36 De hoeve van Arnold Hoernkens
| De hoeve van Arnold Hoernkens | ||
| ||
| Vroegste vermelding | 1406 | |
| Vroegst bekende eigenaar | Arnold Hoernkens | |
| 36 De hoeve van Arnold Hoernkens | ||
 | ||
| Boerderij Winkelsestraat 31 van de familie Bertens, gesloopt in 2017. |
| 36 De hoeve van Arnold Hoernkens | ||
 | ||
| Toon Kolen en zijn vrouw Kee Verhoeven. |
| 36 De hoeve van Arnold Hoernkens | ||
 | ||
| De familie Denissen woonde op de boerderij Winkelsestraat 33 ten tijde van de grote brand in de Winkelsehoek. Zittend Kees Denissen en zijn vrouw Hendrika Peijnenburg. Staande zijn enige zoon Jan Denissen en diens eerste vrouw Johanna van Rijswijk. |
| 36 De hoeve van Arnold Hoernkens | ||
 | ||
| De boerderij Winkelsestraat 33, thans bewoond door Jan en Annie van Roessel-Kolen. |
Beschrijving van de hoeve
Over deze hoeve zijn weinig akten terug te vinden. In de opwinningsakte uit 1406, waarin Bruisten Bruisten Jan in bezit komt van de hoeve van Henrik van Haaren, staat als buurman aan de noordzijde de hoeve van Aert gheheijten Hoernkens genoemd. Tot op heden is dat de vroegste vermelding van deze hoeve in de Winkelsehoek. In 1424 wordt Aert Hoernkens opnieuw als buurman genoemd van de hoeve van Jan van Haren.
Als Peter Henric Collart in 1433 een erfpacht belooft aan Walter Henric Ghiboijs, doet hij dat uit een onderpand op het Winkel, dat grenst aan Jannijs Hoernkes.
In 1449 verwerven Gijsbert van den Broeck en Joannes Hendrick Vendijcs een halve hoeve van Gerit Hoernken. Hij had die hoeve van zijn moeder Katharina, weduwe van Jan Hoernken, dezelfde dag verkregen. Deze hoeve ligt op het Winkel aan de oostkant. In de akte staan de belendingen beschreven. Aan de oostgrens ligt het goed van Jan Henrick en Jan Gerard Vendijck (de oude hoeve van Jan Stempel, hoofdstuk 26) en daar tegenover aan de westzijde ligt een straat en een goed van Gijsbert vanden Broeck. Aan de noordzijde ligt het goed van de kinderen van wijlen Aert vanden Staeck en Bartel de Wagenmaker. In het zuiden grenst deze hoeve aan bezit van Gijsbert vanden Broeck.
Bij deze hoeve horen nog enkele andere percelen die verspreid lagen in Udenhout en Biezenmortel, namelijk de helft van een hooibeemd in den Brand, een wei bij de Groenstraat (nu Biezenmortelsestraat) en een wei aan Roelkensdijk.
De andere helft van de hoeve is in het bezit van Willem Lambrecht van Beerze en Peter Hendrik Keelbreker, getrouwd met Aleijt Lambrecht van Beerze. Zij verkopen hun helft in 1437 aan Jan Jan Roelof vanden Venne.
Het cijnsregister van 1448 vermeldt de cijnsposten die zowel Jan Jan Roelof vanden Venne als Katharina, weduwe van Joannes Arnold Hornken, moeten betalen: beide hetzelfde bedrag van elf oude penningen en een oort voor hun bezit van een weiveld op die riedonc, ten noorden van de Biezenmortelsestraat. Deze vermelding laat zien dat de hoeve op het Winkel inderdaad is gesplitst in twee gelijke delen.
De nieuwe bezitsverhouding van de twee helften leidt er toe dat de drie nieuwe eigenaren de hele hoeve gingen verdelen. Het is goed mogelijk dat de perceelverdeling onvoordelig was waardoor het moeilijk was om de landbouwgrond optimaal te benutten en te bewerken. Mogelijkerwijs lagen de percelen die Gijsbert vanden Broeck in deze hoeve bezat niet bij zijn hoeve op Hooghout en wilde hij ze daar toevoegen. Hoe het ook zij, in 1450 volgde een verdeling van deze hoeve onder de drie nieuwe eigenaren.
