Social and Behavioral Sciences (TSB)

Sociale faculteit

Met ingang van september 1946 kent de hogeschool twee afdelingen: een voor de economische wetenschappen en een voor de sociale wetenschappen. Deze laatste krijgt in 1963 officieel de status van faculteit. Tegenwoordig is dit begrip vervangen door het Engelstalige woord ‘School’. De faculteit noemt zich nu officieel: Tilburg School of Social and Behavioral Sciences (TSB).

Sociologie en psychologie

In de Tilburgse opleiding economie van vóór de Tweede Wereldoorlog speelden sociale wetenschappen al een rol. Er was aandacht voor sociologie en voor bedrijfspsychologie. In de jonge zelfstandige faculteit kunnen studenten opgeleid worden tot socioloog. Het zal nog even duren voordat de psychologie hier een duidelijk gezicht krijgt. Eigenlijk ontvangt Tilburg de opleiding psychologie als ‘troostprijs’. In Nederland is namelijk behoefte aan een achtste medische faculteit*. Tilburg hoopt deze te kunnen binnenhalen, maar de ‘hoofdprijs’ gaat naar Maastricht. Als compensatie mag Tilburg een subfaculteit psychologie oprichten, die komt er in 1971. De faculteit bestaat dan uit twee subfaculteiten die vrij los van elkaar functioneren: sociaal-culturele wetenschappen en psychologie. Pas in 1987 versmelten de subfaculteit tot één Faculteit Sociale Wetenschappen (FSW), tegenwoordig dus TSB geheten.

Nieuwe studierichtingen

Begin jaren zeventig is sociologie een populaire studie met meer dan honderd eerstejaars en tientallen ‘werkstudenten’ die de opleiding in deeltijd volgen. In de doctoraalfase kunnen studenten kiezen uit specialisaties zoals welzijnssociologie, arbeid en organisatie, staat en openbaar bestuur, ruimtelijke ordening en ontwikkelingssociologie. Vooral de laatste studierichting mag zich verheugen in de belangstelling van maatschappijkritische studenten. Hun kritiek richt zich overigens ook op de ‘burgerlijke sociologie’ zelf. Activisten ijveren in die tijd voor een ‘sociologie in dienst van het volk’. Aan het einde van de jaren zeventig is de belangstelling voor sociologie tanende. De subfaculteit speelt daar op in met een aantal ‘bovenbouwstudies’ die later zullen uitgroeien tot zelfstandige opleidingen. Deze multidisciplinaire studies Beleids- en organisatiewetenschappen (BOW), Personeelswetenschappen (PEW) en Vrijetijdswetenschappen (VTW) trekken jarenlang grote aantallen eerstejaars studenten. Dat geldt in mindere mate voor de opleiding Arbeid- en sociale zekerheidswetenschappen (ASZ). Deze weet, net als de sociologie, slechts enkele tientallen studenten te bereiken en sneuvelt in 1998 bij een reorganisatie van de faculteit. De opleiding VTW verhuist in dat jaar naar de NHTV in Breda.

Engelstalige opleidingen

Anno 2017 bestaan van de andere opleidingen nog pendanten op bachelor- en masterniveau: Sociology, Human Resource Studies en Organization Studies. Verder biedt TSB sinds 2015 een bachelorprogramma aan, dat zich richt op de studie van ‘wicked problems’: Global management of social issues. Ondanks de kleine schaal van de opleiding is de sociologie als discipline een onvervreemdbaar onderdeel van TSB. De Tilburgse sociologen zijn sinds 1987 ook de trekkers van een grootschalig onderzoek naar normen en waarden in Europa, de European Values Study (EVS).

Psychologie in Tilburg

De Tilburgse psychologie heeft in de begintijd een sterk (Amerikaans) behavioristisch accent. Studenten leren bijvoorbeeld in een practicum hoe je een duif bepaalde kunstjes kunt laten vertonen. Op een van de afdelingen wordt onderzoek met ratten uitgevoerd. En er is gedurende enkele jaren zelfs een aap aanwezig. Het gebouw van de psychologen wordt ook niet als instituut aangeduid, maar als psychologisch laboratorium. De bekende Amsterdamse architect Cees Dam ontwerpt een prachtig laboratorium voor de Tilburgers, maar er blijkt onvoldoende geld om het te realiseren. Jarenlang blijven de psychologen gehuisvest in een noodgebouw.

Het wetenschappelijk onderwijs in Nederland is in de jaren tachtig getekend door bezuinigingsbeleid, op ministerieel niveau aangeduid met het eufemisme ‘selectieve krimp en groei’. In 1986 bedenkt de minister, dat de Tilburgse opleiding psychologie maar beter naar Nijmegen kan gaan en de Nijmeegse opleiding sociologie naar Tilburg. Er volgen protestacties (‘Brabant strijdt voor zijn universiteit’) en diplomatiek overleg. Rector magnificus Ruud de Moor, hoogleraar Sociologie, weet gedaan te krijgen dat de minister dit plan weer intrekt. Wel moeten de opleidingen in Tilburg en Nijmegen beter op elkaar worden afgestemd. In Tilburg moet het accent meer komen te liggen op arbeid en maatschappij; Nijmegen zal dan meer de klinisch-psychologische specialisaties voor zijn rekening nemen. Voor de Tilburgse faculteit Sociale wetenschappen betekent dit een forse reorganisatie.

Bachelors en masters

De geschiedenis kent (gelukkig) zijn eigen ironie. In de 21e eeuw doen de met Nijmegen gemaakte afspraken er niet meer toe. De opleiding Psychologie kent, naast een Nederlandstalig en Engelstalig bachelorprogramma, op masterniveau drie hoofdrichtingen: Sociale psychologie (met specialisaties op het gebied van Economische psychologie en A&O psychologie) en Psychologie en geestelijke gezondheid (met specialisaties Klinische psychologie, Kinder- en jeugdpsychologie en Forensische psychologie). De derde richting Medische psychologie is uniek voor Nederland en startte in 2006. De opleiding wordt verzorgd in nauwe samenwerking met ziekenhuizen in de regio, studenten lopen een jaar lang stage in een (academisch) ziekenhuis.

Economische psychologie

Typisch Tilburgs is de specialisatie ‘Economische psychologie’, waarvan hoogleraar Van Veldhoven als de oervader kan worden beschouwd. Hij bezette als eerste de gelijknamige leerstoel, die in 1972 werd ingesteld. Tegenwoordig kent de universiteit een onderzoeksinstituut op dit vakgebied, waarin psychologen en economen met elkaar samenwerken: TIBER, het Tilburg Institute for Behavioral Economics.

Methoden en Technieken

De opleidingen van de faculteit worden verzorgd vanuit departementen. Daarnaast kent de faculteit nog het departement Methoden en technieken van onderzoek (MTO), waarin de expertise is gebundeld op het terrein van onderzoeksmethoden en technieken (zie ook wiskunde en statistiek).

Stapel-affaire

In 2011 werd TSB opgeschrikt door de zogeheten Stapel-affaire. Hoogleraar en decaan Stapel werd ontmaskerd als wetenschappelijk fraudeur en op staande voet ontslagen. Overigens was er waardering voor de wijze waarop de universiteit en de faculteit deze crisis aanpakten. Van de gevreesde reputatieschade blijkt anno 2017 weinig te merken, afgaand op de toenemende studentenaantallen en de goede onderwijs- en onderzoekbeoordelingen.