Meersbergen, Adrianus Marinus Josephus van

Adrianus Marinus Josephus van Meersbergen
Volledige namen	Adrianus Marinus Josephus van Meersbergen
Geboortedatum	30-06-1909
Geboorteplaats	Tilburg
Adres	Schrasserstraat 16
Woonplaats	Tilburg
Burgerlijke staat	Gehuwd
Naam echtgeno(o)t(e)	Elisabeth Maria Catharina de Beer
Beroep	Draadmaker
Overlijdensdatum	04-04-1945
Plaats van overlijden	Dachau (DE)
Bijzonderheden	Gearresteerd tijdens een huiszoeking vanwege communistische banden.

Geef de oorlog een gezicht!

Kun jij ons helpen met het schrijven van het levensverhaal van deze persoon?

Hoewel het meer dan 75 jaar geleden is dat er een einde kwam aan de Tweede Wereldoorlog blijft het belangrijk de slachtoffers te herdenken. We willen door hun verhaal te vertellen de slachtoffers eren en de herinnering levend houden

Alle Tilburgse oorlogsslachtoffers zijn opgenomen in de Wiki Midden-Brabant en we streven er naar van ieder een levensbeschrijving en foto op te nemen.

Helaas hebben we van sommigen maar beperkte of soms helemaal geen informatie. We hebben jouw hulp nodig deze levensverhalen vast te leggen door ontbrekende informatie aan te vullen met verhalen of foto’s. We ontvangen je reactie graag via info@regionaalarchieftilburg.nl o.v.v. Wiki Oorlogsslachtoffers.

Meersbergen, Adrianus Marinus Josephus van (geb. Tilburg 30-06-1909, gest. Dachau, 04-04-1945), draadmaker. Zoon van Josephus van Meersbergen (1869-1957) en Johanna van Huijkelom (1869-1933). Gehuwd met Elisabeth Maria Catharina de Beer (1912-1988). Twee kinderen.

Achtergrond

Adrianus Marinus Josephus van Meersbergen wordt op 30 juni 1909 geboren in Tilburg. Zijn ouders zijn Josephus van Meersbergen ( Boxtel 1869 - Tilburg 1957) en Johanna van Huijkelom (Tilburg 1869 - Tilburg 1933) die in 1895 in Tilburg zijn gehuwd. Johanna is de tweede echtgenote van Josephus van Meersbergen. Josephus’ eerste vrouw, Hendrika van der Pas, is in 1895 overleden. Uit zijn eerste huwelijk zijn een meisje en een jongen geboren, die allebei sterven voordat Josephus met Johanna van Huijkelom trouwt.

Vader Josephus heeft gewerkt als arbeider, waaronder vanaf 1910 als stenensorteerder. Het Rooms-Katholieke gezin van Meersbergen-van Huijkelom krijgt acht kinderen (drie meisjes en vijf jongens); Adrianus is op een na het jongste kind. Het gezin woont op Veldstraat 90, Houtstraat 122, Groeseindstraat 68 (drie weken) en vanaf 1919 op W. van de Venstraat 33 (later Bisschop van de Venstraat genaamd) in Tilburg.

Adrianus trouwt in 1935 in Tilburg met Elisabeth Maria Catharina de Beer (Tilburg 1912 - Tilburg 1988). Zij krijgen twee kinderen: Johanna (1935) en Cornelis (1938). Het gezin woont vanaf 1935 op St. Pieterstraat 57 en vanaf 1939 op Schrasserstraat 16. Adrianus is 1,78 meter lang en heeft lichtblond haar. Net als zijn drie nog levende broers is Adrianus draadmaker van beroep (zijn vierde broer is ruim een jaar oud geworden).

Adrianus heeft een oudere broer Piet (Petrus, 1904-1983) die lid is van de Communistische Partij van Nederland (CPN). Adrianus zelf is geen lid van de CPN, hij is wel een sympathisant. Piet’s lidmaatschap van de CPN en zijn activiteiten voor de CPN zullen voor Adrianus gevolgen hebben.

Tilburgse Textielstaking

Broer Piet is actief voor de CPN tijdens de Tilburgse Textielstaking - het is niet bekend of Adrianus van Meersbergen in de staking een rol heeft gespeeld. Deze wilde staking breekt uit op 26 augustus 1935 en wordt georganiseerd door links georiënteerde arbeiders. Op dat moment is ongeveer 20% van de Tilburgse textielarbeiders werkloos. Communisten zijn de gangmakers van de staking en zij drukken op een stencilmachine pamfletten. Reden voor de staking is de aankondiging van de “Vereeniging van Tilburgsche Fabrikanten van Wollen Stoffen” (VTFWS) van een loonsverlaging van 10% en de bereidheid van een aantal vakbonden om over de loonsverlaging te overleggen. Eerder zijn ook loonsverlagingen doorgevoerd, terwijl de arbeiders armoede lijden.

