Brontekst bekijken van Oud, Anne

{{Infobox oorlogsslachtoffers
| naam                    = Anne Oud
| afbeelding              = <foto><beeldonline>5e3761da-3752-a677-3ceb-ae9559159cc9</beeldonline></foto>
| onderschrift            = Collectie Regionaal Archief Tilburg
| volledige namen         = Anne Oud
| geboortedatum           = 04-09-1922
| geboorteplaats          = Buren (Ameland)
| adres                   = Korvelplein 12
| woonplaats              = Tilburg
| burgerlijke staat       = Ongehuwd
| naam echtgeno(o)t(e)    =
| beroep                  = Agent van politie
| overlijdensdatum        = 03-08-1945
| plaats van overlijden   = Buren (Ameland)
| bijzonderheden          = Hij werd gearresteerd omdat hij weigerde in dienst te treden bij de Duitse politie of over te gaan naar de Landstorm. 
}}
'''''Geef de oorlog een gezicht!'''''

'''Kun jij ons helpen met het schrijven van het levensverhaal van deze persoon?'''

Hoewel het meer dan 75 jaar geleden is dat er een einde kwam aan de Tweede Wereldoorlog blijft het belangrijk de slachtoffers te herdenken. We willen door hun verhaal te vertellen de slachtoffers eren en de herinnering levend houden.
Alle Tilburgse oorlogsslachtoffers zijn opgenomen in de Wiki Midden-Brabant en we streven er naar van ieder een levensbeschrijving en foto op te nemen. 

Helaas hebben we van sommigen maar beperkte of soms helemaal geen informatie.
We hebben jouw hulp nodig deze levensverhalen vast te leggen door ontbrekende informatie aan te vullen met verhalen of foto’s. 
We ontvangen je reactie graag via [mailto:info@regionaalarchieftilburg.nl info@regionaalarchieftilburg.nl] o.v.v. Wiki Oorlogsslachtoffers.


'''Oud, Anne''' (geb. Buren 04-09-1922, gest. Buren 03-08-1945), politieagent. Zoon van Jan Oud (1886-1964) en Jacoba Boelens (1889-1973). Na zijn terugkeer uit Sandbostel overlijdt Oud op 03-08-1945 in Buren op Ameland.

==Achtergrond en jeugd==
Anne Oud is geboren op 4 september 1922 in Buren op Ameland, als zesde kind in een Rooms Katholiek gezin van 11 kinderen. Zijn vader Jan, arbeider en landbouwer, is evenals moeder Jacoba Boelens geboren en getogen op Ameland. Volgens de familieverhalen ziet Anne op Ameland weinig toekomstperspectief en wil hij politieagent worden. Hij meldt zich in 1942 aan voor de politieopleiding in Schalkhaar, waar hij na een medische keuring wordt ingedeeld bij het Politie Opleidings Bataljon (P.O.B.) in de Westenbergkazerne<ref>NA 2.19.255.01 Plaatsingslijst persoonsdossiers Oorlogsgravenstichting, Anne Oud https://www.nationaalarchief.nl/onderzoeken/archief/2.19.255.01/invnr/113574A/file/NL-HaNA_2.19.255.01_113574A_0001; Arolsen Archives 1.1.1.2, Polizeiliches Durchgangslager Amersfoort, kaarten Anne Oud; Amelanders – Ontdek uw Amelander roots, Anne Oud https://amelanders.com/individual.php?pid=I16334&ged=Ameland;  AlleFriezen Burgerlijke Stand Ameland Overlijdens 1945; RAT Archief 565, Collectie documentatie Tilburg 1940-1945; NA 2.19.255.01 Plaatsingslijst persoonsdossiers Oorlogsgravenstichting, Anne Oud https://www.nationaalarchief.nl/onderzoeken/archief/2.19.255.01/invnr/113574A/file/NL-HaNA_2.19.255.01_113574A_0001; Stadsarchief Amsterdam 5225 Inventaris Archief Gemeentepolitie, Stukken Politiebataljon Amsterdam, 2997; Stichting Vriendenkring Neuengamme, Neuengamme Bulletin, Maart 2018.</ref>.

