Klijberg, Franciscus Cornelis Petrus: verschil tussen versies
(→Fraters van Tilburg) |
(→Missie) |
||
| (8 tussenliggende versies door 2 gebruikers niet weergegeven) | |||
| Regel 8: | Regel 8: | ||
| adres = Antoniusstraat 3 | | adres = Antoniusstraat 3 | ||
| woonplaats = Tilburg | | woonplaats = Tilburg | ||
| − | | burgerlijke staat = | + | | burgerlijke staat = Ongehuwd |
| naam echtgeno(o)t(e) = | | naam echtgeno(o)t(e) = | ||
| beroep = Missiefrater | | beroep = Missiefrater | ||
| Regel 15: | Regel 15: | ||
| bijzonderheden = Door de Japanse bezetter geïnterneerd en overleden in Kamp Teling. | | bijzonderheden = Door de Japanse bezetter geïnterneerd en overleden in Kamp Teling. | ||
}} | }} | ||
| − | |||
'''''Geef de oorlog een gezicht!''''' | '''''Geef de oorlog een gezicht!''''' | ||
| Regel 29: | Regel 28: | ||
| − | '''Klijberg, Franciscus Cornelis Petrus''' | + | '''Klijberg, Franciscus Cornelis Petrus''' (geb. Tilburg 28-03-1902, gest. Menado (ID) 02-04-1945), missiefrater op Celebes. Zoon van Christianus Klijberg (1867-1929) en Johanna Dorothea de Kort (1870-1944). Klijberg overlijdt op 02-04-1945 in Kamp Teling bij Menado, Noord-Celebes. |
| − | ==Achtergrond== | + | ==Achtergrond en jeugd== |
| − | Franciscus Cornelis Petrus Klijberg wordt op 28 maart 1902 geboren in Tilburg | + | {{Infobox foto |
| + | | naam = Familiefoto, ca. 1923 | ||
| + | | afbeelding = <foto><beeldonline>f1ce7e4f-58cd-4c9f-9ebe-ad5350406e21</beeldonline></foto> | ||
| + | | onderschrift = Frater Christoffel, tweede van links, bovenste rij. Collectie Regionaal Archief Tilburg | ||
| + | }} | ||
| + | {{Infobox foto | ||
| + | | naam = Schoolbestuur van de Leoschool, met frater Christoffel (2e van linksboven), 1925 | ||
| + | | afbeelding = <foto><beeldonline>f8fa58e6-e19c-4ce2-ab8b-4248db6074c9</beeldonline></foto> | ||
| + | | onderschrift = Collectie Regionaal Archief Tilburg | ||
| + | }} | ||
| + | Franciscus Cornelis Petrus Klijberg wordt op 28 maart 1902 geboren in Tilburg als zoon van wever Christianus Klijberg en Johanna Dorothea de Kort. Het echtpaar krijgt vijf kinderen: twee dochters en drie zonen, allemaal geboren in Tilburg. Franciscus is het tweede kind. Het gezin woont in Tilburg achtereenvolgens op de Hasseltsestraat, Stokhasseltstraat 46 en Weverstraat 46.<ref>Oorlogsgravenstichting F.C.P. Klijberg; Regionaal Archief Tilburg 565 map 231 F.C.P. Klijberg; Regionaal Archief Tilburg 16 Burgerlijke Stand geboorten Tilburg 28.3.1902 akte 389; Regionaal Archief Tilburg 16 Burgerlijke Stand geboorten Tilburg 19.2.1867 akte 93; Regionaal Archief Tilburg 16 Burgerlijke Stand geboorten Tilburg 16.9.1870 akte 615; Regionaal Archief Tilburg 16 Burgerlijke Stand overlijden Tilburg 28.1.1929 akte 55; Regionaal Archief Tilburg 16 Burgerlijke Stand overlijden Tilburg 29.11.1944 akte 1220; Regionaal Archief Tilburg 16 Burgerlijke Stand huwelijken Tilburg 6.7.1898 akte 169; Regionaal Archief Tilburg 918 Bevolkingsregister Tilburg 1890-1900 f188 en f233; Regionaal Archief Tilburg 918 Bevolkingsregister Tilburg 1900-1910 f112; Regionaal Archief Tilburg 918 Bevolkingsregister Tilburg 1910-1920 f84; Regionaal Archief Tilburg 918 Bevolkingsregister Tilburg 1921-1939 f84.</ref> | ||
{{Infobox foto | {{Infobox foto | ||
| naam = ‘SS Johan de Witt’, 1920 | | naam = ‘SS Johan de Witt’, 1920 | ||
| Regel 39: | Regel 48: | ||
}} | }} | ||
| − | Franciscus | + | Franciscus Klijberg verlaat in mei 1916 het ouderlijk huis op Stokhasseltstraat 46 en gaat naar ‘de fraters’. Hij wordt ingeschreven op [https://wikimiddenbrabant.nl/Gasthuisring_(Tilburg) Gasthuisstraat] 68, het moederhuis van de congregatie van Onze Lieve Vrouw, Moeder van Barmhartigheid. De congregatie is beter bekend als de [https://wikimiddenbrabant.nl/Fraters_van_Tilburg Fraters van Tilburg] (CMM). Bij deze congregatie wordt hij in mei 1920 ingekleed als frater en in augustus 1924 geprofest. In 1922 verblijft hij vier maanden in het fraterhuis in Reusel, waarna hij terugkeert naar het moederhuis aan de Gasthuisstraat. Klijberg verhuist in januari 1926 naar het fraterhuis op Antoniusstraat 3 in Tilburg. Daar vertrekt hij in september 1926 om met het schip ‘Johan de Witt’ vanuit Amsterdam naar Padang (Sumatra, Nederlands-Indië) te varen. Hij is onderwijzer en wordt inmiddels frater Christoffel genoemd.