Mimpen, Waltherus Antonius

Frater Hermenigild Mimpen
Bron: Oorlogsgravenstichting
Volledige namen	Waltherus Antonius Mimpen
Geboortedatum	07-02-1890
Geboorteplaats	Drunen
Adres	Bosscheweg 125
Woonplaats	Tilburg
Beroep	Missiefrater
Overlijdensdatum	29-04-1945
Plaats van overlijden	Menado, Noord-Celebes (Ned. Indië)
Bijzonderheden	Door de Japanse bezetter geïnterneerd en overleden in het Telingkamp, Menado.

Geef de oorlog een gezicht!

Kun jij ons helpen met het schrijven van het levensverhaal van deze persoon?

Hoewel het meer dan 75 jaar geleden is dat er een einde kwam aan de Tweede Wereldoorlog blijft het belangrijk de slachtoffers te herdenken. We willen door hun verhaal te vertellen de slachtoffers eren en de herinnering levend houden

Alle Tilburgse oorlogsslachtoffers zijn opgenomen in de Wiki Midden-Brabant en we streven er naar van ieder een levensbeschrijving en foto op te nemen.

Helaas hebben we van sommigen maar beperkte of soms helemaal geen informatie. We hebben jouw hulp nodig deze levensverhalen vast te leggen door ontbrekende informatie aan te vullen met verhalen of foto’s. We ontvangen je reactie graag via info@regionaalarchieftilburg.nl o.v.v. Wiki Oorlogsslachtoffers.

Mimpen, Waltherus Antonius, geboren in Drunen 07-02-1890, ongehuwd, missiefrater op Curaçao en Celebes (Sulawesi, Indonesië). Zoon van Hendrik Mimpen (1861-1950) en Pieternella van Bers (1858-1925). Frater Hermenigild Mimpen overlijdt op 29-04-1945 in Kamp Teling bij Menado, Noord-Celebes.

Achtergrond

Waltherus Antonius Mimpen wordt op 7 februari 1890 geboren in Drunen. Vader heet Hendrik Mimpen (Nieuwkuijk 1861 – ’s-Hertogenbosch 1950) en is de zoon van een landbouwer. Hij is achtereenvolgens veldwachter, gemeentebode en gemeenteopzichter. Moeder heet Pieternella van Bers (Elsthout 1858 – Drunen 1925). Zij is de dochter van een bouwman. Hendrik en Pieternella trouwen in 1888 in Oudheusden. Ze krijgen elf kinderen: zes dochters en vijf zonen. Allen zijn geboren in Drunen. Waltherus Antonius is het tweede kind. Vijf kinderen overlijden in hun eerste levensjaar.

Klassenfoto St. Dionysius met frater Hermenigild, 1920

Collectie Regionaal Archief Tilburg

Het SS Crijnssen’

Bron: Stichting Maritiem Historische Databank

Waltherus Antonius Mimpen verhuist in 1901 uit Drunen als kostleerling naar het Kerkeind in Reusel, waar een fraterhuis met internaat en school is gevestigd. Het fraterhuis is van de congregatie van Onze Lieve Vrouw, Moeder van Barmhartigheid. De congregatie is beter bekend als de Fraters van Tilburg (CMM). Een congregatie is een vrome vereniging om het katholieke leven in gezinnen en samenleving te bevorderen. In 1903 gaat hij naar Gasthuisstraat 68 in Tilburg. Hier staat het moederhuis van de fraterscongregatie. Bij deze congregatie wordt hij in mei 1908 ingekleed als frater en in augustus 1911 geprofest. In 1909 vertrekt hij naar Drunen. Via Zwolle keert hij in 1914 terug in Tilburg, waar hij wordt ingeschreven op het fraterhuis op Bosscheweg 125. Op dit adres blijft hij tot juli 1920 wanneer hij, inmiddels frater Hermenigild genoemd en onderwijzer, met het ‘SS Crijnssen’ van Amsterdam naar de missie van Curaçao vaart.

Moederhuis van de Fraters van Tilburg aan de Gasthuisstraat, vanaf 1920

Bron: Collectie Regionaal Archief Tilburg.

Fraters van Tilburg

De congregatie van de Fraters van Tilburg is in 1844 door bisschop Joannes Zwijsen (1794-1877) gesticht om onderwijs te geven en pastoraal werk, jeugdwerk en missiewerk te doen. Bisschop Zwijsen had in 1832 in Tilburg al de congregatie opgericht van de Zusters van Liefde van Onze Lieve Vrouw, Moeder van barmhartigheid. De fraters zijn hun werk begonnen met de opvang van weeskinderen en met onderwijs aan kinderen van fabrieksarbeiders. In de gebouwen van de congregatie aan de Gasthuisstraat richten zij een weeshuis voor jongens, een lagere school voor arme jongens, een drukkerij en een opleiding voor frater-onderwijzers op.

