Linde, Willem van der

Willem van der Linde
Collectie Regionaal Archief Tilburg
Volledige namen	Willem van der Linde
Geboortedatum	14-07-1924
Geboorteplaats	Rotterdam
Adres	Korvelplein 12
Woonplaats	Tilburg
Burgerlijke staat	Ongehuwd
Beroep	Politiebeambte
Overlijdensdatum	09-12-1944
Plaats van overlijden	Meppen-Versen (DE)
Bijzonderheden	Hij werd op transport gesteld naar Amersfoort en van daaruit naar Duitsland voor arbeidsinzet, omdat hij als Onderwachtmeester der Staatspolitie weigerde in dienst te treden bij de Duitse politie of over te gaan naar de Landstorm.

Geef de oorlog een gezicht!

Kun jij ons helpen met het schrijven van het levensverhaal van deze persoon?

Hoewel het meer dan 75 jaar geleden is dat er een einde kwam aan de Tweede Wereldoorlog blijft het belangrijk de slachtoffers te herdenken. We willen door hun verhaal te vertellen de slachtoffers eren en de herinnering levend houden

Alle Tilburgse oorlogsslachtoffers zijn opgenomen in de Wiki Midden-Brabant en we streven er naar van ieder een levensbeschrijving en foto op te nemen.

Helaas hebben we van sommigen maar beperkte of soms helemaal geen informatie. We hebben jouw hulp nodig deze levensverhalen vast te leggen door ontbrekende informatie aan te vullen met verhalen of foto’s. We ontvangen je reactie graag via info@regionaalarchieftilburg.nl o.v.v. Wiki Oorlogsslachtoffers.

Linde, Willem van der (geb. Rotterdam 14-07-1924, gest. Meppen-Versen (DE) 09-12-1944), politieagent. Zoon van Gerrit van der Linde en Maria Schnitker. Hij overlijdt op 09-12-1944 in Meppen-Versen. Van der Linde was ongehuwd.

Achtergrond

Op 16 september 1944 schrijft Willem van der Linde aan zijn ouders en broers: “gaan voor arbeidsinzet weg. (…) Wees gerust. Blijven hoogstwaarschijnlijk in Holland en worden ergens te werk gesteld (…) Tot ziens, we houden ons goed en komen er wel door”. Het loopt anders.

Willem van der Linde is geboren op 14 juli 1924 in Rotterdam. Zijn vader Gerrit, geboren in Zwollerkerspel op 1 mei 1900, is agent van politie en zou na de oorlog hoofdagent worden. Willem’s moeder Maria Schnitker is geboren in Hillegersberg op 29 november 1902. Willem, roepnaam Wim, is de oudste van drie kinderen, alle drie jongens. Ook zijn broers Dick en Lex zijn geboren in Rotterdam. Het gezin is Nederlands Hervormd en woont in de Nozemanstraat 22B te Rotterdam. Nadat hij in 1940 zijn MULO diploma heeft behaald, gaat Wim als kantoorbediende werken bij de firma Stork. Hij heeft verkering met Annie Groen, met wie hij zich in 1943 verlooft. Wim is 1 meter 88 lang en heeft schoenmaat 46. Omdat Stork het plan heeft uit Rotterdam te vertrekken, besluit Wim net als zijn vader politieagent te worden. Samen met vier kameraden schrijft hij zich in voor de politieopleiding in Schalkhaar, waar hun opleiding als politieadspiranten op 19 juli 1943 van start gaat. Zij maken deel uit van de vijfde van zes grote leergangen in Schalkhaar. Elke zondag komen de vriendinnen van Wim en zijn kameraden met de trein op bezoek. Volgens Annie Groen hebben ze bij de bezoeken veel plezier gehad.

