52 Roelkensdijk

	52 Roelkensdijk
	De volledige familie Van Iersel van de Biezenmortelsestraat 55, 57, 61 en 36. Allen nazaten van Hannes van Iersel en Han Kastelijns.

	Roelkensdijk
	Het pad Roelkensdijk

	Roelkensdijk
Vroegste vermelding	1370
Vroegst bekende eigenaar	Johannes van den Dike

52 Roelkensdijk

Luchtfoto van Roelkensdijk met links de Roelkensdijk, daarnaast de tennisvelden en de voetbalvelden van VCB. Rechts het composteringsbedrijf van de firma Van Iersel.

Beschrijving van de hoeve

Roelkensdijk bestaat als zandpad al vele eeuwen. Bij de verdeling van twee hoeven in 1315 tussen Godescalcus Roesmont en de Tafel van de Heilige Geest van 's-Hertogenbosch is er al sprake van een weg die toegang moet bieden tot de wei- en broekvelden die horen bij de hoeve van de Tafel van de Heilige Geest ten noorden van de Biezenmortelsestraat. De weg wordt daar niet met naam genoemd, maar op het betreffende charter waar deze akte op staat is later geschreven dit is het bescheet van ruelkens dijck om te gaen na de lege weije toe van de hoeve van den biesmortel. Aan de westzijde van Roelkensdijk lag de hoeve die Godschalck Roesmont in 1315 verkreeg en nog enkele percelen van de hoeve van de Tafel van de Heilige Geest van 's-Hertogenbosch.

Aan de oostzijde lag ook een hoeve. Deze is niet precies te plaatsen. In de verschillende akten, die de hoeve betreffen, wordt door de beschrijving van de buren ook niet helemaal duidelijk hoe het nu precies zit. Een akte uit 1370 spreekt over een stuk land in Udenhout, voor de goederen van wijlen Rodolphus de Zulikem, in de richting van Giersbergen, tussen Gerardus Hughen en Roelkensdijk. Dat perceel is dan in bezit van Heijlwigis van den Dike, weduwe van Johannes van den Dike en haar kinderen Heijlwigis, Henricus en Godefridus. Zij verkopen dat stuk land aan Gerardus Hughen. Het perceel is belast met een hertogcijns. In het hertogelijk cijnsregister is niet terug te vinden om welke cijnspost het gaat.

In 1403 wordt de weg roelkens dike genoemd in een akte waarin Jan Pas, echtgenoot van Margriet Hendrik van Oekel, zijn recht op Roelkensdijk overdraagt aan Ludolf van Boemel. Roelkensdijk hoort bij een hoeve van de Heilige Geest van 's-Hertogenbosch en een hoeve van Ludolf van Boemel, die hij verkreeg van Godschalk Roesmont.

Wat later in de 15de eeuw is er sprake van een huis, erf en landerijen aan ruelskensdijck, waar steeds als buurmannen worden genoemd: de Tafel van de Heilige Geest van 's-Hertogenbosch, Aert Boest en Gerit van Kuijc aan de ene zijde en een straat aan de andere zijde.

Op 13 juni 1437 verkoopt jonkvrouw Aleijt, weduwe van Henrick Heijm, aan Jacop Bull, zoon van wijlen Jan Luer, een huis, erf en landerijen bij Roelkensdijk, met nog landerijen in Helvoirt. In 1444 doen Henrick en jonkvrouwe Johanna, kinderen van wijlen Henrick Heijm, afstand van een huis, erf en landerijen aan Roelkensdijk, ten behoeve van Steven Wouters vanden Loe. Hierbij ook landerijen in Helvoirt. Drie jaar later draagt Steven Wouters vanden Loe dat bezit in erfpacht op aan Huijch Willem Storyman. Bij deze hoeve horen ook nog bouw- en weiland en anderhalve bunder hei in Helvoirt, en twee bunder weiland aan de wetering in Udenhout. Dat weiland kwam van Gerit van Kuijc.

In 1457 komen deze bezittingen in handen van Jacob Hessel Jacobs na een opwinningsproces. Hij draagt deze hoeve over aan zijn zoon Peter op 2 augustus 1457. Steven Wouters vanden Loe was getrouwd met een dochter van Jacob Hessel Jacobs en was dus de zwager van Peter Jacob Hessels.

