Meijden, Arnoldus Maria van der

Pater van der Meijden
Bron: Oorlogsgravenstichting
Volledige namen	Arnoldus Maria van der Meijden
Geboortedatum	15-06-1898
Geboorteplaats	Olland (Sint Oedenrode)
Adres	Bredaseweg 204
Woonplaats	Tilburg
Beroep	Pater-missionaris
Overlijdensdatum	07-01-1945
Plaats van overlijden	Kamp Teling bij Menado (Noord-Celebes, ID)
Bijzonderheden	Door de Japanse bezetter geïnterneerd en overleden in het interneringskamp.

Geef de oorlog een gezicht!

Kun jij ons helpen met het schrijven van het levensverhaal van deze persoon?

Hoewel het meer dan 75 jaar geleden is dat er een einde kwam aan de Tweede Wereldoorlog blijft het belangrijk de slachtoffers te herdenken. We willen door hun verhaal te vertellen de slachtoffers eren en de herinnering levend houden

Alle Tilburgse oorlogsslachtoffers zijn opgenomen in de Wiki Midden-Brabant en we streven er naar van ieder een levensbeschrijving en foto op te nemen.

Helaas hebben we van sommigen maar beperkte of soms helemaal geen informatie. We hebben jouw hulp nodig deze levensverhalen vast te leggen door ontbrekende informatie aan te vullen met verhalen of foto’s. We ontvangen je reactie graag via info@regionaalarchieftilburg.nl o.v.v. Wiki Oorlogsslachtoffers.

van der Meijden, Arnoldus Maria, geboren in Olland (Sint-Oedenrode) op 15-06-1898, ongehuwd, pater-missionaris op Celebes (Sulawesi, Indonesië). Zoon van Godefridus van der Meijden (1860-1938) en Anna Maria Habraken (1866-1917). Pater van der Meijden overlijdt op 07-01-1945 in Kamp Teling bij Menado, Noord-Celebes.

Achtergrond

Arnoldus Maria van der Meijden wordt op 15 juni 1898 geboren in Olland, een gehucht bij Sint-Oedenrode (Noord-Brabant). Zijn ouders heten Godefridus van der Meijden (Olland 1860-1938) en Anna Maria Habraken (Olland 1866-1917). Vader Godefridus wordt in 1880 aangewezen tot de militaire dienst, maar hij laat zich vervangen: een ander dient in zijn plaats. Vader en moeder zijn landbouwers, net als hun vaders. Zij trouwen in 1893 in de gemeente Sint-Oedenrode en wonen tot aan hun dood in Olland. Het echtpaar van der Meijden-Habraken krijgt vier kinderen: drie zonen en een dochter. Een van hen (een jongetje) overlijdt in zijn eerste levensjaar. Arnoldus Maria is het derde kind. Leden van het gezin en de verdere familie spelen een rol in de Rooms-Katholieke gemeenschap. Vader Godefridus is lid van het plaatselijke R.K. Kerkbestuur en, net als moeder Anna Maria, lid van de Derde Orde van de H. Franciscus. De Derde Orde bestaat uit mannelijke en vrouwelijke religieuzen en leken. Zij leven, gehuwd of ongehuwd, volgens de regel van Franciscus van Assisi. Beide ouders hebben een eerwaarde broer en een aantal eerwaarde neven. Hun oudste zoon wordt priester en president van het Groot-Seminarie in Haaren en zoon Arnoldus Maria wordt pater. Een pater is een priester, in tegenstelling tot een broeder.

M.S. Indrapoera

Bron: Stichting Koninklijke Rotterdamsche Lloyd Heritage

Arnoldus Maria van der Meijden verlaat Olland in september 1911. Hij wordt ingeschreven op Beekvliet, het Klein-Seminarie van het bisdom Den Bosch in Sint-Michielsgestel. In september 1917 vertrekt hij naar Haaren, waar het Groot-Seminarie van het bisdom zit. In 1923 verhuist hij naar Arnhem. Hij wordt in datzelfde jaar tot priester gewijd en werkt in de periode 1924-1926 als leraar aan de Apostolische School in Driehuizen en Tilburg. In die laatste stad wordt hij ingeschreven op Bredaseweg 204. Dit is het adres van het klooster van zijn congregatie: de Missionarissen van het Heilig Hart van Jezus. Hij is dan inmiddels pater. Een congregatie is een vrome vereniging om het katholieke leven in gezinnen en samenleving te bevorderen. In september 1927 neemt hij in het Tilburgse klooster afscheid om als missionaris te gaan werken op Celebes in Nederlands-Indië. Aan het eind van de afscheidsceremonie voor hem en zijn mede-missionarissen zingt het koor ‘Vaarwel dan Broeders, tot wederziens’. Hij reist naar Marseille waar hij inscheept op het ‘MS Indrapoera’ van de Rotterdamsche Lloyd dat hem naar Nederlands-Indië brengt.

