Nexus

De naam van dit instituut annex uitgeverij komt uit het Latijn en betekent ‘knooppunt’. Nexus is het geesteskind van theoloog, oprichter en directeur Rob Riemen. Het ontstaat in 1991 als in Tilburg voor het eerst het tijdschrift ‘Nexus’ verschijnt. Het bevat essays van vooraanstaande wetenschappers, kunstenaars, politici en andere grote denkers, “waarin de grote levensvragen centraal staan”. Riemen – zoon van een voormalig buitenuniversitair lid van de Hogeschoolraad - is sterk beïnvloed door de ideeën van classicus, uitgever, bibliofiel en mecenas Johan Polak (1928-1992). Hij was zelf een begaafd essayist die veel publiceerde over de vermeende teloorgang van de Westerse beschaving. Een zeker soort cultuurpessimisme ligt nu en dan ook ten grondslag aan zowel het tijdschrift als aan de gebonden publicaties, lezingen, conferenties, symposia en masterclasses die het instituut sinds 1994 organiseert. De waarde van het cultureel erfgoed vormt een rode draad in het debat dat Riemen en de zijnen entameren over kunstzinnige, levensbeschouwelijke en cultuurfilosofische onderwerpen. Tot de deelnemers behoren onder meer George Steiner, Mario Vargas Llosa, Simon Schama en Amartya Sen.

Rob Riemen

De universiteit ondersteunt de ambities van Riemen vanaf het begin, eerst met eenmalige bedragen, later met een jaarlijkse subsidie van 500.000 euro. Prominenten als Rick van der Ploeg, Ruud Lubbers, Frits Bolkestein, Pierre Audi en Yvonne van Rooy scharen zich achter het instituut waarover meermaals de loftrompet wordt gestoken. Door politici, door intellectuelen, in talloze kranten- en tijdschriftartikelen, nationaal en internationaal. De activiteiten worden deels ook in Amsterdam georganiseerd en vinden ook daar een warm onthaal.

Afbouw subsidie

Het succes blijkt een keerzijde te hebben die al snel openbaar wordt als bestuurders en leden van de universiteitsraad zich kritisch uitlaten over de controverses die Riemen met zich meebrengt. Die heeft hetzelfde elan, maar ook de onbuigzaamheid en scherpe toon van zijn leermeester Polak. Zo laat Riemen niet na de universiteit de maat te nemen als die in zijn ogen haar academische plichten verzaakt. Gaandeweg bekoelt de liefde en in 2014 besluit de universiteit om de subsidie af te bouwen. In 2019 is het einde voor Nexus daar, althans in Tilburg. De organisatie verliet de campus al in 2016 en organiseerde in september 2017 de laatste Nexus-lezing in de aula. Met een elegant slotwoord waarin toch vooral werd gememoreerd wat de universiteit en Nexus voor elkaar hebben betekend.