Promoties

In de negentig jaar van haar bestaan heeft Tilburg University ruim 2.500 promovendi afgeleverd. Na de eerste zes decennia stond de teller op ruim 300. Daarna is er sprake van een steile groeicurve: iedere tien jaar verdubbelt het aantal promoties. Onder de gepromoveerden zijn zowel promovendi in dienst van de universiteit als ‘buitenpromovendi’ - die zich in hun onderzoek veelal richten op het praktijk waarin ze werkzaam zijn (‘reflective practioners’).

Mijlpalen

De eerste promotie in Tilburg vindt plaats in 1938, elf jaar na de stichting van de Roomsch Katholieke Handelshoogeschool. De promovendus, Peter van Berkum, wordt kort daarna benoemd tot hoogleraar en is later nog enkele jaren rector magnificus in Tilburg. De 1000e promotie vindt plaats in 2002. Promovendus is de in Beijing geboren econometrist Tao Lin. De 2000e promotie vindt plaats in 2013. Promovenda Brigitte Kroon van het departement Human Resource Studies wordt na de verdediging van haar proefschrift verrast met champagne.

Aantallen en AIO's

Het aantal promovendi is in de laatste decennia een van de indicatoren geworden voor de prestaties van onderzoeksgroepen, faculteiten en universiteiten. Het levert een zekere wetenschappelijke status op, evenals een bedrag per gerealiseerde promotie van 70.000-90.000 euro in hun zogenaamde lumpsum. De sterke toename van promoties is te herleiden tot die financiële prikkel, maar is ook te verklaren uit de komst van het AIO-stelsel in 1986. Dat stelsel biedt een formeel en juridisch kader voor het opleiden van promovendi aan de universiteiten.

Was een promotie tot dan toe iets dat universitair docenten naast hun gewone werk deden, sinds de invoering van het stelsel krijgen promovendi doorgaans vier jaar de tijd om zich op hun promotieonderzoek te richten. Een afgeronde promotie is inmiddels voor de meeste wetenschappelijke functies een benoemingsvoorwaarde. En voor hoogleraren geldt dat hun recht om wetenschappers te promoveren (het ius promovendi) gaandeweg ook een plicht is geworden, althans een taak waarop zij mede wordt beoordeeld.

De 2000e promovendus was, in 2013, Brigitte Kroon van departement Human Resource Studies. Ze werd begeleid door promotoren Jaap Paauwe en Riccardo Peccei.

Het aantal promoties per hoogleraar is bij beoordelingen een ‘prestatie-indicator’ geworden. Vanaf 2012 loopt deze ratio op van 0,75 tot 0,93 in 2015. Achter het gemiddelde van bijna één promovendus per hoogleraar per jaar gaat overigens een grote variatie schuil: hoogleraren die geen promovendi en hoogleraren die een bovengemiddeld aantal promovendi afleveren. Emeritus-hoogleraar Sociale Psychologie John Rijsman trad tussen 1980 en 2017 142 keer als promotor op, waarvan 85 keer als eerste promotor. Hoogleraar straf(proces)recht Marc Groenhuijsen en oud-decaan Arie de Ruijter begeleidden respectievelijk 50 en 45 Tilburgse promoties. Historicus en oud-rector Harry van den Eerenbeemt (overleden in 2008) is met 43 promoties vierde in deze ranglijst. De hoogleraren Van Soest, Van de Vijver, Extra, Van Genugten, Van Dijck, Vranken en Ribbers hebben allen meer dan dertig promoties begeleid.

Reglement

In het promotiereglement zijn regels vastgelegd die moeten voorkomen dat kandidaten promoveren die eigenlijk te licht zijn. Naar aanleiding van de Stapel-affaire zijn in het kader van wetenschappelijke integriteit de regels op onderdelen verder aangescherpt. Zo moeten per promotie minimaal twee (co)promotores worden aangewezen, moet de promotiecommissie evenwichtig zijn samengesteld en mogen niet steeds dezelfde hoogleraren in verschillende commissies zitten.

In 2017 komt de affaire-De Ruijter aan het licht. Hat gaat daarbij niet om wetenschappelijke, maar om financiële ongeregeldheden. Via het radioprogramma Argos komt aan het licht dat de leiding van de universiteit aangifte heeft gedaan tegen deze oud-decaan. Hij zou promotiegelden hebben gebruikt om externe partijen in te huren voor de begeleiding van promovendi. Geld van de universiteit zou zijn gevloeid naar een schoonheidssalon en een consultancybedrijf van familieleden van de hoogleraar. De Ruijter werd aangehouden door de FIOD. De afloop van deze zaak is nog niet bekend.