Bombardement Oud-Noord, 21 februari 1945

Bombardement Oud-Noord
Afbeelding gewenst
Soort gebeurtenis	Bombardement
Datum	21-02-1945
Plaats	Tilburg
Straat	* Hoefakkerstraat * Schaepmanplein * Dr. Mollerstraat * Wilhelminapark * Kuiperstraat * Coeck van Aelststraat * Cornelis de Vriendtstraat * Vredeman de Vriesstraat
Doden	18
Gewonden	19

Achtergrond, 21 februari 1945

Van het voorjaar van 1944 tot mei 1945 zijn de geallieerden druk bezig West-Europa van de Duitsers te bevrijden. De luchtmacht van de Britten (Royal Airforce - RAF), en de luchtmacht van de Verenigde staten (USAAF) voeren in de bezette landen luchtaanvallen uit op vooral militaire doelen. Daarmee ondersteunen zij hun grondoperaties. In Nederland worden hun luchtaanvallen in deze periode frequenter en intensiever. In augustus en september 1944 voeren de geallieerden zware bombardementen uit op militaire vliegvelden die worden gebruikt door de Duitsers, om deze uit te schakelen. Een daarvan is vliegveld Gilze-Rijen. Twee belangrijke luchtoffensieven zijn in september en oktober 1944 onderdeel van de operatie Market Garden en de Slag om de Schelde. Market Garden is met name bedoeld om de bruggen in handen te krijgen over de Maas, Waal en Rijn en zo een opmars naar Duitsland mogelijk te maken (het plan mislukt). Tijdens de Slag om de Schelde wordt het Scheldegebied bevrijd om de haven van Antwerpen bereikbaar te maken voor geallieerde schepen. Verder zijn de bombardementen gericht op doelwitten in Duitsland, zoals de industrie in het Ruhrgebied. Daarvoor vliegen talrijke vliegtuigen over Nederland. De Duitse Luftwaffe heeft dan overigens allang zijn overwicht verloren, maar is nog niet uitgeschakeld. Zo vallen Duitse jachtvliegtuigen op 1 januari 1945 vliegveld Gilze-Rijen en andere vliegvelden in Noord-Brabant aan, die inmiddels door de RAF worden gebruikt. Ook de Duitse grondtroepen zijn nog niet verslagen.

Vanaf 14 oktober 1944 ligt Tilburg in de vuurlinie van Duitse en geallieerde troepen. Op vrijdag 27 oktober 1944 trekt een Schotse brigade de stad in en wordt Tilburg bevrijd. ’s Middags rond twee uur komen de eerste tanks van het 2e Britse leger de stad in. Burgemeester van de Mortel, in zijn ambt hersteld, spreekt vanaf het stadhuisbordes een enthousiaste menigte toe. Echter, het gevaar is niet weg. Tilburg krijgt nog maandenlang te maken met oorlogsgeweld. De inwoners worden geconfronteerd met inslagen van vliegtuigbommen en van V-1’s (vliegende bommen) die op weg zijn naar Antwerpen, granaatinslagen van luchtafweergeschut, beschietingen door veldartillerie en -op 2 november 1944 in de Stationsstraat- met de ontploffing van een tijdbom. Duitse vliegtuigen verschijnen weer. Zij voeren op 29 december 1944 een luchtaanval uit op het kantoor van de geallieerden en op 1, 12 en 13 januari 1945 op vliegveld Gilze-Rijen. De Tilburgse bevolking is bang. Bij het oorlogsgeweld vallen slachtoffers. Zo veroorzaakt op 17 januari 1945 een granaatinslag voor de kerk in de Hasseltstraat vijftien doden en vijftien zwaargewonden.