Missie van de Fraters

Vanaf het midden van de negentiende eeuw is vanuit Tilburg een groot aantal missies ondernomen. Het doel van deze missies is mensen met een andere religie te bekeren tot het christelijk geloof. Protestanten spreken over zending, Rooms-Katholieken over missie. Tilburg ontwikkelt een omvangrijke missie-infrastructuur. Centra daarvan zijn onder andere, de Paters Oblaten, de Kapucijnen, de Fathers van Mill Hill (De Rooi Pannen), de congregatie van de Missionarissen van het Heilig Hart van Jezus en de Fraters van Tilburg. De Fraters van Tilburg starten met hun missiewerk op de Nederlandse Antillen (1886). Daarna volgen Suriname (1902), Indonesië (1923), Kenya (1958), Congo (1958-1975), Namibië (1959) en Brazilië (1960). Op de Nederlandse Antillen leiden de fraters scholen op Aruba, Bonaire en vooral Curaçao. In het voormalige Nederlands Indië leiden de fraters op Sumatra scholen in Padang en Medan, op Noord-Celebes in Menado en Tomohon, en op Zuid-Celebes in Makassar.

Missie op de Nederlandse Antillen

Het missiewerk van de fraters op de Nederlandse Antillen start in 1886 op Curaçao. Aruba en Bonaire volgen in 1914. De fraters op deze eilanden werken in het onderwijs en de opvoeding van verwaarloosde jongens en wezen. De fraters investeren vooral in de scholen op Curaçao. In 1923 geven zij daar leiding aan de parochiale scholen voor Ottrabanda en Pietermaai, een MULO-school (meer uitgebreid lager onderwijs) en het weeshuis van Scherpenheuvel waaraan een ambachtsschool en een parochiale school zijn gekoppeld. Missie-Overste in deze tijd is Frater M. Radulphus. Op Curaçao verblijven de fraters in het ‘Huis van de H. Thomas van Aquino’, op Aruba in het ‘Huis van de H. Franciscus’, en op Bonaire in het ‘Huis van de H. Dominicus’.

Missie in Nederlands-Indië

De missie van de fraters in Nederlands-Indië begint in 1923 op Sumatra. Padang is hier de eerste plaats waar de fraters werken, gevolgd door Medan. Onder het bestuur van de missie van de fraters op Sumatra, dat wordt gevormd door drie fraters, ressorteren twee fraterhuizen. In Padang staat het fraterhuis van de ‘H. Fidelis van Sigmaringen’. De fraters hier werken op een MULO-school, een Europese School en een Hollands-Chinese School. In Medan staat het ‘Huis van Christus Koning’, de fraters werken er op de Hollands-Chinese school. Op Celebes begint het missiewerk van de fraters in 1924. Het bestuur van deze missie, dat bestaat uit drie fraters, is verantwoordelijk voor drie fraterhuizen. De fraters van het ‘Huis van de H. Tarcisius’ in Tomohon werken op een Hollands-Indische School met een internaat. De fraters van het ‘Huis van de H. Margaretha Maria Alacoque’ in Menado werken op een Hollands-Chinese School, ook met een internaat, en een MULO-school. In 1934 komt daar het ‘Huis van de H. Johannes Don Bosco’ in Makassar bij. De fraters werken er op de Europese School.

Missiegebieden van de Fraters van Tilburg in Nederlands-Indië ca 1930, Sumatra en Celebes omcirkeld

Bron: Vrije Universiteit Amsterdam (P. Noordhoff)

Missie van Frater Hermenigild

In 1920 komt frater Hermenigild aan in de missie van Curaçao. Hij wordt directeur van het fraterhuis van de ‘H. Thomas van Aquino’ en hoofd van het St. Thomas College, een MULO-school. In 1927 verlaat frater Hermenigild Curaçao. Hij wordt overgeplaatst naar Medan in de missie van Sumatra, waar hij directeur wordt van de Hollands-Chinese school. Tussen zijn afscheid van Curaçao en zijn aankomt in Medan heeft hij verlof in Nederland. Na Medan is hij kortstondig in Padang om vervolgens in 1930 naar Menado in de missie van Celebes te gaan; van deze missie wordt hij overste. Menado ligt op het schiereiland Minahassa in Noord-Celebes. Een deel van zijn periode als missieoverste is hij ook directeur van het ‘Huis van de H. Margaretha Maria Alacoque’ in Menado.