==Politie Compagnie Eindhoven te Tilburg==
Nadat hij als onderdeel van de derde lichting van het P.O.B. in Schalkhaar is geslaagd voor de opleiding, krijgt Oud op 15 april 1943 een aanstelling als Onderwachtmeester der Staatspolitie in vaste dienst op standplaats Deventer. Van daaruit gaat hij als lid van een van vier compagnieën naar België om de grens met Nederland te bewaken. Zij doen dit onder meer vanuit Essen, Mol en Hasselt ter ondersteuning van het “Grenzwachtregiment Clüver” van de Wehrmacht. Wanneer zij de opdracht medio juli 1943 hebben uitgevoerd, worden de vier compagnieën naar elders verplaatst. Een van de vier gaat naar Tilburg, onder de naam Politie Compagnie Eindhoven. Aldus komt Anne Oud op 9 augustus 1943 terecht bij deze compagnie, die in Tilburg (en dus niet in Eindhoven) zit, in de Willem II kazerne aan de Ringbaan Zuid. Een klein deel van de manschappen in Tilburg is lid van de NSB, het Rechtsfront, of de SS, of heeft dienst gedaan bij de NSKK of de Kriegsmarine<ref>Stadsarchief Amsterdam 5225 Inventaris Archief Gemeentepolitie, Stukken Politiebataljon Amsterdam, 2997; Blijkens foto in RAT Archief 565, Collectie documentatie Tilburg 1940-1945 was Anne Oud daar ook. Zie verder J.J. Kelder, De Schalkhaarders. Utrecht, Veen, 1990; D.M. de Jaeger, De houding van de Nederlandse politie tijdens de Tweede Wereldoorlog in de grote steden van Noord-Brabant. Proefschrift Tilburg University (Tilburg, 1999).</ref>. 

In Tilburg woont Oud op Korvelplein 12, in het klooster van de Zusters van Liefde dat de Duitsers hebben gevorderd. Het leven van de compagnie bestaat uit lange dagen wachtlopen bij de kazerne, met nu en dan onderbrekingen voor taken elders in Tilburg of daarbuiten. In 1944 bijvoorbeeld verblijft Anne Oud in Zeeland, waar de Duitse bezetter grote delen onder water heeft gezet<ref>RAT Archief 565, Collectie documentatie Tilburg 1940-1945; Stichting Vriendenkring Neuengamme, Neuengamme Bulletin, Maart 2018; Blijkens foto in RAT Archief 565, Collectie documentatie Tilburg 1940-1945 was Anne Oud daar ook. </ref>. 

De Politie Compagnie Eindhoven krijgt bij het hogere gezag gaandeweg een slechte naam. Manschappen stelen bijvoorbeeld revolvers, munitie en wapenstokken met de bedoeling die aan het verzet te geven, of zij duiken onder. De houding van de compagnie in Tilburg is voor de politieautoriteiten reden om streng op te treden. Op 15 augustus 1944 krijgt de compagnie te horen dat een deel als strafmaatregel de volgende dag naar Amsterdam moet vertrekken om daar te worden ingedeeld bij het Politiebataljon Amsterdam in de Tulpkazerne. Oud is een van hen<ref>D.M. de Jaeger, De houding van de Nederlandse politie tijdens de Tweede Wereldoorlog in de grote steden van Noord-Brabant. Proefschrift Tilburg University (Tilburg, 1999); Stichting Vriendenkring Neuengamme, Neuengamme Bulletin, Maart 2018; Stadsarchief Amsterdam 5225 Inventaris Archief Gemeentepolitie, Stukken Politiebataljon Amsterdam, 2997 en 2998. </ref>. 

Een deel van het Amsterdamse Politiebataljon zit in Wormerveer als Sonderkommando. Als dit Commando op 4 september 1944 bevel krijgt naar Amsterdam terug te komen, weigert het grootste deel dit bevel op te volgen en duikt onder. Als reactie omsingelt de Grüne Polizei op 11 september 1944 de Tulpkazerne, waar het nog aanwezige politiepersoneel anti-Duits en onbetrouwbaar wordt genoemd. Kort daarna wordt het bataljon, inclusief Anne Oud, overgeplaatst naar de Oranje Nassau Kazerne in Amsterdam. Daar krijgen de manschappen de keus: in dienst treden bij de Duitse politie, overgaan naar de Landstorm of arbeidsinzet in Duitsland. Anne Oud en 37 andere politieambtenaren kiezen voor arbeidsinzet en worden weggevoerd naar Polizeiliches Durchgangslager Amersfoort. Anne Oud krijgt bij aankomst op 16 september 1944 Häftling Nummer 7671<ref>Stadsarchief Amsterdam 5225 Inventaris Archief Gemeentepolitie, Stukken Politiebataljon Amsterdam, 2998; Arolsen Archives 1.1.1.2, Polizeiliches Durchgangslager Amersfoort, kaarten Anne Oud. </ref>.