Bombardement Oud-Noord

Op woensdag 21 februari 1945, even na half 12 in de ochtend, wordt het noordelijk deel van Tilburg getroffen door ca. 30 lichte brisantbommen. Omdat er die ochtend een zware mist hangt boven Tilburg ziet niemand het Duitse vliegtuig (of vliegtuigen) aankomen. In eerste instantie was ook niet bekend dat de gehoorde lichte explosies van het bombardement afkomstig waren. De inslagen zitten, zo vermeldt het rapport van de Luchtbeschermingsdienst, ongeveer in een rechte lijn van oost naar west over het noordelijk stadsdeel. Het grootste deel van de bommen kwam in straten en op open terrein neer, een ander deel kwam terecht op huizen terecht. De bommen vielen in de Hoefakkerstraat, Dr. Mollerstraat, Schaepmanplein, Wilhelminapark, Kuiperstraat, Coeck van Aelststraat, Cornelis de Vriendtstraat en Vredeman de Vriesstraat. Een blindganger kwam neer voor het pand Wilhelminapark 47 op het fietspad. De bom werd door geallieerden verwijderd.

Volgens het rapport van de luchtbeschermingsdienst Tilburg vallen er in het totaal 11 doden en 19 zwaargewonden. Een Engels rapport spreekt daarnaast over 100 lichtgewonden. In het boek Het leven gebroken van De Beer en Kobes worden 17 slachtoffers genoemd, die stierven door het bombardement. Uiteindelijk vonden achttien inwoners van Tilburg de dood. Onder de slachtoffers waren enkele evacués, maar ook veel kinderen, die op dat moment met Engelse militairen aan het spelen waren op een speelveldje. De Engelse autoriteiten hebben nooit bekend gemaakt of en hoeveel Engelse slachtoffers er waren.

Er was ook flinke materiele schade: tien huizen waren licht beschadigd, 100 panden hadden glasschade en in diverse woningen was er schade aan het meubilair.

Vanuit de luchtbeschermingsdienst was er een blokorganisatie met (weinig) manschappen aanwezig, een ploeg van de geneeskundige dienst van de Kuiperstraat, een ploeg opruim- en hersteldienst, politie voor afzetting op twee inslagplaatsen en een gasploeg voor afsluiting hoofdleiding Kuiperstraat van een van de woningen.

Ooggetuigen

Miet Schijns vermeldt in haar dagboek dat er 10 dodelijke slachtoffers zouden zijn onder militairen. Zij beschrijft op 21 februari 1945 in haar dagboek hoe zij de aanval beleefde:

Vandaag hebben we de oorlogsellende weer eens van dichtbij meegemaakt. ’t Was goed half twaalf, mistig weer met laag hangende wolken, toen ik een vliegtuig hoorde overkomen en vlak daarop een heftig gedonder, alsof ’t huis inviel, een paar seconden stil, dan weer een heidens lawaai. Zo gauw het stil was liep ik eerst langs achter naar buiten, maar daar zag ik niets, wel hoorde ik gillen en kermen. Toen naar de straat, hier voor de deur stond een man, die z’n jas kapot geschoten was, maar hij was blijkbaar niet gewond en ging verder. Een eindje verder bij Noudje Eras lag een stervende vrouw en aan de overkant een gewonde man, die nog overeind probeerde te komen maar niet kon, nog een man met een bloedend hoofd en dan kinderen die gillend en schreiend wegvluchten. Ik ben er direkt naar toe gegaan of ik soms helpen kon, maar er waren heel vlug soldaten met brancards (een post van ’t Rode Kruis ligt bij de Verlaten Kinderen) en de Pastoor bediende nog de stervende vrouw. En dan lag het er weer vol puin en glas. Dat vliegtuig had een raketbom uitgeworpen en een 20 tal splinterbommetjes waren hier neergekomen. In de Coeck v Aalst, de Cornelis de Vriendt en de Vredeman de Vriesstraat was de ellende nog veel groter. Vandaar kwam dat gekerm en gegil, daar zijn ook de bommen op straat waar heel veel militairen aan hun wagens bezig waren en in de huizen gevallen en ontploft. In het geheel zijn er 12 dode burgers en 10 militairen en heel veel gewonden. ’t Verkeer werd hier stilgelegd en alleen de ambulances reden de een na de ander volgeladen weg. (…)

Hier tegenover ’t sigarenwinkeltje ligt, dik onder de zandzakken nog een onontplofte bom, een tegenover Janssen v Baal ontplofte en maakte slachtoffers. Bij v Gestel de electricien kregen ze er een door ’t huis die veel schade deed maar onontploft op de plaats neerkwam. Een kwam er terecht achter de tuin van de Beer en een in de fabriek van Pessers van Zuijlen en de rest in die drie zijstraten. Een verdwaalde kwam neer in de Schaepmanstraat waar ook twee slachtoffers zijn.