Japanse bezetting

Eind 1941 valt Japan de Amerikaanse marinebasis Pearl Harbor op Hawaï aan. Daarmee begint de oorlog in de Stille Zuidzee. In januari 1942 valt Japan Nederlands-Indië binnen. Op 8 maart 1942 capituleert het Koninklijk Nederlands-Indisch Leger (KNIL). Nederlands-Indië komt onder Japans bewind te staan. Omdat Japan Nederlands-Indië wil opnemen in een nieuwe Aziatische politieke en economische orde, moeten alle westerse invloeden worden uitgebannen. Een van de maatregelen daartoe is de onmiddellijke internering van Nederlandse burgers in burgerkampen. Volgens schattingen zijn 100.000-110.000 Nederlandse burgers door de Japanners geïnterneerd, inclusief missionarissen. In 1940 zijn 570 priesters, 1860 zusters en 530 broeders van 58 verschillende ordes en congregaties actief in de missie in Nederlands-Indië. Het grootste deel van hen wordt geïnterneerd; Japan betitelt hun aanwezigheid als gevaarlijk en ondermijnend, omdat zij de christelijke religie verspreiden. Gaandeweg de oorlog worden de leefomstandigheden van de geïnterneerde burgers steeds slechter. In het laatste jaar van de Japanse bezetting van Nederlands-Indië groeit het aantal sterfgevallen onder hen snel door ziekte, uitputting en ondervoeding. De schattingen van het aantal geïnterneerden dat in de Japanse burgerkampen is omgekomen variëren van 13.000 tot 16.800 personen. Onder hen zijn leden van de congregatie van de Fraters van Tilburg.

Kamp Teling

In januari 1942 neemt de Japanse bezetter ongeveer 150 Nederlandse mannelijke burgers en oudere jongens gevangen op Minahassa in Noord-Celebes, het schiereiland waar frater Hermenigild Mimpen zit. Zij worden eerst opgesloten in zalen van het internaat van het Rooms-Katholieke Sint-Jozefgesticht in Menado. Daar worden zij bewaakt door inheems politiepersoneel. In maart 1942 worden zij overgebracht naar Kamp Teling, waar zo’n 30 andere opgepakte burgers ook terechtkomen. Het kamp, een mannenkamp, ligt ongeveer drie kilometer ten zuidoosten van het centrum van Menado. Het bestaat uit mili¬taire barakken omgeven door prikkeldraad. Onder de geïnterneerden zijn geestelijken, dominees en ambtenaren. De commandant heet Yamada, Japanse militairen en heiho’s bewaken het kamp. Heiho’s zijn inheemse soldaten in Japanse dienst. Hermannus Dallinga (1896-1955), burgemeester van Menado, is de kampleider. Hij heeft een dagboek over zijn gevangenschap nagelaten. De geïnterneerden in het kamp moeten werken in de stad en in de haven. Het kampleven is zwaar en het kamp is meermaals door geallieerde bommen geraakt. In totaal zijn circa 180 personen in het kamp geïnterneerd geweest, van wie ongeveer 40% in het kamp is gestorven.

Dood in Kamp Teling

Ook frater Hermenigild Mimpen wordt in Kamp Teling geïnterneerd, samen met achttien andere fraters. De negentien fraters in het kamp houden het twee jaar vol, voordat de sterfte onder hen begint. Tien fraters overlijden aan de ontberingen in het kamp; frater Hermenigild is een van hen. Hij sterft op 29 april 1945 in het kamp, nadat hij de H.H. Sacramenten heeft ontvangen. Hij wordt volgens een getuigenis begraven bij kamp Menado en herbegraven op het kloosterkerkhof in Tomohon.

Gebeurtenis

• Tilburgers omgekomen onder Japanse overheersing
• Japanse overheersing: de religieuzen

Bronnen

Dit is een selectie van de gebruikte bronnen. In de noten staan alle gebruikte bronnen.

• Regionaal Archief Tilburg 565 Collectie documentatie Tilburg 1940-1945, invnr. 221 en 233.
• Erfgoedcentrum Nederlands Kloosterleven.
• Huygens Instituut, Repertorium van Nederlandse zendings- en missie-archieven 1800-1960.
• Fraters van Tilburg.
• Indische Kamparchieven.
• Japanse Burgerkampen.
• Netwerk Oorlogsbronnen.
• Delpher
• Wierook, Wijwater en Worstenbrood.

Literatuur

• Gerrit Kobes en Ad de Beer, 'Het leven gebroken in het Verre Oosten. De geschiedenissen van de Tilburgers die om het leven kwamen in de strijd tegen Japan, als gevolg van de Japanse bezetting van Nederlands-Indië (1941-1945), de Indonesische kwestie (1945-1949) en het conflict in Korea (1950-1953)', in: Tilburgse sprokkelingen. Bijdragen tot de Tilburgse geschiedenis Tilburg 2003 (THR 11)
• Renske Krimp, De doden tellen. Slachtofferaantallen van de Tweede Wereldoorlog en sindsdien, Nationaal Comité 4 en 5 Mei, Amsterdam 2016, p.16.
• Charles van Leeuwen, 'De helpende hand van de fraters. 175 jaar fratergeschiedenis in hoofdlijnen', in: Tilburg, Tijdschrift voor geschiedenis, monumenten en cultuur, jrg. 27 nr. 1, 2019.

Externe links

• Waltherus Antonius Mimpen op Oorlogsbronnen.nl
• Oorlogsgravenstichting, persoonsdossier van Waltherus Antonius Mimpen.