<ref>Oorlogsgravenstichting F.C.P. Klijberg; Regionaal Archief Tilburg 565 map 231 F.C.P. Klijberg; Regionaal Archief Tilburg 918 Bevolkingsregister Tilburg 1910-1920 f13, f84 en f87; Regionaal Archief Tilburg 918 Bevolkingsregister Tilburg 1921-1939 f1, f7 en f15; Regionaal Archief Tilburg 1182 Collectie adresboeken van Tilburg; wierookwijwaterenworstenbrood.nl; wikimiddenbrabant.nl/Congregaties; Delpher, Nieuwsblad van het Zuiden 25.9.1926; Delpher, Het Nieuws van den dag voor Nederlandsch-Indie 27.9.1926; Delpher, De Locomotief 28.10.1926.</ref> |
{{Infobox foto | {{Infobox foto | ||
| naam = Moederhuis van de Fraters van Tilburg aan de Gasthuisstraat, vanaf 1920 | | naam = Moederhuis van de Fraters van Tilburg aan de Gasthuisstraat, vanaf 1920 | ||
| Regel 47: | Regel 56: | ||
==Fraters van Tilburg== | ==Fraters van Tilburg== | ||
| − | De congregatie van de | + | De congregatie van de Fraters van Tilburg is in 1844 door bisschop [https://wikimiddenbrabant.nl/Joannes_Zwijsen Joannes Zwijsen] (1794-1877) gesticht om onderwijs te geven en pastoraal werk, jeugdwerk en missiewerk te doen. Bisschop Zwijsen had in 1832 in Tilburg al de congregatie opgericht van de [https://wikimiddenbrabant.nl/Zusters_van_Liefde Zusters van Liefde] van Onze Lieve Vrouw, Moeder van barmhartigheid. De fraters zijn hun werk begonnen met de opvang van weeskinderen en met onderwijs aan kinderen van fabrieksarbeiders. In de gebouwen van de congregatie aan de Gasthuisstraat richten zij een weeshuis voor jongens, een lagere school voor arme jongens, een drukkerij en een opleiding voor frater-onderwijzers op.<ref>erfgoedkloosterleven.nl; resources.huygens.knaw.nl/repertoriumzendingmissie/; wierookwijwaterenworstenbrood.nl/; cmmbrothers.org.</ref> |
==Missie== | ==Missie== | ||
Vanaf het midden van de negentiende eeuw is vanuit Tilburg een groot aantal missies ondernomen. Het doel van deze missies is mensen met een andere religie te bekeren tot het christelijk geloof. Protestanten spreken over zending, Rooms-Katholieken over missie. Tilburg ontwikkelt een omvangrijke missie-infrastructuur. Centra daarvan zijn onder andere, de [https://wikimiddenbrabant.nl/Paters_Oblaten Paters Oblaten], de [https://wikimiddenbrabant.nl/Kapucijnen Kapucijnen], de Fathers van Mill Hill ([https://wikimiddenbrabant.nl/De_Rooi_Pannen De Rooi Pannen]), de congregatie van de [https://wikimiddenbrabant.nl/Missiehuis_Rooi_Harten Missionarissen van het Heilig Hart van Jezus] en de Fraters van Tilburg. De Fraters van Tilburg starten met hun missiewerk op de Nederlandse Antillen (1886). Daarna volgen Suriname (1902), Indonesië (1923), Kenya (1958), Congo (1958-1975), Namibië (1959) en Brazilië (1960). In het voormalige Nederlands Indië hebben de fraters op Sumatra scholen in Padang en Medan, op Noord-Celebes in Menado en Tomohon, en op Zuid-Celebes in Makassar. Op Celebes hebben zij ook internaten.<ref>erfgoedkloosterleven.nl/; cmmbrothers.org; resources.huygens.knaw.nl/repertoriumzendingmissie/; wikimiddenbrabant.nl/Missie.</ref> | Vanaf het midden van de negentiende eeuw is vanuit Tilburg een groot aantal missies ondernomen. Het doel van deze missies is mensen met een andere religie te bekeren tot het christelijk geloof. Protestanten spreken over zending, Rooms-Katholieken over missie. Tilburg ontwikkelt een omvangrijke missie-infrastructuur. Centra daarvan zijn onder andere, de [https://wikimiddenbrabant.nl/Paters_Oblaten Paters Oblaten], de [https://wikimiddenbrabant.nl/Kapucijnen Kapucijnen], de Fathers van Mill Hill ([https://wikimiddenbrabant.nl/De_Rooi_Pannen De Rooi Pannen]), de congregatie van de [https://wikimiddenbrabant.nl/Missiehuis_Rooi_Harten Missionarissen van het Heilig Hart van Jezus] en de Fraters van Tilburg. De Fraters van Tilburg starten met hun missiewerk op de Nederlandse Antillen (1886). Daarna volgen Suriname (1902), Indonesië (1923), Kenya (1958), Congo (1958-1975), Namibië (1959) en Brazilië (1960). In het voormalige Nederlands Indië hebben de fraters op Sumatra scholen in Padang en Medan, op Noord-Celebes in Menado en Tomohon, en op Zuid-Celebes in Makassar. Op Celebes hebben zij ook internaten.<ref>erfgoedkloosterleven.nl/; cmmbrothers.org; resources.huygens.knaw.nl/repertoriumzendingmissie/; wikimiddenbrabant.nl/Missie.</ref> | ||