==Arbeidsinzet in Duitsland==
Op 11 oktober 1944 wordt Anne Oud op transport gesteld van Amersfoort naar KZ Neuengamme, waar hij drie dagen later aankomt als Häftling 56228. KZ Neuengamme is het centrale concentratiekamp in Noord-Duitsland en een van de grootste kampen in Duitsland. Gevangenen moeten in een steenfabriek werken. De barakken in het kamp zitten overvol en de sanitaire voorzieningen zijn onvoldoende. De voeding is karig en slecht<ref>Arolsen Archives Neuengamme 1.1.30.1, 8132500 Liste von Häftlingen des KL Neuengamme und Kdo. Meppen-Versen, Blatt 18, 16 Januar 1945; Stichting Vriendenkring Neuengamme, Digitaal Monument Neuengamme, Anne Oud https://monument.vriendenkringneuengamme.nl/person/403636/anne-oud; https://www.vriendenkringneuengamme.nl/neuengamme/; https://www.vriendenkringneuengamme.nl/neuengamme/; Brochure "Overlevensstrijd (sic), gevangenen onder de SS heerschappij. Het concentratiekamp Neuengamme 1938-1945" bij de permanente tentoonstelling van de concentratiekamp gedenkplaats Neuengamme; Deel 16, "Concentratiekamp Neuengamme 1938-1945", van "Hamburg Portret" van het Museum van de Hamburgse geschiedenis”. </ref>.
{{Infobox foto
| naam          = KZ Neuengamme Gevangenen werken aan Dove-Elbe kanaal, 1941-1942
| afbeelding    = [[afbeelding: Neuengamme Dove-Elbe kanaal, 1941-1942.jpg]]
| onderschrift  = Bron: KZ-Gedenkstätte Neuengamme 
}}

Na enkele dagen in Kamp Neuengamme gaat Anne Oud op transport naar een buitenkamp van Neuengamme. Na waarschijnlijk eerst in buitenkamp Wedel te hebben gezeten, belandt hij in januari 1945 in Aussenkommando Meppen-Versen in het Eemsland. De gevangenen in dit kamp moeten aan de “Friesenwall” bouwen, een reeks fortificaties aan de noordkust van Duitsland. De Duitsers ontruimen Meppen-Versen op 24 en 25 maart 1945. De gevangenen die kunnen lopen moeten op mars, de andere gevangenen gaan met evacuatietreinen mee in goederenwagons. De treinen rijden via doorvoerstation Bremen-Farge dagenlang doelloos rond, terwijl de gevangenen het zonder eten of drinken moeten stellen. Gevangenen die onderweg sterven worden langs de spoorlijn begraven<ref>RAT Archief 565, Collectie documentatie Tilburg 1940-1945; Arolsen Archives Neuengamme 1.1.30.1, 8132500 Liste von Häftlingen des KL Neuengamme und Kdo. Meppen-Versen, Blatt 18, 16 Januar 1945; Stichting Vriendenkring Neuengamme, Neuengamme Bulletin, Maart 2018; https://www.kz-gedenkstaette-neuengamme.de/en/history/satellite-camps/satellite-camps/meppen-versen/; https://diz-emslandlager.de/emslandlager/lager-ix-versen/.; https://www.kz-gedenkstaette-neuengamme.de/en/history/satellite-camps/satellite-camps/bremen-farge-1/; Piet Dam, Het (vergeten) concentratiekamp Stalag X B Sandbostel, Gedenkstätte Lager Sandbostel, 2017. </ref>. 

Uiteindelijk komen de gevangenen op 18 april 1945 aan in [https://www.stiftung-lager-sandbostel.de/more-languages/nederlands/ Auffanglager Sandbostel] bij Bremen, inclusief Anne Oud. Voedsel en medische verzorging zijn in het opvangkamp nauwelijks beschikbaar. In de lekkende barakken zitten ramen zonder glas, er zijn geen bedden, dekens, etenskommen of bestek. De gevangenen zitten vol luizen, vlooien en wantsen. Vlektyfus en dysenterie heersen. Velen sterven, vooral als een tyfusepidemie uitbreekt<ref>https://www.kz-gedenkstaette-neuengamme.de/en/history/satellite-camps/satellite-camps/meppen-versen/; Piet Dam, Het (vergeten) concentratiekamp Stalag X B Sandbostel, Gedenkstätte Lager Sandbostel, 2017; Die KZ-Gedenkstätte Neuengamme – Ein Überblick über die Geschichte des Ortes und die Arbeit der Gedenkstätte, 2010; http://www.deutschland-ein-denkmal.de/ded/database/detailView;jsessionid=25C550FEA771964CF7E836CF80E938BD?reqEntryId=1663&cat=kz.neg&hasMenu=true&selectDetail=commit+selection; Stichting Vriendenkring Neuengamme, Neuengamme Bulletin, Maart 2018; https://www.kz-gedenkstaette-neuengamme.de/geschichte/kz-aussenlager/aussenlagerliste/sandbostel-auffanglager/.</ref>. 