Het is 1483 als de erfgenamen van Peter Jacob Hessels de helft van een huis, erf en landerijen gaan verdelen. Nu staan er andere buren genoemd: de Tafel van de Heilige Geest van 's-Hertogenbosch en de straat, van ruelkensdijck tot Gerit Wouter sBonten en Aert van Kuijck. Het blijkt dat de hei in Helvoirt daar ook aan Roelkensdijk ligt. Dat deel gaat naar Claes, Peter en Elisabeth, kinderen van wijlen Peter Jacob Hessels. Twee jaar later dragen Claes, Jacob en Jan, met hun zwager Gerit Henricx van Os, echtgenoot van hun zuster Margriet, kinderen van Peter Jacob Hessels dit huis en erf op aan Peter Peter Jacobs, hun broer, en hun zuster Elisabeth. Nu wordt een nieuwe buurman genoemd. In plaats van Gerit Wouter sBonten en Aert van Kuijck is nu Daniel Daniel Pels de buurman. De overige belendenaren blijven hetzelfde. De nieuwe eigenaar verkoopt in 1488 het erfdeel dat hij van zijn vader heeft gekregen aan zijn zwager Henrick Henrick vanden Nuwenhuse, echtgenoot van Elisabeth.

Het hertogelijk cijnsregisters, dat in 1448 begint, levert enkele namen op die in de hiervoor genoemde akten voorkomen. Hubertus Willem Storijman als cijnsbetaler na Stephano Wouter vanden Loe betaalt 7 oude schellingen en een obool. De cijnsposten van Henricus Heijm zijn in tweeën verdeeld en worden betaald door Johannes, de zoon van Jacob Luers (3,5 oude schelling en een oort) en door de weduwe en kinderen van Arnold Heijm (drie oude schelling en vijf denariën).

Het daaropvolgende register van 1522 noemt nieuwe cijnsbetalers, namelijk Elisabeth Peter Hessels en later de erfgenamen (zeven oude schelling en een obool), het kartuizerklooster in Vught (drie oude schellingen en vijf penningen) en tot slot Willem Hendrik vande Staeck, Gertrudis Jan Loers en Maria de weduwe van Adriaan Sterts (3,5 oude schelling). Het hele bezit was nu in handen van inwoners van Udenhout en/of Helvoirt.

De exacte ligging van de oorspronkelijke hoeve blijft onduidelijk. Bij de invoering van het kadaster in 1832 staat op de landerijen van deze hoeve maar één huis met schuur en erf. Tegenwoordig is op die plaats het bedrijf van de firma Van Iersel gevestigd, Biezenmortelsestraat 57. Omstreeks 1700 is de boerderij in bezit van Peter Jan Berkelmans. Hij had tenminste twee dochters: Helena en Laurenske. Helena trouwde met Cornelis Adriaan van de Pas en vestigde zich in eerste instantie in het gehucht Giersbergen onder Drunen. Ze overleed in het kraambed en werd in 1715 in Drunen begraven. Haar weduwnaar verhuisde daarna naar Udenhout. Laurenske, een zus van Helena Berkelmans trouwde met Peter Adriaan Peter van de Pas, een broer van Cornelis.

