Moerlands, Joannes Norbertus

Joannes Norbertus Moerlands is rooms-katholiek gedoopt op 22 augustus 1809 te Tilburg en aldaar overleden op 85-jarige leeftijd op 29 december 1894. Joannes was een zoon van Henricus Moerlands en Cornelia van Enschot.

Zijn vader wordt in diverse actes ook Moelans en Moelaens genoemd. Vader Hendrik heeft bij zijn komst naar Goirle een ontlastbrief bij zich van de schepenen van Hapert. In 1802 vermeldt zijn trouwacte echter voor de schepenen van Tilburg ' gebooren te Exel int land van Luijk ' . Ook in de doopacte van Johannes staat dat de vader uit ' Eijxel ' komt. Dat verwijst naar de plaats Exel in de huidige Belgische Kempen (bij Hechtel). Vader Henricus is daar op 14 juni 1768 gedoopt als zoon van Henricus Moelans en Elisabetha Nickmans. De overlijdensacte van Hendrik geeft echter Hapert als geboorteplaats en dat geldt ook voor in Tilburg gehuwde zussen van Hendrik, terwijl ook zij in Eksel geboren zijn. In bovengenoemde trouwacte staat verder: ' wonende zedert twee jaaren te Tilborg en Goirle respective ' . In een Franse doopacte is vader Hendrik van beroep cultivateur (landbouwer), maar hij wordt verder voornamelijk arbeider of dagloner genoemd. Van verdere oorsprong komt de familie Moe(r)lands uit Dessel in België. Moeder Cornelia komt uit een Goirlese familie.

Johannes Norbertus heeft als kind op verschillende adressen gewoond in de Tilburgse wijken Reidt, Kerk, Oerle en Korvel. Hij was de vijfde in een gezin van negen: twee broers en zes zussen. Echter, al zijn zussen en zijn oudste broer zijn als baby of heel jong overleden. In januari 1807 hebben Hendrik en Cornelia binnen 'n week twee kinderen moeten begraven. Alleen zijn broer Adriaan heeft, naast Johannes, een volwassen leeftijd bereikt (40 jaar) en is getrouwd.

In een aantal actes treedt Joannes Norbertus als aangever of getuige kortweg op als ' Johannes ' . In de geboorteactes van zijn kinderen staat dat hij verklaart niet te kunnen schrijven (en dus geen handtekening onder de acte kan zetten).

In 1828 meldt Johannes zichzelf aan voor de militaire dienstplicht. Omdat hij ' onder de maat ' is, wordt hij voor een jaar vrijgesteld in de kennelijke verwachting dat hij nog wat zou groeien. Zijn lengte is genoteerd als 1 el, 5 palmen, 6 duimen en 4 strepen. Dat komt neer op 156,4 cm. Van uitstel is vermoedelijk afstel gekomen, want in latere militie-registers wordt Johannes Norbertus niet meer vermeld.

Huwelijken

Johannes Norbertus huwde op 22-jarige leeftijd op 3 november 1831 te Tilburg met de 23-jarige wolpluister Johanna Maria Leenhouders, dochter van de schrobbelaar Wilhelmus Leenhouders en van Adriana Maria van Asveld. Johanna Maria werd gedoopt op 25 november 1807 te Tilburg en is als Johanna Maria Leenhouwers op 64-jarige leeftijd overleden op 1 mei 1872 te Tilburg.
Johannes Norbertus huwde opnieuw op 63-jarige leeftijd op 17 juli 1873 in Tilburg met de 52-jarige dagloonster Adriana van Opstal, dochter van Theodorus van Opstal en van Elizabeth van de Wiel. Adriana is geboren op 16 maart 1821 te Oisterwijk en is op 77-jarige leeftijd op 27 oktober 1898 te Tilburg overleden. Zij was eerder gehuwd met Jan Beekman.

Het eerste huwelijk van Johannes vindt plaats in het jaar van de Tiendaagse veldtocht in verband met de Belgische opstand. Tilburg is het centrum van de mobilisatie met alle ongemakken van dien. Op de afbeelding een aantal officieren en manschappen van de Dertiende Afdeling Infanterie van de Jagers (bron: http://tijdmachine.tilburg.nl).

Johannes is op opvallend hoge leeftijd nog opnieuw getrouwd. Dat kan natuurlijk uit liefde geweest zijn, maar het is in die tijd waarschijnlijker dat de zorg voor kinderen daarmee werd veilig gesteld. Dat gebeurde vaak op initiatief van meneer pastoor. Zelf had Johannes geen kinderen meer thuis. Zijn nieuwe echtgenote, Adriana van Opstal, had echter stiefkinderen uit een eerder huwelijk van haar vorige man. Een van hen, de schoenmaker Henricus Beekman, zal in 1898 het overlijden van Johannes Norbertus aangeven.

