Molen de Kranken Troost
| Kadaster “de Kranken Troost” | ||
| ||
| In de midden onderaan is café het Gommelen, links bovenaan de Rustende Jager, rood omcirkeld de plaats van de molen |
Den Kranken Troost was van het type standerdmolen. Deze molens waren van hout en waren om een grote houten spil (de standerd) gebouwd. Ze konden rond deze spil naar de wind toe worden gedraaid. Voorbeelden van dergelijke molens zijn nog in Moergestel en Rosmalen te vinden. In 1885 is deze molen verplaatst naar de hoek van de Biezenmortelsestraat/Runsvoort.
De molen is omstreeks 1657 gebouwd in Udenhout in het gebied "De Hoornmanke Tiend". (anno 2020 Oude Bosschebaan 21) In dat jaar wordt namelijk de Oisterwijkse korenmolen Ter Nedervonder voor twee mud koren minder verpacht dan voorheen vanwege de concurrentie die verwacht werd van een nieuw op te richten molen te Udenhout omtrent de Geiselse straete. De molen stond oorspronkelijk in Heusden. In 1656 is de molen verplaatst naar de Zandkant in Biezenmortel. Ivo van den Heuvel was de eigenaar. Het gebruik van de wind behoorde tot de heerlijke rechten van de landsheer. Hij verpachtte de rechten aan de moleneigenaar. Na de vrede van Munster nam de Republiek der Verenigde Nederlanden de heerlijke rechten van de landsheer over. Van den Heuvel kreeg het recht om de molen 18 jaar te malen om zo zijn onkosten terug te verdienen en er nog wat aan over te houden. Na die periode moest hij de molen overdragen aan de staat.
De molen werd in de achttiende eeuw bemalen door de families Van Beurden en Van Heeswijk, beiden vanouds molenaarsfamilies. Door het huwelijk van de boerenzoon Lambert Verhoeven met Johanna Peter van Heeswijk kwam de familie Verhoeven op de Zandkantse molen. Twee ongetrouwde zonen van het laatstgenoemde echtpaar bemaalden tot hoge ouderdom de Zandkantse molen. Uiteindelijk zijn ze toch genoodzaakt de molen van de hand te doen.
De nieuwe mulder wordt dan Christ Hendriks uit Huikelom. Christ had volgens een verklaring van zijn schoonvader Martinus van Iersel een zwakke gezondheid zodat hij de molen niet goed kon runnen. Christ Hendriks is vier jaar na zijn huwelijk met Johanna van Iersel overleden. De weduwe hertrouwde een jaar na de dood van haar eerste echtgenoot met Mattheus Coppens die de Zandkantse molen van 1890 tot aan zijn dood in 1906 bemaalde. De weduwe wist de zaken goed te runnen, zij kocht in 1918 ook nog de Kreitenmolen in Udenhout.
De Zandkantse molen werd in 1885 verplaatst naar de hoek van de Biezenmortelsestraat en Runsvoort. Op die locatie was de molen beter bereikbaar.