokken bij activiteiten in Gilze en Rijen.
Bij de ingang van het centrum werd in 1996 een beeld geplaatst van de asielzoeker-kunstenaar A. Al-Nabolsy, die toen op Prinsenbosch verbleef. Het beeld stelt een vrouwenfiguur voor (ouderschap) met daarop een kind (hoop) en een duif (vrede).
In 2016 werd op het terrein van Klein Zwitserland in Gilze een speelbos geopend, waar alles in het teken van reuzen staat. Zo is er een reuzenpicknicktafel, een reuzenzandbak en een reuzensmultuin. Asielzoekers maakten hiervoor de houten dieren die in de doolhof staan. En ook de boekenkasten in de verkoopruimte van Harmonie Vlijt en Eendracht en Stichting Boekwinst in Rijen zijn door asielzoekers gemaakt. Bij de jaarlijkse Opschoondagen in de straten en wegen rondom Prinsenbosch doen ook asielzoekers mee. In 2021 zijn het COA en VIP (Vrijwilligers Informatie Punt) een samenwerkingsproject gestart. Bij de participatiedesk van het VIP in het AZC kunnen asielzoekers zich melden als ze ergens in de gemeente klussen willen doen. Een twintigtal organisaties uit de gemeente heeft al hulp bij een klus gevraagd, een win-win situatie dus.
Vanaf 2020 wordt het AZC grondig gerenoveerd. De gebouwen worden verduurzaamd en meer geschikt gemaakt voor de opvang van gezinnen. De renovatie moet in 2024 klaar zijn.