In de nacht van 19 op 20 april 1945 bestormen honderden gevangenen een keuken om eten te halen. Tijdens deze hongeropstand komen 300 gevangenen om. Diezelfde nacht verlaat de SS het kamp. Op 29 april 1945 arriveren Britse troepen in Sandbostel. Er wordt een provisorisch ziekenhuis ingericht, waar al snel 1500 uitgemergelde, zieke gevangenen liggen. Vervolgens vorderen de Britten het ziekenhuis in Rotenburg-Unterstedt en richten dit in tot het “86th British General Hospital”. In mei 1945 worden de zieken uit Sandbostel naar dit ziekenhuis overgebracht<ref>https://www.kz-gedenkstaette-neuengamme.de/geschichte/kz-aussenlager/aussenlagerliste/sandbostel-auffanglager/; Piet Dam, Het (vergeten) concentratiekamp Stalag X B Sandbostel, Gedenkstätte Lager Sandbostel, 2017. </ref>. 

Ook Anne Oud, die Sandbostel heeft overleefd, gaat naar het hospitaal in Rotenburg-Unterstedt. Vanuit dit hospitaal belandt hij in juni 1945 in het noodziekenhuis “Oranje” in Groningen. Uiteindelijk komt Anne Oud thuis op Ameland. Maar volgens de familieverhalen is hij te zeer verzwakt. Hij heeft voortdurend nachtmerries en kan niet alleen zijn. Overspannen en uitgeput overlijdt hij op 3 augustus 1945 in zijn ouderlijk huis<ref>Arolsen Archives Neuengamme, 1.1.39.1 List of Survivors by nationality Sandbostel; AlleFriezen Burgerlijke Stand Ameland Overlijdens 1945; Stichting Vriendenkring Neuengamme, Neuengamme Bulletin, Maart 2018; Piet Dam, Het vergeten Sandbostel, 2017; RAT Archief 565, Collectie documentatie Tilburg 1940-1945. </ref>.

==Gebeurtenis==
* [[Weigering samenwerking Duitse politie]]

==Bronnen==
Dit is een selectie van bronnen, in de noten staan alle gebruikte bronnen.
*Regionaal Archief Tilburg, [https://www.regionaalarchieftilburg.nl/zoek-in-archieven/?/details/NL-TbRAT-565/keywords/565/withscans/0/start/0/limit/10/flimit/5 ''Archief 565, Collectie documentatie Tilburg 1940-1945''], invnr. 201, dossier Anne Oud, correspondentie tussen C. Spoelstra en G. Kobes 2011-2012, met documenten.
*[https://collections.arolsen-archives.org/en/search/ Arolsen Archives].
*Stadsarchief Amsterdam, [https://archief.amsterdam/inventarissen/details/5225/keywords/gemeentepolitie/withscans/0/start/0/limit/10/flimit/5 ''5225, Archief gemeentepolitie 1803-1956'']
*[https://www.oorlogsbronnen.nl/ Netwerk Oorlogsbronnen].
*[https://monument.vriendenkringneuengamme.nl/ Stichting Vriendenkring Neuengamme, Digitaal Monument].
*[https://www.kz-gedenkstaette-neuengamme.de/ KZ-Gedenkstätte Neuengamme, Ausstellungen, Begegnungen, Studienzentrum].

==Literatuur==
Dit is een selectie van de gebruikte literatuur, in de noten staat alle literatuur.
*D.M. de Jaeger, ''De houding van de Nederlandse politie tijdens de Tweede Wereldoorlog in de grote steden van Noord-Brabant''. Proefschrift Tilburg University (Tilburg 1999).
*J.J. Kelder, ''De Schalkhaarders. Nederlandse politiemannen naar nationaal-socialistische snit'' (Utrecht/Antwerpen, Veen, 1990).
*Stichting Vriendenkring Neuengamme, ''Neuengamme Bulletin'', Maart 2018.
*Piet Dam, ''Het (vergeten) concentratiekamp Stalag X B Sandbostel''. Gedenkstätte Lager Sandbostel (Sandbostel 2017).

==Externe links==
*[https://www.oorlogslevens.nl/tijdlijn/Anne-Oud/02/113574 Anne Oud op Oorlogsbronnen.nl]
*[https://www.nationaalarchief.nl/onderzoeken/archief/2.19.255.01/invnr/113574A/file/NL-HaNA_2.19.255.01_113574A_0001 Persoonsdossier Oorlogsgravenstichting Anne Oud]
*[https://brabantsegesneuvelden.nl/persoon/anne-oud-buren-1922 Anne Oud op Brabantse Gesneuvelden]

==Noten==

[[Categorie:Oorlogsslachtoffers_Tilburg]]