Aan de staking doen zo’n 5000 arbeiders mee. De bonden steunen de staking niet en houden hun stakingskassen gesloten. Daardoor krijgen de stakers geen uitkering en hebben zij dus geen inkomsten. De staking wordt het grootste arbeidsconflict uit de Tilburgse geschiedenis genoemd, heeft een maand geduurd en heeft loonsverlaging niet kunnen voorkomen. De lonen worden verlaagd, zij het als resultaat van overleg met de bonden niet met 10%, maar met 5%.

Arrestatie in Tilburg

Na de bezetting van Nederland in mei 1940 verbieden de Duitsers de communistische partijen. De CPN gaat ondergronds en gaat onmiddellijk in verzet. Belangrijke verzetsactiviteiten van de CPN zijn onderduik regelen, overvallen plegen en illegale bladen uitbrengen en verspreiden. In Tilburg zet een groep van ongeveer 45 communisten en hun sympathisanten een illegale krant op die de naam “Vrede-Vrijheid” krijgt. Vrede-Vrijheid verschijnt tot augustus 1943, waarna de krant opgaat in de landelijke CPN-krant “De Waarheid”. Doel van Vrede-Vrijheid is de bevolking van Tilburg te waarschuwen tegen de intenties van de bezetter en om de verzetsgeest onder de bevolking aan te wakkeren.

Adrianus en Piet van Meersbergen werken aan Vrede-Vrijheid mee. Piet is een van de samenstellers van artikelen in de krant. De makers van de krant gaan voorzichtig te werk en schakelen vrienden en familie in bij het maken en verspreiden van de krant. Dat is nodig omdat de lokale CPN-afdeling voor de oorlog is geïnfiltreerd door een aanhanger van de NSB (Nationaal-Socialistische Beweging), die de namen en adressen kent van de Tilburgse communisten.

De makers gebruiken voor de krant een stencilmachine die zij steeds verplaatsen naar een adres dat -naar zij hopen- niet bekend is bij de infiltrant. Het is een stencilmachine die tijdens de Tilburgse Textielstaking in 1935 is gebruikt om pamfletten te drukken. Op een van die adressen woont Adrianus van Meersbergen.

Op 22 juni 1941 vallen de Duitsers de Sovjet-Unie binnen. De inval is bekend als de Operatie Barbarossa. Daarmee verbreken de Duitsers het Molotov-Ribbentrop verdrag, het niet-aanvalsverdrag dat zij in 1939 met de Sovjet-Unie hebben gesloten,. Kort na deze inval start de bezetter in Nederland een felle jacht op de communisten. Tijdens de “CPN-Aktion” in de nacht van 24 op 25 juni 1941 worden in Nederland meer dan 400 communisten opgepakt. Onder hen zijn leden van de groep die in Tilburg aan Vrede-Vrijheid werkt. Adrianus van Meersbergen is niet onder de gearresteerden.

Bijna twee jaar later, op 24 maart 1943 om 17.30 uur, wordt Adrianus wel gearresteerd. Adrianus bewaart in zijn huis geregeld pamfletten voor zijn ondergedoken broer Piet, die vanwege zijn lidmaatschap van de CPN op de opsporingslijst staat. Vermoedelijk is de Sicherheitsdienst (SD) hierover getipt. Die dag wordt in Adrianus’ woning aan de Schrasserstraat 16 huiszoeking gedaan. Adrianus wordt om 18.00 uur door de SD meegenomen, hoewel de huiszoeking naar verluidt niets zou hebben opgeleverd. Echter, er zijn aanwijzingen dat bij de huiszoeking de stencilmachine is ontdekt waarmee Vrede-Vrijheid is gemaakt.

Kampen

Adrianus van Meersbergen wordt op de dag van zijn arrestatie overgebracht naar het centrale bureau van de Rotterdamse politie aan het Haagsche Veer, waar hij in bewaring wordt gesteld voor de Sicherheitspolizei (SiPo) Rotterdam. Op het bureau zijn twee verdiepingen ingericht als politiegevangenis waarvan ook de SD gebruik maakt. De Rotterdamse politie is verantwoordelijk voor de bewaking en verzorging van de gevangenen.