Congregatie Missionarissen van het H. Hart van Jezus

Het klooster van de congregatie van de Missionarissen van het Heilig Hart van Jezus op Bredaseweg 204 is bekend geworden als het missiehuis van de ‘Rooi Harten’. De missionarissen droegen een vignet met een rood hart op hun habijt – vandaar de naam. De congregatie is in 1854 in Frankrijk gesticht door pater Jules Chevalier met als doel de verering van het Heilig Hart van Jezus en de verspreiding van de verering. De verspreiding gaat via onderwijs, gezondheidszorg, prediking en missie. Rond 1880 vestigt de congregatie zich in Nederland, eerst in Huize Gerra in Haaren en vervolgens in Tilburg. Aanvankelijk zit de congregatie in Tilburg in een oude wollenstoffenfabriek nabij het Wilhelminapark. Daarna betrekt de congregatie het missiehuis aan de Bredaseweg. Het missiehuis is ontworpen door architect Hubert de Beer (1844-1898), met bijdragen van Pierre Cuypers (1827-1921), en is ingewijd in 1890. Vanaf 1894 wordt het missiehuis het bestuurscentrum van de noordelijke provincie van de congregatie. Vanuit het missiehuis zijn talrijke paters en broeders uitgezonden naar overzeese missiegebieden.

Missiehuis van de ‘Rooi Harten’, Bredaseweg 204

Bron: Collectie Regionaal Archief Tilburg

Missie

Vanaf het midden van de negentiende eeuw is vanuit Tilburg een groot aantal missies ondernomen. Het doel van deze missies is mensen met een andere religie te bekeren tot het christelijk geloof. Protestanten spreken over zending, Rooms-Katholieken over missie. Tilburg ontwikkelt een omvangrijke missie-infrastructuur. Centra daarvan zijn onder andere de Fraters van Tilburg, de Paters Oblaten, de Kapucijnen, de Fathers van Mill Hill (De Rooi Pannen) en de congregatie van de Missionarissen van het Heilig Hart van Jezus. Deze laatste congregatie krijgt in 1881 van de Paus opdracht missiearbeid te verrichten. De congregatie heeft van het begin van de 20e eeuw tot de Tweede Wereldoorlog broeders en paters als missionarissen uitgezonden naar het toenmalige Nederlands-Indië (Molukken 1902; Celebes 1919; Midden-Java 1921), Nieuw Guinea (1902), Oceanië (1905), de Filippijnen (1908) en Brazilië (1911).

Zendingskaart ca 1930, Menado en Minahassa omcirkeld

Bron: Vrije Universiteit Amsterdam (P. Noordhoff)

In 1919 wordt de apostolische prefectuur (een pauselijk missiegebied) voor Celebes opgericht. De prefectuur wordt bestuurd door de congregatie van de Missionarissen van het H. Hart en wordt in 1934 verheven tot apostolisch vicariaat. Zo’n vicariaat is geen bisdom, maar kan het worden. Aan het hoofd staat Apostolisch Vicaris Monseigneur Panis. Zijn standplaats is Menado in het noorden van Celebes op het schiereiland Minahassa. In 1937 wordt het vicariaat opgesplitst in het Apostolisch Vicariaat Menado en de Apostolische Prefectuur Makassar. Makassar ligt in het zuiden van Celebes. Het Vicariaat Menado blijft onder leiding staan van de Missionarissen van het H. Hart, de prefectuur niet. De congregatie werkt in het vicariaat samen met de Fraters van Tilburg en de Zusters van Jezus, Maria en Jozef uit 's-Hertogenbosch. In 1941 werken in het vicariaat 31 Missionarissen van het H. Hart: de Vicaris, 26 priesters en vier broeders.

Tentoonstelling van giften aan kerken, kapellen en missiestaties

Collectie Regionaal Archief Tilburg

Pater van der Meijden is in het Apostolisch Vicariaat Menado vanaf 1929 directeur van de R. K. Normaalschool voor inlandse onderwijzers in Tomohon. Tomohon ligt ruim 20 kilometer ten zuiden van Menado. Vanuit de Normaalschool zijn katholieke onderwijzers over de Indische Archipel uitgezonden. In 1933 ontvangt hij van de ‘Vereniging van de Eeuwigdurende Aanbidding en het Liefdewerk voor de Arme Kerken’ een stel ampullen en een altaarschel. Van de ‘Vereniging van het Allerheiligste Sacrament’ krijgt hij in 1939 vier kandelaars. Beide giften worden eerst tentoongesteld in een zaal in Tilburg, samen met de andere giften aan tientallen kerken, kapellen en missiestaties. In 1938 is pater van der Meijden voor vakantie terug in het Tilburgse klooster op Bredaseweg 204 en in 1939 vertrekt hij weer naar zijn missiegebied op Celebes.