Gijsbert van den Broeck en Jan Jan Roelofs vanden Venne krijgen de meeste percelen van deze hoeve in handen. Gijsbert vanden Broeck voegt ze toe aan zijn hoeve op het Hooghout, later de Gasthuishoeven, bakermat van Huize Assisië. Jan Jan Roelofs vanden Venne en daarna zijn erfgenamen blijven nog een tijdlang eigenaar van zijn percelen op het Winkel. Geleidelijk komen de onderdelen in handen van andere eigenaren.
In 1539 verdelen de kinderen van Henrick Jan Henrick Witlocx de nalatenschap van hun ouders en dan blijkt dat zij het grootste deel van deze percelen in bezit hebben.
Hoewel de bronnen spreken van een hertogcijns die uit deze hoeve betaald moest worden, is er in het cijnsregister van de hertog nog geen spoor van deze hoeve teruggevonden. Jammer, want zo is het moeilijk vroegere vermeldingen van deze hoeve terug te vinden.
Er is nog wel een akte uit 1382 waarin Aert Hoernken die de helft van 1 bunder beemd verwerft van Ghijsbrecht Henrick Smyetssoen van Karichoven. Deze vermelding heeft zeer waarschijnlijk betrekking op de eerder genoemde hooibeemd die in de akte van 1449 wordt genoemd. Het is daarom goed mogelijk dat deze hoeve in 1340 al bestond, maar er zijn tot op dit moment geen documenten die dat met zekerheid kunnen aantonen.
“In den hoek”
Op de locatie van de hoeve van Arnold Hoernken staan momenteel twee boerderijen: Winkelsestraat 31 en 33.
Brand
Daags voor Pinksteren 1888 voltrok zich een ramp op ’t Winkel. Op die dag waren kinderen achter de boerderij in de Winkelsehoek, waar nu de familie Van Roessel – Kolen woont, bezig met vuur te spelen vlakbij de musterdmijt. De mijt vatte vlam. De vonken vlogen door de lucht. De boerderij stond spoedig in lichterlaaie en ook de drie boerderijen waar nu de families Bertens, Mathijssen – van de Pas en Heijmans wonen, brandden tot de grond toe af. De Udenhoutse brandweer rukte, voor die tijd, snel uit. Helaas bleef de oude brandspuit op twee wielen, die met mankracht getrokken moest worden, halverwege in de modder steken. Een behulpzame boer spande toen zijn paard voor de brandspuit en verder ging de karavaan richting ’t Winkel maar de brandweer kon niet verhinderen dat in totaal vier boerderijen afbrandden. De schade werd geschat op 30.000 gulden.
Huidige bewoning
Op het grondgebied van de oude hoeve vinden we de woningen Winkelsestraat 31 en Winkelsestraat 33.
Bronvermeldingen
Regionaal Archief Tilburg, Schepenbank en eninge van Oisterwijk, 1418-1811, inv.nr. 144 f. 95A
(1424); inv.nr. 148 f. 5 (1433); inv.nr. 243 f. 30v-32 (1539); inv.nr. 432 f. 142v-144v (1786); inv.nr. 473 f. 34v-37 (1794); inv.nr. 497 f. 72-76v (1790).
Regionaal Archief Tilburg, Notariële archieven van Udenhout, 1803-1935, inv.nr. 7 akte 444 en akte
454 (1815); inv.nr. 20 akte 54 (1822). Charters van de Congregatie der Broeders Penitenten te
Oisterwijk, nr. 1 (1406) (bronvermelding en transcriptie in artikel Berkelmans).
Stadsarchief 's-Hertogenbosch, Archief van de schepenbank van 's-Hertogenbosch, inv.nr. 1220 f.
162v (1449); inv.nr. 1207 f. 190 (1437); inv.nr. 1176 f. 257v (1382).
Berkelmans, G., (1980). De Gasthuishoeven op Hooghout, bakermat van Assisië (I). De Kleine Meijerij,
31(1), 14-25.
- Toelichting cijnsregister.