| + | ==Missie in Nederlands-Indië== | ||
De missie van de Fraters van Tilburg in Nederlands-Indië begint in 1923 op Sumatra. Padang is hier de eerste plaats waar de fraters werken, gevolgd door Medan. Onder het bestuur van de missie van de fraters op Sumatra, dat wordt gevormd door drie fraters, ressorteren twee fraterhuizen. In Padang staat het fraterhuis van de ‘H. Fidelis van Sigmaringen’. De fraters hier werken op een MULO-school (meer uitgebreid lager onderwijs), een Europese School en een Hollands-Chinese School. In Medan staat het ‘Huis van Christus Koning’, de fraters werken er op de Hollands-Chinese school. Op Celebes begint het missiewerk van de fraters in 1924 met de aankomst van de fraters Ernest Adriaanse en [https://wikimiddenbrabant.nl/Bax,_Josephus_Joannes_Maria Radulf Bax]. Drie fraters vormen het bestuur van de missie van Celebes. Een van hen is missieoverste frater [https://wikimiddenbrabant.nl/Mimpen,_Waltherus_Antonius Hermenigild Mimpen]. Het bestuur is verantwoordelijk voor drie fraterhuizen. De fraters van het ‘Huis van de H. Tarcisius’ in Tomohon werken op een Hollands-Indische School met een internaat. De fraters van het ‘Huis van de H. Margaretha Maria Alacoque’ in Menado werken op een Hollands-Chinese School, ook met een internaat, en een MULO-school. In 1934 komt daar het ‘Huis van de H. Johannes Don Bosco’ in Makassar bij. De fraters werken er op de Europese School.<ref>cmmbrothers.org; Delpher, Pius-Almanak jrg. 57 1931, jrg. 59 1933, jrg. 60 1934, jrg. 61 1935, jrg. 62 1936, jrg. 66 1940, jrg. 67 1941, jrg. 68 1942.</ref> | De missie van de Fraters van Tilburg in Nederlands-Indië begint in 1923 op Sumatra. Padang is hier de eerste plaats waar de fraters werken, gevolgd door Medan. Onder het bestuur van de missie van de fraters op Sumatra, dat wordt gevormd door drie fraters, ressorteren twee fraterhuizen. In Padang staat het fraterhuis van de ‘H. Fidelis van Sigmaringen’. De fraters hier werken op een MULO-school (meer uitgebreid lager onderwijs), een Europese School en een Hollands-Chinese School. In Medan staat het ‘Huis van Christus Koning’, de fraters werken er op de Hollands-Chinese school. Op Celebes begint het missiewerk van de fraters in 1924 met de aankomst van de fraters Ernest Adriaanse en [https://wikimiddenbrabant.nl/Bax,_Josephus_Joannes_Maria Radulf Bax]. Drie fraters vormen het bestuur van de missie van Celebes. Een van hen is missieoverste frater [https://wikimiddenbrabant.nl/Mimpen,_Waltherus_Antonius Hermenigild Mimpen]. Het bestuur is verantwoordelijk voor drie fraterhuizen. De fraters van het ‘Huis van de H. Tarcisius’ in Tomohon werken op een Hollands-Indische School met een internaat. De fraters van het ‘Huis van de H. Margaretha Maria Alacoque’ in Menado werken op een Hollands-Chinese School, ook met een internaat, en een MULO-school. In 1934 komt daar het ‘Huis van de H. Johannes Don Bosco’ in Makassar bij. De fraters werken er op de Europese School.<ref>cmmbrothers.org; Delpher, Pius-Almanak jrg. 57 1931, jrg. 59 1933, jrg. 60 1934, jrg. 61 1935, jrg. 62 1936, jrg. 66 1940, jrg. 67 1941, jrg. 68 1942.</ref> | ||
{{Infobox foto | {{Infobox foto | ||
| Regel 59: | Regel 69: | ||
}} | }} | ||
| − | Frater Christoffel | + | ==Missie van Frater Christoffel== |