Japanse bezetting

Eind 1941 valt Japan de Amerikaanse marinebasis Pearl Harbor op Hawaï aan. Daarmee begint de oorlog in de Stille Zuidzee. In januari 1942 valt Japan Nederlands-Indië binnen. Op 8 maart 1942 capituleert het Koninklijk Nederlands-Indisch Leger (KNIL). Nederlands-Indië komt onder Japans bewind te staan. Omdat Japan Nederlands-Indië wil opnemen in een nieuwe Aziatische politieke en economische orde, moeten alle westerse invloeden worden uitgebannen. Een van de maatregelen daartoe is de onmiddellijke internering van Nederlandse burgers in burgerkampen. Volgens schattingen zijn 100.000-110.000 Nederlandse burgers door de Japanners geïnterneerd, inclusief missionarissen. In 1940 zijn 570 priesters, 1860 zusters en 530 broeders van 58 verschillende ordes en congregaties actief in de missie in Nederlands-Indië. Het grootste deel van hen wordt geïnterneerd; Japan betitelt hun aanwezigheid als gevaarlijk en ondermijnend, omdat zij de christelijke religie verspreiden. Gaandeweg de oorlog worden de leefomstandigheden van de geïnterneerde burgers steeds slechter. In het laatste jaar van de Japanse bezetting van Nederlands-Indië groeit het aantal sterfgevallen onder hen snel door ziekte, uitputting en ondervoeding. De schattingen van het aantal geïnterneerden dat in de Japanse burgerkampen is omgekomen variëren van 13.000 tot 16.800 personen. Onder hen zijn leden van de congregatie van de Missionarissen van het Heilig Hart van Jezus.

Kamp Teling

In januari 1942 neemt de Japanse bezetter ongeveer 150 Nederlandse mannelijke burgers en oudere jongens gevangen op Minahassa in Noord-Celebes. Dit is het schiereiland waar pater van der Meijden verblijft. Zij worden eerst opgesloten in zalen van het internaat van de Rooms-Katholieke Sint-Jozefschool in Menado. Daar worden zij bewaakt door inheems politiepersoneel. In maart 1942 worden zij overgebracht naar Kamp Teling, waar zo’n 30 andere opgepakte burgers ook terechtkomen. Het kamp ligt ongeveer drie kilometer ten zuidoosten van het centrum van Menado en bestaat uit mili¬taire barakken omgeven door prikkeldraad. Onder de geïnterneerden zijn geestelijken, dominees en ambtenaren. De commandant heet Yamada, Japanse militairen en heiho’s bewaken het kamp. Heiho’s zijn inheemse soldaten in Japanse dienst. Hermannus Dallinga (1896-1955), burgemeester van Menado, is de kampleider. Hij heeft een dagboek over zijn gevangenschap nagelaten. Pater van der Meijden moet ook in Kamp Teling hebben gezeten. De geraadpleegde bronnen die het kamp noemen waar hij is geïnterneerd, spreken over ‘het interneringskamp van Menado’; dat is Kamp Teling. De geïnterneerden in het kamp moeten werken in de stad en in de haven. Het kampleven is zwaar. In totaal zijn ongeveer 180 personen in het kamp geïnterneerd geweest, van wie ongeveer 40% in het kamp is gestorven.

Dood in Kamp Teling

Pater van der Meijden overlijdt op 7 januari 1945 in Kamp Teling. De plaats waar hij is begraven is niet genoemd. Echter, alle leden van zijn congregatie die in Kamp Teling zijn gestorven, worden herbegraven op het terrein van het Groot-Seminarie in Kakaskasen bij Tomohon. Zijn stoffelijke resten zullen daar waarschijnlijk ook rusten.

Gebeurtenis

• Tilburgers omgekomen onder Japanse overheersing
• Japanse overheersing: de religieuzen

Bronnen

Dit is een selectie van de gebruikte bronnen. In de noten staan alle gebruikte bronnen.

• Regionaal Archief Tilburg 565 Collectie documentatie Tilburg 1940-1945, invnr. 221 en 233.
• Erfgoedcentrum Nederlands Kloosterleven.
• Huygens Instituut, Repertorium van Nederlandse zendings- en missie-archieven 1800-1960.
• Missionarissen van het Heilig Hart.
• Indische Kamparchieven.
• Japanse Burgerkampen.
• Netwerk Oorlogsbronnen.
• Delpher

Literatuur

Dit is een selectie van de gebruikte literatuur. In de noten staat alle gebruikte literatuur.

• Jan Willemsen, Nederlandse missionarissen en hun missiegebieden, Nijmegen 2006.
• Annalen van O.L. Vrouw van het H. Hart, jrg. 43, 1925, en 44, 1926, Missiehuis Tilburg
• Gerrit Kobes en Ad de Beer, Het leven gebroken in het Verre Oosten. De geschiedenissen van de Tilburgers die om het leven kwamen in de strijd tegen Japan, als gevolg van de Japanse bezetting van Nederlands-Indië (1941-1945), de Indonesische kwestie (1945-1949) en het conflict in Korea (1950-1953), in: Tilburgse sprokkelingen. Bijdragen tot de Tilburgse geschiedenis Tilburg 2003 (THR 11)

Externe links

• Arnoldus Maria van der Meijden op Oorlogsbronnen.nl
• Oorlogsgravenstichting, Arnoldus Maria van der Meijden.