Twee andere ooggetuigen vertellen in februari 2020 hun verhaal in het Brabants Dagblad. Één van hen vertelt over de drie (in plaats van twee) jonge slachtoffers op het Schaepmanplein (Nu Horversplein). De drie waren vriendjes die daar aan het voetballen waren. Het artikel vertelt dat vermoedelijk tientallen geallieerde voertuigen doelwit waren van de aanval en eveneens vermoedelijk, dat de Duitsers werden ingeseind door iemand die zich in de Goirkestraat in een kelder ophield.

Op 21-02-1945 om 12.10 uur, wordt deze notitie gemaakt in dagrapport 52, van de gemeentepolitie in Tilburg.

Begrafenis

Het dagboek van Miet Schijns vermeldt dat de slachtoffers op 26 februari 1945 werden begraven. De dag daarvoor was de avondwake, waarover Schijns vermeldt: Ik was om 6 uur gaan bidden voor de slachtoffers van de oorlogsramp van Woensdag, een hele rij kisten stond voor in de kerk opgebaard. ’t Was drukker in de kerk dan ’s morgens in de Missen. Gisteren was er Engelenmis voor een kindje van 3 en een van 5 jaar.

Betrokken personen

Globale vliegrichting van de Duitse bommenwerper.

• Balmakers, Cornelis Joannes (30 jaar)
• Berendonk, Wilhelmus Hubertus Anna Engelbertus Maria van (8 jaar)
• Boextel, Joannes Gerardus Martinus van (28 jaar)
• Brekel, Leonardus Adrianus Petrus Maria van den (11 jaar)
• Caulil, Petrus Adrianus Johannes van (4 jaar)
• Damen, Marinus Cornelis Petrus (14 jaar)
• Dietz, George Philippus (13 jaar)
• Goossens, Johannes Franciscus Maria (13 jaar)
• Groot, Catharina Bernadetta Cornelia de (5 jaar)
• Hengeveld, Marijke Gerritje (3 jaar)
• Huijkelom-van de Gender, Wilhelmina Josephina Antonia (29 jaar)
• Kools, Cornelia Joanna Maria (15 jaar)
• Lent, Rudolfus Henricus van (11 jaar)
• Loon, Johannes Theodorus Josephus Cornelis van (12 jaar)
• Rietveld, Evert (12 jaar)
• Rijzewijk, Cornelis Joannes van (8 jaar)
• Ven-van de Pol, Maria Huberdina in ´t (59 jaar)
• Zebregts, Michael Maria (64 jaar)

Bronnen

Regionaal Archief Tilburg,

• Archief 29 Gemeentepolitie te Tilburg, 1844–1947 (1950), inv.nr. 562.
• Archief 30, Luchtbeschermingsdienst van de Gemeente Tilburg, 1936–1946, inv.nr. 235.
• Archief 323 Archief van de dames A.M.J. en M.F.L.J. Schijns, 1915–1948, inv.nr. 21.
• Archief 484, Gemeentebestuur van Tilburg, 1938–1985, inv.nr. 4252.
• Archief 565, Collectie documentatie Tilburg 1940–1945.

Literatuur

• Ad de Beer en Gerrit Kobes, Het leven gebroken. De geschiedenissen van de Tilburgers die als gevolg van de strijd tegen Duitsland en de bezetting van Nederland om het leven kwamen, Tilburgse Bronnenreeks 4 (Tilburg 2002), p. 154–157.

Externe link

• Brabants Dagblad 21 februari 2020