| + | Frater Christoffel werkt als onderwijzer op meerdere plaatsen in de missie van zijn congregatie in Nederlands-Indië. In 1926 komt hij aan in Padang op Sumatra. Daar werkt hij tot 1929, vervolgens gaat hij in Medan werken aan de Hollands-Chinese school. In 1931 is hij terug in Padang en in 1933 wordt hij overgeplaatst naar Menado op het schiereiland Minahassa in Noord-Celebes. Tussendoor behaalt hij twee aanvullende onderwijsaktes: een voor wiskunde (1931) en een voor handelskennis (1935). In 1937 scheept hij in op het ‘MS Sibajak’ voor vakantie in Nederland. In december 1937 reist hij met het ‘SS Johan de Witt’ terug naar Menado. Daar blijft hij werken totdat Japan Nederlands-Indië binnenvalt.<ref>Delpher, Pius-Almanak jrg. 57 1931 en jrg. 58 1932; Regionaal Archief Tilburg 565 map 221 en map 231 F.C.P. Klijberg; Delpher, Het nieuws van den dag voor Nederlandsch-Indie 20.5.1931 en 24.5.1937; Delpher, De Koerier 31.7.1935; Delpher, Nieuwe Tilburgsche Courant 21.9.1937 en 27.11.1937.</ref> | ||
==Japanse bezetting== | ==Japanse bezetting== | ||
| − | + | Op 7 december 1941 valt Japan de Amerikaanse marinebasis [https://nl.wikipedia.org/wiki/Aanval_op_Pearl_Harbor Pearl Harbor] op Hawaï aan. Daarmee begint de oorlog in de Stille Zuidzee. In januari 1942 valt Japan Nederlands-Indië binnen. Op 8 maart 1942 capituleert het Koninklijk Nederlands-Indisch Leger (KNIL). Nederlands-Indië komt onder Japans bewind te staan. Omdat Japan Nederlands-Indië wil opnemen in een nieuwe Aziatische politieke en economische orde, moeten alle westerse invloeden worden uitgebannen. Een van de maatregelen daartoe is de onmiddellijke internering van Nederlandse burgers in burgerkampen. Volgens schattingen zijn 100.000-110.000 Nederlandse burgers door de Japanners geïnterneerd, inclusief missionarissen. In 1940 zijn 570 priesters, 1860 zusters en 530 broeders van 58 verschillende ordes en congregaties actief in de missie in Nederlands-Indië. Het grootste deel van hen wordt geïnterneerd; Japan betitelt hun aanwezigheid als gevaarlijk en ondermijnend, omdat zij de christelijke religie verspreiden. Gaandeweg de oorlog worden de leefomstandigheden van de geïnterneerde burgers steeds slechter. In het laatste jaar van de Japanse bezetting van Nederlands-Indië groeit het aantal sterfgevallen onder hen snel door ziekte, uitputting en ondervoeding. De schattingen van het aantal geïnterneerden dat in de Japanse burgerkampen is omgekomen variëren van 13.000 tot 16.800 personen. Onder hen zijn leden van de congregatie van de Fraters van Tilburg.<ref>Indischekamparchieven.nl; tweedewereldoorlog.nl; isgeschiedenis.nl; indischherinneringscentrum.nl; oorlogsbronnen.nl; niod.nl/nl/veelgestelde-vragen/japanse-bezetting-en-pacific-oorlog-cijfers; brabantsegesneuvelden.nl/; brabantserfgoed.nl; Renske Krimp, De doden tellen. Slachtofferaantallen van de Tweede Wereldoorlog en sindsdien, Nationaal Comité 4 en 5 Mei, Amsterdam 2016, p.16; erfgoedkloosterleven.nl.</ref> | |
| − | Vanwege de naderende Japanse inval wordt frater Christoffel | + | ==Lid van de luchtbeschermingsdienst== |
| + | Vanwege de naderende Japanse inval wordt frater Christoffel lid van de Luchtbeschermingsdienst in Menado. Bij eventuele bombardementen moeten zij gewonden verzorgen. Als de Japanners in januari 1942 Menado binnenvallen duikt hij onder. Wanneer hij niet langer op zijn onderduikadres kan blijven, besluit hij zich aan te geven bij de bezetter. Onderweg naar de bezetter wordt hij al opgepakt.<ref>Regionaal Archief Tilburg 565 map 221 en map 231 F.C.P. Klijberg.</ref> | ||
{{Infobox foto | {{Infobox foto | ||
| naam = Graf van frater Christoffel Klijberg | | naam = Graf van frater Christoffel Klijberg | ||
| Regel 75: | Regel 87: | ||
==Dood in Kamp Teling== | ==Dood in Kamp Teling== | ||
| − | Ook frater Christoffel | + | Ook frater Christoffel wordt in Kamp Teling geïnterneerd, samen met achttien andere fraters. De negentien fraters in het kamp houden het twee jaar vol, voordat de sterfte onder hen begint. Tien fraters overlijden aan de ontberingen in het kamp. Frater Christoffel wordt een van hen. Hij heeft hongeroedeem en malaria. Eind maart 1945 is hij er zo slecht aan toe dat hij het H. Oliesel krijgt toegediend. Hij raakt buiten bewustzijn en sterft op 2 april 1945, Tweede Paasdag, zonder nog bij kennis te zijn geweest. De volgende dag wordt hij begraven op het kerkhof in de buurt.<ref> Regionaal Archief Tilburg 565 map 221 en map 231 F.C.P. Klijberg; Oorlogsgravenstichting F.C.P. Klijberg; Delpher, Indisch Missietijdschrift Jrg 29, 1946 nr. 1, 15.1.1946.</ref> |