Politie Compagnie Eindhoven te Tilburg

In februari 1944 rondt Wim zijn opleiding af en wordt hij bevorderd tot Onderwachtmeester der Staatspolitie in vaste dienst. Hij wordt overgeplaatst van Schalkhaar naar de Politie Compagnie Eindhoven met vrijstelling voor de arbeidsinzet. Deze compagnie zit niet in Eindhoven maar in Tilburg. Het overgrote deel van de compagnie is gehuisvest in de Willem II kazerne aan de Ringbaan Zuid, waar ook de Ordnungspolizei verblijft. Wim woont niet in de kazerne, maar in het klooster van de Zusters van Liefde op Korvelplein 12, samen met een aantal collega’s. Het klooster is door de Duitsers gevorderd. Het dagelijks leven van de compagnie bestaat vooral uit wachtlopen bij de kazerne met nu en dan onderbrekingen voor taken elders in Tilburg of daarbuiten.

De Politie Compagnie Eindhoven krijgt binnen de staatspolitie gaandeweg een slechte naam. Manschappen verzuimen in Tilburg hun plicht, duiken onder en stelen revolvers, munitie en wapenstokken om die aan het verzet te geven. De hogere politieautoriteiten zijn de houding van de compagnie beu en besluiten streng op te treden. Op 15 augustus 1944 moeten de manschappen van de compagnie aantreden op het sportterrein van de Willem II kazerne. Daar krijgt een tachtigtal te horen dat zij als straf de volgende dag naar Amsterdam gaan om te worden ingedeeld bij het Politiebataljon Amsterdam in de Tulpkazerne, wat vervolgens gebeurt. De Politie Compagnie Eindhoven is daarmee opgeheven. Wim wordt waarschijnlijk pas begin september 1944 bij het Amsterdamse bataljon in de Tulpkazerne ingedeeld – hij was als lid van de Politie Compagnie Eindhoven naar Nijmegen gedetacheerd. In die plaats helpt een deel van de compagnie in de zomer van 1944 de gemeentepolitie bij de handhaving van maatregelen die zijn genomen na de gewelddadige dood van Duitse militairen in Nijmegen.

Eind augustus zijn de werkzaamheden in Nijmegen gedaan en gaan de agenten met verlof. Tijdens het verlof is Wim op 2 september in Rotterdam op een familiefeest ter ere van het 45-jarige huwelijk van zijn tante Riek. Collega’s bellen daar aan, nemen Wim mee en brengen hem naar de Tulpkazerne in Amsterdam. Op 11 september 1944 omsingelt de Grüne Polizei deze kazerne, gewapend met mitrailleurs, karabijnen en handgranaten. De omsingeling gebeurt vanwege de ontvreemding van wapens door politiebeambten en omdat meermaals manschappen vanuit de kazerne in onderduik zijn gegaan, onder wie leden van de voormalige Politie Compagnie Eindhoven. Wim wilde volgens een briefje aan zijn familie ook onderduiken maar dat ging niet door.

Het politiepersoneel dat nog in de kazerne zit moet aantreden op de binnenplaats en krijgt van de Grüne Polizei te horen dat het anti-Duits en onbetrouwbaar is. Een aantal dagen later wordt dit personeel, inclusief Wim, overgeplaatst naar de Amsterdamse Oranje Nassau Kazerne. Daar moeten zij kiezen: in dienst treden bij de Duitse politie, overgaan naar de Landstorm of arbeidsinzet in Duitsland. 38 politieambtenaren, onder wie Wim, weigeren bij de Duitse politie of de Landstorm te gaan en kiezen daarmee voor arbeidsinzet. Zij worden weggevoerd naar het Polizeiliches Durchgangslager Amersfoort. Wim krijgt bij aankomst in Amersfoort op 16 september 1944 Häftling Nummer 7660. Op 11 oktober 1944 gaat hij met de trein op transport naar KZ Neuengamme. Een dag later gooit hij een envelop uit de trein met daarop gekrabbeld een laatste groet. Het bericht op de envelop is gericht aan zijn familie in Brucht, de envelop wordt gevonden en in Brucht bezorgd.