De hoeve van Peter Berkelmans raakt later versnipperd tussen de nazaten van deze twee gezinnen Van de Pas – Berkelmans. De hoeve aan de Biezenmortelsestraat komt in handen van Peter, zoon van Cornelis van de Pas en Helena Berkelmans. Hij trouwt met Catharina Cornelis Stoeldraaijers. Hij maakt op 19 april 1775 “enigszins ziekelijk’ zijn testament. Het was net op tijd want op 24 april 1775 wordt hij al begraven. Hij had geen kinderen. Hij benoemt, onder de last tot uitkering van enkele legaten aan andere familieleden, tot zijn enig erfgenaam zijn neef Cornelis Francis van de Pas. Cornelis trouwt met Cornelia Dekkers. Maar ook dit echtpaar blijft kinderloos. Cornelis Francis van de Pas overlijdt in 1818. In zijn testament benoemt hij de kinderen van zijn zuster Antonetta van de Pas, getrouwd met Nicolaas Verhoeven, tot erfgenaam. Die woonden aan de overzijde van de straat, waar nu hun nazaat Gerrit Verhoeven woont. Cornelia Dekkers, de weduwe van Cornelis van de Pas, behield tot haar dood het vruchtgebruik van de boerderij. Na haar overlijden in 1833 besluiten de neven en nichten de boerderij publiek te verkopen. De kopers van een huis, hof, schuur met aangelegen boomgaard zijn de gebroeders Van Iersel: Adriaan en Joost, landbouwers te Berkel. Later gaat het eigendom over naar hun broer Jan onder voorbehoud van het levenslange vruchtgebruik voor de ongehuwde broers Adriaan en Joost. De boerderij is nog steeds in bezit van de familie Van Iersel. Janus van Iersel startte er met zijn loonwerkbedrijf dat uitgroeide tot Van Iersel Groencompost. Later woont er zijn zoon Bart en Lucie van Iersel - van de Pas met hun gezin. Bijzonder is dat Lucie in rechtstreekse lijn afstamt van de hiervoor genoemde Peter Berkelmans die omstreeks 1700 ter plaatse woonde.

Sportpark Roeltjesdijk

Tegenwoordig staan tussen de Roeltjesdijk en de oude boerderij van de firma Van Iersel, meerdere woningen. Biezenmortelsestraat 53 is een bungalow uit de jaren zestig van de familie Van Iersel – Priems. Biezenmortelsestraat 55 is gebouwd door Janus van Iersel Martinuszn. Tegenwoordig woont er Edwin van Iersel met zijn gezin. Achter de huizen op nummer 53 en 55 aan de Roeltjesdijk liggen op gronden van de familie Van Iersel de voetbalvelden van VCB en de tennisvelden van TVB. Het sportpark staat bekend onder de naam Roeltjesdijk.

Huidige bewoning

Op het grondgebied van de oude hoeve vinden we de woningen Biezenmortelsestraat 53, Biezenmortelsestraat 55 en Biezenmortelsestraat 57.

Bronvermeldingen

Brabants Historisch Informatie Centrum, Notarissen in Helvoirt, inv.nr. 6 akte 40 (1818).
Regionaal Archief Tilburg, archiefnummer 847, Schepenbank en eninge van Oisterwijk, 1418-1811, inv.nr. 194 f. 20v (1488); inv.nr. 435 f. 122-123 179; inv.nr. 472 f. 58v-61 1763; inv.nr. 472 f. 61-63 1763; inv.nr. 488 f. 25v (1740).
Regionaal Archief Tilburg, Dorpsbestuur van Udenhout, 1597-1813, inv.nr. 106 f. 115v (1704); inv.nr. 107 f. 316 (1745).
Regionaal Archief Tilburg, Notariële archieven van Udenhout, 1803-1935, inv.nr. 2 akte 49 en 55 (1834).
Stadsarchief 's-Hertogenbosch, Tafel van de Heilige Geest, inv.nr. 85 en 90 (1315).
Stadsarchief 's-Hertogenbosch, Archief van de schepenbank van 's-Hertogenbosch, inv.nr. 1175 f. 224 (1370); inv.nr. 1182 f. 161 (1403); 1207 f. 97v (1437); inv.nr. 1215 f. 132 (1444); inv.nr. 1217 f. 330v-331 (1447); inv.nr. 1800 f. 375 (1457); inv.nr. 1253 f. 191v (1483); inv.nr. 1254 f. 241 (1485). Coopmans, J.P.A., (1964). De Rechtstoestand van de godshuizen te ‘s-Hertogenbosch vóór 1629. ’s- Hertogenbosch.
Smulders,. F.W., (1956). Twee H. Geesthoeven in Udenhout. De Kleine Meijerij, 10(1) 20.
Smulders,. F.W., (1957). De verpachting van de H. Geesthoeven te Udenhout en Helvoirt. De Kleine Meijerij, 11(3), 21-22.
- Toelichting cijnsregister.

Navigatie

Hulpmiddelen