==Gebeurtenis== | ==Gebeurtenis== | ||
Huidige versie van 14 feb 2024 om 16:41
| Franciscus Cornelis Petrus Klijberg | ||
| ||
| Bidprentje Frater Christoffel. Bron: Geheugen van Tilburg | ||
| Volledige namen | Franciscus Cornelis Petrus Klijberg | |
| Geboortedatum | 28-03-1902 | |
| Geboorteplaats | Tilburg | |
| Adres | Antoniusstraat 3 | |
| Woonplaats | Tilburg | |
| Burgerlijke staat | Ongehuwd | |
| Beroep | Missiefrater | |
| Overlijdensdatum | 02-04-1945 | |
| Plaats van overlijden | Menado, Noord-Celebes (ID) | |
| Bijzonderheden | Door de Japanse bezetter geïnterneerd en overleden in Kamp Teling. | |
Geef de oorlog een gezicht!
Kun jij ons helpen met het schrijven van het levensverhaal van deze persoon?
Hoewel het meer dan 75 jaar geleden is dat er een einde kwam aan de Tweede Wereldoorlog blijft het belangrijk de slachtoffers te herdenken. We willen door hun verhaal te vertellen de slachtoffers eren en de herinnering levend houden
Alle Tilburgse oorlogsslachtoffers zijn opgenomen in de Wiki Midden-Brabant en we streven er naar van ieder een levensbeschrijving en foto op te nemen.
Helaas hebben we van sommigen maar beperkte of soms helemaal geen informatie. We hebben jouw hulp nodig deze levensverhalen vast te leggen door ontbrekende informatie aan te vullen met verhalen of foto’s. We ontvangen je reactie graag via info@regionaalarchieftilburg.nl o.v.v. Wiki Oorlogsslachtoffers.
Klijberg, Franciscus Cornelis Petrus (geb. Tilburg 28-03-1902, gest. Menado (ID) 02-04-1945), missiefrater op Celebes. Zoon van Christianus Klijberg (1867-1929) en Johanna Dorothea de Kort (1870-1944). Klijberg overlijdt op 02-04-1945 in Kamp Teling bij Menado, Noord-Celebes.
Inhoud
Achtergrond en jeugd
| Familiefoto, ca. 1923 | ||
 | ||
| Frater Christoffel, tweede van links, bovenste rij. Collectie Regionaal Archief Tilburg |
| Schoolbestuur van de Leoschool, met frater Christoffel (2e van linksboven), 1925 | ||
 | ||
| Collectie Regionaal Archief Tilburg |
Franciscus Cornelis Petrus Klijberg wordt op 28 maart 1902 geboren in Tilburg als zoon van wever Christianus Klijberg en Johanna Dorothea de Kort. Het echtpaar krijgt vijf kinderen: twee dochters en drie zonen, allemaal geboren in Tilburg. Franciscus is het tweede kind. Het gezin woont in Tilburg achtereenvolgens op de Hasseltsestraat, Stokhasseltstraat 46 en Weverstraat 46.[1]
| ‘SS Johan de Witt’, 1920 | ||
| ||
| Bron: Stadsarchief Amsterdam. |
Franciscus Klijberg verlaat in mei 1916 het ouderlijk huis op Stokhasseltstraat 46 en gaat naar ‘de fraters’. Hij wordt ingeschreven op Gasthuisstraat 68, het moederhuis van de congregatie van Onze Lieve Vrouw, Moeder van Barmhartigheid. De congregatie is beter bekend als de Fraters van Tilburg (CMM). Bij deze congregatie wordt hij in mei 1920 ingekleed als frater en in augustus 1924 geprofest. In 1922 verblijft hij vier maanden in het fraterhuis in Reusel, waarna hij terugkeert naar het moederhuis aan de Gasthuisstraat. Klijberg verhuist in januari 1926 naar het fraterhuis op Antoniusstraat 3 in Tilburg. Daar vertrekt hij in september 1926 om met het schip ‘Johan de Witt’ vanuit Amsterdam naar Padang (Sumatra, Nederlands-Indië) te varen. Hij is onderwijzer en wordt inmiddels frater Christoffel genoemd.[2]
| Moederhuis van de Fraters van Tilburg aan de Gasthuisstraat, vanaf 1920 | ||
 | ||
| Bron: Collectie Regionaal Archief Tilburg. |
Fraters van Tilburg
De congregatie van de Fraters van Tilburg is in 1844 door bisschop Joannes Zwijsen (1794-1877) gesticht om onderwijs te geven en pastoraal werk, jeugdwerk en missiewerk te doen. Bisschop Zwijsen had in 1832 in Tilburg al de congregatie opgericht van de Zusters van Liefde van Onze Lieve Vrouw, Moeder van barmhartigheid. De fraters zijn hun werk begonnen met de opvang van weeskinderen en met onderwijs aan kinderen van fabrieksarbeiders. In de gebouwen van de congregatie aan de Gasthuisstraat richten zij een weeshuis voor jongens, een lagere school voor arme jongens, een drukkerij en een opleiding voor frater-onderwijzers op.[3]