Arbeidsinzet in Duitsland

Op 14 oktober 1944 komt Wim aan in KZ Neuengamme als Häftling 56223. KZ Neuengamme, een van de grootste kampen in Duitsland, is het centrale concentratiekamp in Noord-Duitsland. Gevangenen moeten onder meer in een steenfabriek werken. De barakken in het kamp zitten overvol, de sanitaire voorzieningen zijn onvoldoende en de voeding is karig en slecht. Vanaf 16 november 1944 worden gevangenen van KZ Neuengamme overgebracht naar Kamp Meppen-Versen in het Eemsland, dat ook bekend is onder de namen Lager IX Versen en Stalag VI B. Zij moeten samen met gevangenen uit andere kampen voor de firma Hochtief werken aan de “Friesenwall”. De Friezenwall is een reeks fortificaties en anti-tankgrachten die de Duitse noordkust moeten beschermen tegen een landing van de geallieerden.

KZ Neuengamme Gevangenen werken in de kleiputten, 1943-1944

Bron: KZ-Gedenkstätte Neuengamme

De verzorging van de gevangenen in Kamp Meppen-Versen is slecht. Voeding en wasgelegenheden zijn ontoereikend, de gevangenen dragen voortdurend natte kleding en moeten op de grond slapen in barakken waarvan de meeste een lekkend dak hebben. Het sterftecijfer in het kamp is hoog: alleen al tussen 16 november en 6 december worden bij het Standesamt Versen 199 sterfgevallen geregistreerd. Overleden gevangenen worden begraven. Wim is een van de gevangenen in Kamp Meppen-Versen. De SS ontruimt op 25 maart 1945 het kamp, maar dat heeft Wim niet meer meegemaakt.

Aanvankelijk weet zijn familie niets van zijn lot. Vader Gerrit probeert via zijn contacten bij de politie meer te weten te komen. De commandant van de ordepolitie stuurt hem op 26 juni 1946 een brief waarin staat dat Wim volgens getuigen al in Nederland moet zijn. Het blijkt valse hoop: vader Gerrit krijgt een brief van het Afwikkelingsbureau Concentratiekampen in Vught waarin staat dat Wim is overleden. Wim sterft op 9 december 1944 om 2 uur in Kamp Meppen-Versen, ongehuwd. De doodsoorzaak is “Durchfall-Herzschwäche”. Hij wordt begraven in Versen. De Gravendienst exhumeert in oktober 1953 zijn stoffelijke resten en draagt deze over aan de Oorlogsgravenstichting om in Loenen te worden herbegraven. Als bezittingen laat Wim in Duitsland een witte trouwring achter en een vulpotlood. Annie Groen, die in december 1944 met Wim zou trouwen, krijgt van Wim’s familie de ring.

Gebeurtenis

• Weigering samenwerking Duitse politie

Bronnen

Dit is een selectie van bronnen, in de noten staan alle gebruikte bronnen.

• Linde, A. van der, 2013, Oom Wim van der Linde, 14 juli 1924 – 9 dec. 1944. (Dit is een levensbeschrijving die Annemieke van der Linde heeft gemaakt van haar oom).
• Regionaal Archief Tilburg, Archief 565, Collectie documentatie Tilburg 1940-1945.
• Arolsen Archives.
• Stadsarchief Amsterdam, 5225, Archief gemeentepolitie 1803-1956
• Netwerk Oorlogsbronnen.
• Stichting Vriendenkring Neuengamme, Digitaal Monument.
• KZ-Gedenkstätte Neuengamme, Ausstellungen, Begegnungen, Studienzentrum.

Literatuur

Dit is een selectie van de gebruikte literatuur, in de noten staat alle literatuur.

• D.M de Jaeger, De houding van de Nederlandse politie tijdens de Tweede Wereldoorlog in de grote steden van Noord-Brabant. Proefschrift Tilburg University (Tilburg 1999).
• J.J. Kelder, De Schalkhaarders. Nederlandse politiemannen naar nationaal-socialistische snit (Utrecht/Antwerpen, Veen, 1990).
• Judith Schuyf (red.), Nederlanders in Neuengamme, Zaltbommel, Aprilis 2007.

Externe links

• Willem van der Linde op Oorlogsbronnen
• Persoonsdossier Oorlogsgravenstichting Willem van der Linden
• Wil van der Linde op Brabantse Gesneuvelden