Synagoge Geertruidenberg

Elfhuizen hoek Brandestraat

De synagoge in Geertruidenberg is in 1875 in gebruik genomen. Door middel van een schnorrbrief (bedelbrief) aan alle joodse gemeenten in Nederland zamelden Jacob Kalker en Mozes Kooperberg voldoende geld bijeen om de bouw ervan te realiseren. Aan het stadsbestuur werd een subsidie van honderd gulden gevraagd alsmede om een smalle strook grond aan de Brandestraat. Beide verzoeken werden ingewilligd. Op vrijdag 23 oktober 1875 vonden de inwijdingsplechtigheden plaats. Naast de gehele joodse gemeente waren aanwezig de burgemeester van Geertruidenberg, een aantal leden van de gemeenteraad, de plaatselijke garnizoenscommandant en de predikant van de Nederlands Hervormde gemeente. De volgende dag konden de Bergse Joden voor het eerst op sabbat naar hun nieuwe sjoel gaan.

De kleine synagoge kent niet veel uiterlijk vertoon. De torentjes op de gevel symboliseren de Thorarollen. In de punt van de gevel zijn twee stenen tafels aangebracht die de Tien Geboden weergeven en boven de deur staat de hebreeuwse tekst gezegend hij die binnengaat en gezegend hij die hier weggaat. In 1941 woonden in Geertruidenberg veertien Joden. Twee van hen stierven vlak na de telling, zodat er twaalf overbleven. Enkele leden van het gezin Kooperberg doken onder en zij overleefden als enige van de Geertruidenbergse Joden de oorlog. De anderen werden opgepakt, naar kamp Vught gebracht en vervolgens per trein naar Polen getransporteerd. Daar stierven ze in de concentratiekampen Auschwitz en Sobibor. Na de Tweede Wereldoorlog kocht de gemeente Geertruidenberg de synagoge voor het bedrag van 2.500 gulden. Het gebouw werd garage voor de brandweer. Om de brandweerwagen toegang te verschaffen, verbreedde men de grote deur. In 1985 verkocht de gemeente het gebouw aan particulieren. Het is niet bekend wat er met het rijke interieur van de synagoge is gebeurd tijdens en na de oorlog.