Missie
Vanaf het midden van de negentiende eeuw is vanuit Tilburg een groot aantal missies ondernomen. Het doel van deze missies is mensen met een andere religie te bekeren tot het christelijk geloof. Protestanten spreken over zending, Rooms-Katholieken over missie. Tilburg ontwikkelt een omvangrijke missie-infrastructuur. Centra daarvan zijn onder andere, de Paters Oblaten, de Kapucijnen, de Fathers van Mill Hill (De Rooi Pannen), de congregatie van de Missionarissen van het Heilig Hart van Jezus en de Fraters van Tilburg. De Fraters van Tilburg starten met hun missiewerk op de Nederlandse Antillen (1886). Daarna volgen Suriname (1902), Indonesië (1923), Kenya (1958), Congo (1958-1975), Namibië (1959) en Brazilië (1960). In het voormalige Nederlands Indië hebben de fraters op Sumatra scholen in Padang en Medan, op Noord-Celebes in Menado en Tomohon, en op Zuid-Celebes in Makassar. Op Celebes hebben zij ook internaten.[4]
Missie in Nederlands-Indië
De missie van de Fraters van Tilburg in Nederlands-Indië begint in 1923 op Sumatra. Padang is hier de eerste plaats waar de fraters werken, gevolgd door Medan. Onder het bestuur van de missie van de fraters op Sumatra, dat wordt gevormd door drie fraters, ressorteren twee fraterhuizen. In Padang staat het fraterhuis van de ‘H. Fidelis van Sigmaringen’. De fraters hier werken op een MULO-school (meer uitgebreid lager onderwijs), een Europese School en een Hollands-Chinese School. In Medan staat het ‘Huis van Christus Koning’, de fraters werken er op de Hollands-Chinese school. Op Celebes begint het missiewerk van de fraters in 1924 met de aankomst van de fraters Ernest Adriaanse en Radulf Bax. Drie fraters vormen het bestuur van de missie van Celebes. Een van hen is missieoverste frater Hermenigild Mimpen. Het bestuur is verantwoordelijk voor drie fraterhuizen. De fraters van het ‘Huis van de H. Tarcisius’ in Tomohon werken op een Hollands-Indische School met een internaat. De fraters van het ‘Huis van de H. Margaretha Maria Alacoque’ in Menado werken op een Hollands-Chinese School, ook met een internaat, en een MULO-school. In 1934 komt daar het ‘Huis van de H. Johannes Don Bosco’ in Makassar bij. De fraters werken er op de Europese School.[5]
| Missiegebieden van de Fraters van Tilburg ca 1930, Sumatra en Celebes omcirkeld | ||
| ||
| Bron: Vrije Universiteit Amsterdam (P. Noordhoff) |
Missie van Frater Christoffel
Frater Christoffel werkt als onderwijzer op meerdere plaatsen in de missie van zijn congregatie in Nederlands-Indië. In 1926 komt hij aan in Padang op Sumatra. Daar werkt hij tot 1929, vervolgens gaat hij in Medan werken aan de Hollands-Chinese school. In 1931 is hij terug in Padang en in 1933 wordt hij overgeplaatst naar Menado op het schiereiland Minahassa in Noord-Celebes. Tussendoor behaalt hij twee aanvullende onderwijsaktes: een voor wiskunde (1931) en een voor handelskennis (1935). In 1937 scheept hij in op het ‘MS Sibajak’ voor vakantie in Nederland. In december 1937 reist hij met het ‘SS Johan de Witt’ terug naar Menado. Daar blijft hij werken totdat Japan Nederlands-Indië binnenvalt.[6]
Japanse bezetting
Op 7 december 1941 valt Japan de Amerikaanse marinebasis Pearl Harbor op Hawaï aan. Daarmee begint de oorlog in de Stille Zuidzee. In januari 1942 valt Japan Nederlands-Indië binnen. Op 8 maart 1942 capituleert het Koninklijk Nederlands-Indisch Leger (KNIL). Nederlands-Indië komt onder Japans bewind te staan. Omdat Japan Nederlands-Indië wil opnemen in een nieuwe Aziatische politieke en economische orde, moeten alle westerse invloeden worden uitgebannen. Een van de maatregelen daartoe is de onmiddellijke internering van Nederlandse burgers in burgerkampen. Volgens schattingen zijn 100.000-110.000 Nederlandse burgers door de Japanners geïnterneerd, inclusief missionarissen. In 1940 zijn 570 priesters, 1860 zusters en 530 broeders van 58 verschillende