Kinderen
Uit zijn eerste huwelijk met Johanna Maria Leenhouders kreeg Johannes Norbertus de volgende kinderen:

Een levenloos geboren zoon, aangegeven op 11 juli 1832 te Tilburg.
Een levenloos geboren zoon, aangegeven op 28 augustus 1835 te Tilburg.
Een levenloos geboren zoon, aangegeven op 4 december 1836 te Tilburg.
Een levenloos geboren dochter, aangegeven op 15 oktober 1837 te Tilburg.
Cornelis Moerlands, geboren op 1 november 1838 te Tilburg en aldaar overleden op 2 november 1838, 1 dag oud.
Adriaan Moerlands, geboren op 5 oktober 1840 te Tilburg en aldaar op 67-jarige leeftijd overleden op 8 april 1908. Adriaan was (1) op 2 mei 1872 gehuwd met Anna Cornelia van Raak en (2) op 6 februari 1884 met Johanna Adriana Kunen.
Petronella Moerlands, geboren op 2 december 1843 te Tilburg en aldaar overleden op 3 december 1843, 1 dag oud.
Johannes Moerlands, geboren op 18 maart 1848 te Tilburg en aldaar overleden op 20 maart 1848, 2 dagen oud.

Uit de overlijdensacte van hun eerste kind in 1832: ' ... welke ons hebben aangeboden een levenloos kind van het mannelijk geslacht het welk zij (vader en grootvader als aangevers) verklaard hebben te zijn van Johannes Norbertus Moerlands wonende te Tilburg Kerk No 1303 en van Johanna Leenhouders zijne huisvrouw, van welk kind gezegde moeder verlost is op woensdag den elfden July dezes jaars om elf ure des avonds. '

Zijn eerste vier kinderen heeft Johannes Norbertus dus als ' levenloos' moeten aangeven. En van de volgende vier heeft hij er drie nog maar nauwelijks een naam kunnen geven. Alleen zoon Adriaan is volwassen geworden. Ook de enig overgebleven broer van Johannes Norbertus verliest vier van zijn zes kinderen op jeugdige leeftijd. Zijn broer's zoon Adriaan sticht weliswaar een gezin, maar wordt niet ouder dan 25 jaar. Van diens twee kinderen sterft er één nagenoeg gelijk met zijn vader en de ander een half jaar later.

Johannes Norbertus dus in Tilburg een beperkt nageslacht
nagelaten. Van zijn kleinzoon, de paraplumaker Ludovicus Moerlands, zijn de kinderen Ad
en Lucy bekend getuige hun bidprentjes in het regionaal archief van Tilburg. Van Lucy is zelfs
een foto uit 1935 te bezichtigen in Beeldonline van het archief.
        <beeldbank>045459</beeldbank>
IJspret van Tilburgse meisjes op De Vloed.
Van links naar rechts Annie Aarts, twee onbekenden,
Annette van Berkel en Lucy Moerlands.

Lucy heeft echter ook nog een jongere broer, Jan, die 8 kinderen had: drie dochters en vijf zonen. Daarvan woont niemand meer in Tilburg. Jan Moerlands was de jongste zoon van Ludovicus Laurentius Moerlands, geboren op 22 oktober 1921 en overleden op 27 december 1988.

Beroepen

1828 (19 jaar): wever

1831-1873 (22 tot 64 jaar): daglooner

1872 (63 jaar): arbeider

1872-1873 (63 tot 64 jaar): lakenverver(sknecht)

1884 (75 jaar): nachtwaker

Johannes Norbertus was dus het grootste deel van zijn arbeidsame leven een los-vast medewerker op het land (zoals dagloner in Wikipedia is gedefinieerd) of in de fabriek. Pas tegen wat tegenwoordig de pensioengerechtigde leeftijd wordt genoemd lijkt hij als arbeider en lakenverver vastigheid gekregen te hebben. De lakenverver moest de stof na het weven verven, waarna het werd gevold (vol of dik gemaakt), geruwd en geschoren. Op hogere leeftijd zie je wel vaker mannen als nachtwaker optreden, een beroep met wat minder fysieke inspanning.

Adressen
(voor zover bekend uit burgelijke stand en bevolkingsregister)

1835-1836: wijk Kerk nr 1303

1837-1848: wijk Veldhoven nr 999

1860: wijk Kerk nr 303

1872: wijk Oerle

1890: Loven-Koningshoeven, huis O 372

1894: wijk Loven

Welstand

In verband met de overleden kinderen zijn diverse memories van successie opgesteld. Zo ook bij het overlijden in 1848 van zoon Johannes. Uit de opgemaakte acte blijkt dat "tot de nalatenschap zoo min roerende als onroerende goederen behooren". Omdat Johannes Norbertus immers niet kon schrijven, tekent hij de acte met een zg. handmerk. Dit 'kruisje' is vooralsnog het enige 'eigenhandig' overgeleverde teken van zijn bestaan.