Rijswijk, Johannis van
| Johannis van Rijswijk | ||
| Afbeelding gewenst | ||
| Volledige namen | Johannis van Rijswijk | |
| Geboortedatum | 08-05-1925 | |
| Geboorteplaats | Gameren | |
| Adres | Korvelplein 12 | |
| Woonplaats | Tilburg | |
| Burgerlijke staat | Ongehuwd | |
| Beroep | Politiebeamte | |
| Overlijdensdatum | 14-04-1945 | |
| Plaats van overlijden | Omgeving van Sandbostel (DE) | |
| Bijzonderheden | Hij werd gearresteerd omdat hij weigerde in dienst te treden bij de Duitse politie of over te gaan naar de Landstorm. | |
Geef de oorlog een gezicht!
Kun jij ons helpen met het schrijven van het levensverhaal van deze persoon?
Hoewel het meer dan 75 jaar geleden is dat er een einde kwam aan de Tweede Wereldoorlog blijft het belangrijk de slachtoffers te herdenken. We willen door hun verhaal te vertellen de slachtoffers eren en de herinnering levend houden
Alle Tilburgse oorlogsslachtoffers zijn opgenomen in de Wiki Midden-Brabant en we streven er naar van ieder een levensbeschrijving en foto op te nemen.
Helaas hebben we van sommigen maar beperkte of soms helemaal geen informatie. We hebben jouw hulp nodig deze levensverhalen vast te leggen door ontbrekende informatie aan te vullen met verhalen of foto’s. We ontvangen je reactie graag via info@regionaalarchieftilburg.nl o.v.v. Wiki Oorlogsslachtoffers.
Rijswijk, Johannis van (geb. Gameren 08-05-1925, gest. omgeving Sandbostel 14-04-1945), politieagent. Zoon van Nicolaas Meindert van Rijswijk en Jacoba van den Oever.
Inhoud
Achtergrond en jeugd
Johannis van Rijswijk, roepnaam Johan, wordt in Gameren (Gelderland) geboren op 8 mei 1925. Hij is de oudste van twee kinderen in een Nederlands Hervormd gezin. Zijn jongere broer (1928) heet Gijsbertus Christinus, roepnaam Gijs. Vader van Johan en Gijs is Nicolaas Meindert van Rijswijk (1897), boekdrukker en zoon van een molenaar. Moeder van de broers is Jacoba van den Oever (1899), dochter van een landbouwer. Johan meldt zich aan voor de politieopleiding bij het Politie Opleidings Bataljon (P.O.B.) in Schalkhaar en volgt daar de opleiding tijdens de vijfde van zes grote leergangen. Stille getuige van zijn opleiding is de tekst van “Hinter einer Gartenmauer”, een soldatenlied uit de eerste wereldoorlog. De tekst is geschreven op briefpapier van het P.O.B. en Johan heeft de tekst bewaard.
Politie Compagnie Eindhoven
Nadat Johan is geslaagd voor de opleiding wordt hij op 1 februari 1944 aangesteld als Onderwachtmeester der Staatspolitie in vaste dienst. Zijn standplaats is de Politie Compagnie Eindhoven. De Compagnie zit in Tilburg, in de Willem II kazerne aan de Ringbaan Zuid. In de kazerne verblijft ook de Ordnungspolizei. Een klein deel van de manschappen in Tilburg is lid van de NSB, het Rechtsfront, of de SS, of doet dienst bij de NSKK of de Kriegsmarine.
In Tilburg woont Johan niet in de kazerne maar, samen met een aantal collega’s, in het klooster van de Zusters van Liefde op Korvelplein 12. De Duitsers hebben het klooster gevorderd. Het dagelijks werk van de Politie Compagnie Eindhoven bestaat vooral uit wachtlopen bij de kazerne. Nu en dan voert de Compagnie ergens anders taken uit. In Tilburg bijvoorbeeld assisteert de Compagnie in 1943 de gemeentepolitie door tijdens een razzia op clandestiene slachters en zwarte handelaren een stadsdeel af te zetten en huiszoekingen te doen in logementen.
De Politie Compagnie Eindhoven krijgt bij de autoriteiten een slechte naam. Manschappen stelen revolvers, munitie en wapenstokken om die aan het verzet te geven, of duiken onder. De waarnemend commandant van de Compagnie, een luitenant en zelfverklaard “SS-man”, stuurt in juni 1944 een brief naar het “Directoraat-Generaal der Nederlandsche Politie” in Nijmegen. In de brief schrijft hij dat de Compagnie alle bestaansrecht heeft verloren omdat ongeveer 30% van de manschappen totaal ongeschikt is en de rest verkeerd wordt geleid. De SS-man rapporteert: “Men trachtte de geest te verheffen met razzia’s enz., waarbij diegene, die b.v. de meeste zaklantaarntjes in beslag had genomen, het langste verlof kreeg, met gevolg, dat nu nog rapporten lopen over vermiste handdynamo’s enz. Drinkpartijen, wilde fuiven werden aangericht. Het moreele peil en de dienstijver daalden”. Johan van Rijswijk wordt door de luitenant overigens beschouwd als een van degenen die geschikt zijn voor de gesloten eenheid.
De Directeur-Generaal van politie neemt maatregelen. Op 15 augustus 1944 krijgt de compagnie te horen dat een gedeelte als straf de volgende dag naar Amsterdam moet vertrekken om te worden ingedeeld bij het Politiebataljon Amsterdam in de Tulpkazerne. Johan is een van hen. In Amsterdam gaan meermaals leden van het Politiebataljon vanuit de kazerne in onderduik, inclusief leden van de voormalige Politie Compagnie Eindhoven. Ook stelen politiebeambten wapens.
De Grüne Polizei reageert op de gebeurtenissen door op 11 september 1944 de Tulpkazerne te omsingelen. Het aanwezige politiepersoneel moet aantreden op de binnenplaats en wordt anti-Duits en onbetrouwbaar genoemd. Kort daarna wordt Johan samen met de rest van het bataljon overgeplaatst naar de Oranje Nassau Kazerne in Amsterdam. Daar moeten de manschappen kiezen: in dienst treden bij de Duitse politie, overgaan naar de Landstorm of arbeidsinzet in Duitsland. Johan weigert de eerste twee keuzemogelijkheden en kiest daarmee voor arbeidsinzet, samen met 37 andere politiebeambten. Zij worden onder strenge bewaking via het Koloniaal Instituut, waar de Grüne Polizei is gestationeerd, weggevoerd naar Polizeiliches Durchgangslager Amersfoort. Johan krijgt bij aankomst in Amersfoort op 16 september 1944 Häftling Nummer 7674.
Arbeidsinzet in Duitsland
Gebeurtenis
Weigering samenwerking Duitse politie
Bron
Regionaal Archief Tilburg
- Archief 565 Collectie documentatie Tilburg 1940-1945, invnr. 249 Personen, afkomstig van elders maar in de oorlogsperiode in Tilburg overleden
Literatuur
Ad de Beer en Gerrit Kobes, Het groeiend aantal slachtoffers. Een aanvulling op ‘Het leven gebroken’. In: Tilburg. Tijdschrift voor geschiedenis, monumenten en cultuur, jaargang 21, 2003, nr. 1, p. 26-29.