ordes en congregaties actief in de missie in Nederlands-Indië. Het grootste deel van hen wordt geïnterneerd; Japan betitelt hun aanwezigheid als gevaarlijk en ondermijnend, omdat zij de christelijke religie verspreiden. Gaandeweg de oorlog worden de leefomstandigheden van de geïnterneerde burgers steeds slechter. In het laatste jaar van de Japanse bezetting van Nederlands-Indië groeit het aantal sterfgevallen onder hen snel door ziekte, uitputting en ondervoeding. De schattingen van het aantal geïnterneerden dat in de Japanse burgerkampen is omgekomen variëren van 13.000 tot 16.800 personen. Onder hen zijn leden van de congregatie van de Fraters van Tilburg.[7]
Lid van de luchtbeschermingsdienst
Vanwege de naderende Japanse inval wordt frater Christoffel lid van de Luchtbeschermingsdienst in Menado. Bij eventuele bombardementen moeten zij gewonden verzorgen. Als de Japanners in januari 1942 Menado binnenvallen duikt hij onder. Wanneer hij niet langer op zijn onderduikadres kan blijven, besluit hij zich aan te geven bij de bezetter. Onderweg naar de bezetter wordt hij al opgepakt.[8]
| Graf van frater Christoffel Klijberg | ||
| ||
| Bron: Regionaal Archief Tilburg 565, invnr. 231. |
Kamp Teling
In januari 1942 neemt de Japanse bezetter ongeveer 150 Nederlandse mannelijke burgers en oudere jongens gevangen op Minahassa in Noord-Celebes, het schiereiland waarop Menado ligt. Zij worden eerst opgesloten in zalen van het internaat van het Rooms-Katholieke Sint-Jozefgesticht in Menado. Daar worden zij bewaakt door inheems politiepersoneel. In maart 1942 worden zij overgebracht naar Kamp Teling, waar ook zo’n 30 andere opgepakte burgers terechtkomen. Het kamp, een mannenkamp, ligt ongeveer drie kilometer ten zuidoosten van het centrum van Menado. Het bestaat uit mili¬taire barakken omgeven door prikkeldraad. Onder de geïnterneerden zijn geestelijken, dominees en ambtenaren. De commandant heet Yamada, Japanse militairen en heiho’s bewaken het kamp. Heiho’s zijn inheemse soldaten in Japanse dienst. Hermannus Dallinga (1896-1955), burgemeester van Menado, is de kampleider. Hij heeft een dagboek over zijn gevangenschap nagelaten. De geïnterneerden in het kamp moeten werken in de stad en in de haven. Het kampleven is zwaar en het kamp is meermaals door geallieerde bommen geraakt. In totaal zijn circa 180 personen in het kamp geïnterneerd geweest, van wie ongeveer 40% in het kamp is gestorven.[9]
Dood in Kamp Teling
Ook frater Christoffel wordt in Kamp Teling geïnterneerd, samen met achttien andere fraters. De negentien fraters in het kamp houden het twee jaar vol, voordat de sterfte onder hen begint. Tien fraters overlijden aan de ontberingen in het kamp. Frater Christoffel wordt een van hen. Hij heeft hongeroedeem en malaria. Eind maart 1945 is hij er zo slecht aan toe dat hij het H. Oliesel krijgt toegediend. Hij raakt buiten bewustzijn en sterft op 2 april 1945, Tweede Paasdag, zonder nog bij kennis te zijn geweest. De volgende dag wordt hij begraven op het kerkhof in de buurt.[10]
Gebeurtenis
Bronnen
Dit is een selectie van de gebruikte bronnen. In de noten staan alle gebruikte bronnen.
- Regionaal Archief Tilburg 565 Collectie documentatie Tilburg 1940-1945, invnr. 221 en 231.
- Erfgoedcentrum Nederlands Kloosterleven.
- Huygens Instituut, Repertorium van Nederlandse zendings- en missie-archieven 1800-1960.
- Fraters van Tilburg.
- Indische Kamparchieven.
- Japanse Burgerkampen.
- Netwerk Oorlogsbronnen.
- Delpher
- Wierook, Wijwater en Worstenbrood.
Literatuur
- Gerrit Kobes en Ad de Beer, 'Het leven gebroken in het Verre Oosten. De geschiedenissen van de Tilburgers die om het leven kwamen in de strijd tegen Japan, als gevolg van de Japanse bezetting van Nederlands-Indië (1941-1945), de Indonesische kwestie (1945-1949) en het conflict in Korea (1950-1953)', in: Tilburgse sprokkelingen. Bijdragen tot de Tilburgse geschiedenis Tilburg 2003 (THR 11)
- Renske Krimp, De doden tellen. Slachtofferaantallen van de Tweede Wereldoorlog en sindsdien, Nationaal Comité 4 en 5 Mei, Amsterdam 2016, p.16.