De transportdienst van de vreemdelingendienst verzorgt het vervoer van gevangenen naar kampen zoals Westerbork en Kamp Vught. Op 10 april wordt Adrianus’ echtgenote Elisabeth aangehouden op verzoek van de SD Rotterdam en overgebracht naar het Tilburgse politiebureau. Van daaruit gaat ook zij naar het hoofdbureau van de Rotterdamse politie. Daar wordt zij op 12 april in bewaring gesteld voor de SD maar de volgende dag in vrijheid gesteld.

Vanuit Rotterdam komt Adrianus op 6 mei 1943 terecht in Konzentrationslager Herzogenbusch, alias Kamp Vught. In Kamp Vught wordt hij die dag geregistreerd als Häftling nummer 6511A. Hij is Schutzhäftling, een opgesloten tegenstander van het Naziregime. De gevangenen in Vught worden ingezet voor de Duitse oorlogsindustrie.

Op 24 mei 1944 gaat Adrianus op transport van Vught naar Konzentrationslager Dachau in Zuid-Duitsland, dat in 1933 is opgericht en waar gevangenen vooral in de wapenindustrie werken. In die maand gaan ruim 650 Nederlandse gevangenen uit Vught naar Dachau. Adrianus komt twee dagen later in Dachau aan als gevangene 68584, wederom als Schutzhäftling. Op de kaart met zijn bezittingen staan 1 paar schoenen, 1 paar kousen, 1 jas, 2 jacks, 2 broeken, 2 vesten, 1 pullover, 3 hemden, 1 onderbroek, 1 scheermes, 1 identiteitsbewijs, 1 geldbeurs.

In KZ Dachau hebben zo’n 200 Nederlandse vrouwen en 1935 Nederlandse mannen gevangen gezeten. In 1944 komen in Dachau lopende evacuatietransporten aan vanuit kampen die nabij het front met de geallieerde troepen liggen. Dachau raakt daardoor overbevolkt. De leefsituatie verslechtert, de hygiënische omstandigheden ook, de gevangenen zijn ondervoed en een tyfusepidemie breekt uit. Van het totaal aantal gevangenen dat in Dachau is gestorven (circa 41.5000 mensen), is ruim een derde in het laatste half jaar van de oorlog omgekomen.

Op 4 april 1945 sterft Adrianus in KZ Dachau, dat op 29 april dat jaar door Amerikaanse troepen zal worden bevrijd. De officiële doodsoorzaak is niet bekend, er is geen verklaring van de lijkschouwing bewaard gebleven. Zijn stoffelijke resten zijn niet gecremeerd, want het crematorium van Dachau is in februari 1945 buiten werking gesteld. Sindsdien moeten gevangenen de gestorven medegevangenen vervoeren naar Leitenberg, nabij Dachau, en daar begraven in acht massagraven. Waarschijnlijk is ook Adrianus in Leitenberg begraven. Adriaan’s weduwe is in 1948 hertrouwd. De CPN schrijft in De Waarheid voor Adrianus een In Memoriam.

Gebeurtenis

Georganiseerde illegale activiteiten Tilburg https://wikimiddenbrabant.nl/Georganiseerde_illegale_activiteiten_Tilburg.

Bronnen (in bewerking)

• Regionaal Archief Tilburg, Archief 565, Collectie documentatie Tilburg 1940-1945
• Arolsen Archives
• Delpher
• KZ Gedenkstaette Dachau
• Vakbondshistorie

Literatuur

• Henk J.M. van Doremalen, De handen ineen, Hoofdstuk 5, 1996.
• Ton Wagemakers, Bart van Pelt (1889-1958). Vakbondsman in hart en nieren. In: Tilburg, Jrg. 14, nr. 3, december 1996, p.89.
• Tilburgse Koerier, 1.5.1980 “Tilburgse illegale krant VREDE-VRIJHEID Eerste in Noord-Brabant”.
• Piet Hoekman en Jannes Houkes, Het Nationaal Arbeids-Secretariaat 1893-1940. De geschiedenis van de eerste vakcentrale in Nederland. Proefschrift UU, 2015.
• Elias van der Plicht, De jacht op Communisten. Historisch Nieuwsblad 2021 nr. 5.

Externe links

• Adrianus Marinus Josephus van Meersbergen op Oorlogsbronnen.nl
• Adrianus Marinus Josephus van Meersbergen Persoonsdossier Oorlogsgravenstichting