Weigering samenwerking Duitse politie

Lemma in bewerking

Willem II- kazerne

Willem II-Kazerne te Tilburg. vanaf 1943 was hier een eenheid van de Politie Compagnie Eindhoven gelegerd.

Er zijn tijdens de Tweede Wereldoorlog weinig organisaties in Nederland geweest, die zo zwaar onder Duitse druk zijn gezet en zo zeer opzettelijk door de Duitsers met collaborateurs zijn geïnfiltreerd, als de Nederlandse politie. Begrijpelijk was dit wel. Tenslotte was de politie de enige inheemse gewapende en geüniformeerde macht, waarvan de Duitsers het bestaan moesten accepteren. Vanaf het begin stelden de Duitsers de Nederlandse politie onder strikte controle van de Duitse Polizei. Zij wijzigden de organisatie en het personeel ingrijpend. Het doel was niet alleen de Nederlandse politie tot een betrouwbaar werktuig van de Duitsers te maken, maar ook de politie in het complex van SS und Polizei in te voegen. Deze nieuwe organisatie werd in het voorjaar van 1943 van kracht en was geheel op Duitse leest geschoeid. De politie in 8 grote steden werd staatspolitie onder leiding van een politiepresident. Middelgrote plaatsen hielden gemeentepolitie, maar als verlengstuk van de organisatie der staatspolitie. Kleinere plaatsen werden door de marechaussee beveiligd. In de 8 grote steden werden gesloten en gekazerneerde politiecompagnieën gelegerd, die onmiddellijk aan de plaatselijke Duitse politie-eenheden ondergeschikt waren.

Schalkhaar

De Duitsers wensten een nieuwe generatie politiemensen te kweken, die in de Duitse nazi-sfeer opgeleid en dienovereenkomstig geïndoctrineerd waren. Voor dit doel richtte men twee nieuwe opleidingscentra op: de Politie Officieren School te Apeldoorn en het Politie Opleidings Bataljon (POB) te Schalkhaar. 'Schalkhaar' werd berucht als het symbool van het nieuwe type van de onvaderlandslievende, nazi-achtige politieman, hetgeen niet altijd terecht was. Veel jonge mannen zagen via het Opleidings Bataljon een kans om aan de arbeidsinzet te ontkomen. De Duitsers accepteerden echter absoluut geen verzet in welke vorm dan ook van de nieuwe politieman. In 1943 bepaalde Rauter zelfs dat wanneer een politieman onderdook, zijn gezinsleden of naaste verwanten in het concentratiekamp Vught opgesloten zouden worden. Naarmate de oorlog voortduurde werd de neiging van het politiepersoneel om zich aan de Duitse bevelen te onttrekken groter.

Politie Compagnie Eindhoven (PCE)

In april 1943 werd een Politie Compagnie Eindhoven (PCE) geformeerd. Deze gesloten eenheid bestond uit 132 politiemensen die de opleiding in Schalkhaar hadden gevolgd. In tegenstellening tot de naam doet vermoeden, werd de compagnie in juli 1943 in de Tilburgse Willem II kazerne gelegerd. De compagnie in Tilburg bestond voor een groot deel uit jongens uit Rotterdam, Groningen en Friesland. In deze gebieden heerste grote werkloosheid en was de kans op verplichte tewerkstelling het grootst. Een opleiding bij de politie werd dan ook gezien als een kans om uitzending naar Duitsland te ontlopen. Het vrij kleine aandeel Brabanders en Limburgers bij de PCE had te maken met het feit dat leden van gesloten eenheden bij voorkeur niet in de eigen omgeving geplaatst werden. Slechts weinig leden van de PCE waren lid van de NSB of het Rechtsfront.

In augustus 1943 dook de eerste onderwachtmeester van de PC al onder, later gevolgd door twee anderen. Een onderwachtmeester werd ontslagen omdat hij weigerde de Germaanse groet te brengen. Uiteindelijk werd hij overgebracht naar Duitsland. In november 1943 slaagden een aantal manschappen er in om tijdens het lossen van wapens een twintigtal revolvers met de nodige munitie te ontvreemden. Dit werd echter ontdekt en het viertal werd gearresteerd en via Amersfoort naar een concentratiekamp in Duitsland overgebracht. Tot begin juni 1944 doken regelmatig leden van de PCE onder. Voor de Duitsers was de maat vol: Op 15 augustus 1944 stond de voltallige Compagnie op het terrein van de Willem II kazerne aangetreden. Majoor Fürck van de Duitse Ordnungspolizei deelde mede dat de Compagnie naar Amsterdam werd overgeplaatst, een strafmaatregel in verband met de gedragingen van de compagnie. Vervolgens werden 30 namen afgeroepen van leden, die apart moesten gaan staan, en vertrok de rest naar Amsterdam, naar de Tulpkazerne. De achtergebleven personen werden overgenomen door de Grüne Polizei en via Amersfoort naar Duitsland gedeporteerd. De naar Amsterdam overgebrachte groep verging het minder goed. Op Dolle Dinsdag waren 16 te Wormerveer werkzame onderwachtmeesters met medeneming van hun pistolen en munitie ondergedoken. Bovendien hadden twee chauffeurs en hun begeleiders een vrachtauto leeg achtergelaten. Er werden o.m. 26 karabijnen vermist. Vervolgens doken nog een aantal leden van het PC Eindhoven en het politiebataljon Amsterdam onder. Op 11 september 1944 werd de Tulpkazerne door de Grüne Polizei bezet en het politiepersoneel ontwapend. Het personeel werd voor de keuze gesteld over te gaan naar de Duitse politie of de Landstorm dan wel te worden tewerkgesteld in het kader van de Arbeidsinzet. Het merendeel koos niet voor de Duitse politie of Landstorm en werden op transport gesteld naar Amersfoort en in oktober 1944 naar Neuengamme. Weinigen keerden hieruit terug.

Betrokken personen

• Laat Franciscus Cornelis de
• Linde Willem van der
• Oud Anne
• Rijswijk Johannis van
• Vermeer Albertus Johannes
• Beurden, Johannes Cornelis van

Bronnen

• Winkler Prins, Encyclopedie van de Tweede Wereldoorlog
• D.M. de Jaeger, De houding van de Nederlandse Politie tijdens de Tweede Wereldoorlog in de grote steden van Brabant (1999)
• J.J. Kelder, De Schalkhaarders. Nederlandse politiemannen naar nationaal-socialistische snit (Utrecht, 1990)
• Regionaal Historisch Centrum Eindhoven, https://proxy.archieven.nl/0/30EB9883EDF84B2995C923226C6BABC1