Externe links
- Franciscus Cornelis Petrus Klijberg op Oorlogsbronnen.nl
- Oorlogsgravenstichting, persoonsdossier van Franciscus Cornelis Petrus Klijberg.
Noten
- ↑ Oorlogsgravenstichting F.C.P. Klijberg; Regionaal Archief Tilburg 565 map 231 F.C.P. Klijberg; Regionaal Archief Tilburg 16 Burgerlijke Stand geboorten Tilburg 28.3.1902 akte 389; Regionaal Archief Tilburg 16 Burgerlijke Stand geboorten Tilburg 19.2.1867 akte 93; Regionaal Archief Tilburg 16 Burgerlijke Stand geboorten Tilburg 16.9.1870 akte 615; Regionaal Archief Tilburg 16 Burgerlijke Stand overlijden Tilburg 28.1.1929 akte 55; Regionaal Archief Tilburg 16 Burgerlijke Stand overlijden Tilburg 29.11.1944 akte 1220; Regionaal Archief Tilburg 16 Burgerlijke Stand huwelijken Tilburg 6.7.1898 akte 169; Regionaal Archief Tilburg 918 Bevolkingsregister Tilburg 1890-1900 f188 en f233; Regionaal Archief Tilburg 918 Bevolkingsregister Tilburg 1900-1910 f112; Regionaal Archief Tilburg 918 Bevolkingsregister Tilburg 1910-1920 f84; Regionaal Archief Tilburg 918 Bevolkingsregister Tilburg 1921-1939 f84.
- ↑ Oorlogsgravenstichting F.C.P. Klijberg; Regionaal Archief Tilburg 565 map 231 F.C.P. Klijberg; Regionaal Archief Tilburg 918 Bevolkingsregister Tilburg 1910-1920 f13, f84 en f87; Regionaal Archief Tilburg 918 Bevolkingsregister Tilburg 1921-1939 f1, f7 en f15; Regionaal Archief Tilburg 1182 Collectie adresboeken van Tilburg; wierookwijwaterenworstenbrood.nl; wikimiddenbrabant.nl/Congregaties; Delpher, Nieuwsblad van het Zuiden 25.9.1926; Delpher, Het Nieuws van den dag voor Nederlandsch-Indie 27.9.1926; Delpher, De Locomotief 28.10.1926.
- ↑ erfgoedkloosterleven.nl; resources.huygens.knaw.nl/repertoriumzendingmissie/; wierookwijwaterenworstenbrood.nl/; cmmbrothers.org.
- ↑ erfgoedkloosterleven.nl/; cmmbrothers.org; resources.huygens.knaw.nl/repertoriumzendingmissie/; wikimiddenbrabant.nl/Missie.
- ↑ cmmbrothers.org; Delpher, Pius-Almanak jrg. 57 1931, jrg. 59 1933, jrg. 60 1934, jrg. 61 1935, jrg. 62 1936, jrg. 66 1940, jrg. 67 1941, jrg. 68 1942.
- ↑ Delpher, Pius-Almanak jrg. 57 1931 en jrg. 58 1932; Regionaal Archief Tilburg 565 map 221 en map 231 F.C.P. Klijberg; Delpher, Het nieuws van den dag voor Nederlandsch-Indie 20.5.1931 en 24.5.1937; Delpher, De Koerier 31.7.1935; Delpher, Nieuwe Tilburgsche Courant 21.9.1937 en 27.11.1937.
- ↑ Indischekamparchieven.nl; tweedewereldoorlog.nl; isgeschiedenis.nl; indischherinneringscentrum.nl; oorlogsbronnen.nl; niod.nl/nl/veelgestelde-vragen/japanse-bezetting-en-pacific-oorlog-cijfers; brabantsegesneuvelden.nl/; brabantserfgoed.nl; Renske Krimp, De doden tellen. Slachtofferaantallen van de Tweede Wereldoorlog en sindsdien, Nationaal Comité 4 en 5 Mei, Amsterdam 2016, p.16; erfgoedkloosterleven.nl.
- ↑ Regionaal Archief Tilburg 565 map 221 en map 231 F.C.P. Klijberg.
- ↑ Indischekamparchieven.nl; Japanseburgerkampen.nl; Oorlogsgravenstichting F.C.P. Klijberg; Regionaal Archief Tilburg 565 map 231 F.C.P. Klijberg; https://www.oorlogsbronnen.nl/bronnen?term=heiho; geni.com; wikipedia.org.
- ↑ Regionaal Archief Tilburg 565 map 221 en map 231 F.C.P. Klijberg; Oorlogsgravenstichting F.C.P. Klijberg; Delpher, Indisch Missietijdschrift Jrg 29, 1946 nr. 1, 15.1.1946.