Lepper, Joannes Franciscus Maria de

Johan de Lepper
Volledige namen	Joannes Franciscus Maria de Lepper
Geboortedatum	09-12-1898
Geboorteplaats	Tilburg
Adres	Rozenplein 20
Woonplaats	Tilburg
Burgerlijke staat	Gehuwd
Naam echtgeno(o)t(e)	Johanna Cornelia Rozen
Beroep	Textielarbeider
Overlijdensdatum	02-08-1942
Plaats van overlijden	Dachau (DE)
Bijzonderheden	Gearresteerd tijdens de CPN Aktion in de nacht van 24 op 25 juni 1941, als lid van de CPN.

Geef de oorlog een gezicht!

Kun jij ons helpen met het schrijven van het levensverhaal van deze persoon?

Hoewel het meer dan 75 jaar geleden is dat er een einde kwam aan de Tweede Wereldoorlog blijft het belangrijk de slachtoffers te herdenken. We willen door hun verhaal te vertellen de slachtoffers eren en de herinnering levend houden

Alle Tilburgse oorlogsslachtoffers zijn opgenomen in de Wiki Midden-Brabant en we streven er naar van ieder een levensbeschrijving en foto op te nemen.

Helaas hebben we van sommigen maar beperkte of soms helemaal geen informatie. We hebben jouw hulp nodig deze levensverhalen vast te leggen door ontbrekende informatie aan te vullen met verhalen of foto’s. We ontvangen je reactie graag via info@regionaalarchieftilburg.nl o.v.v. Wiki Oorlogsslachtoffers.

Lepper, Joannes Franciscus Maria de (geb. Tilburg 09-12-1898, gest. Dachau, 02-08-1942), textielarbeider. Zoon van Johannes de Lepper (1868-1968) en Wilhelmina Arnolda Wolfs (1870-1938). Op 23-04-1942 trouwde hij met Johanna Cornelia Rozen (1902-1971), dienstbode. Uit dit huwelijk werden twee kinderen geboren. De Lepper overlijdt op 02-08-1942 in Dachau.

Achtergrond

Joannes Franciscus Maria de Lepper (ook wel Jo of Johan genoemd) werd op 9 december 1898 geboren op Korvel in Tilburg. Zijn vader en moeder zijn Johannes de Lepper en Wilhelmina Arnolda Wolfs, die in 1896 in Breda zijn gehuwd. Vader heeft eerst gewerkt als arbeider (dagloner), daarna als slager en vanaf circa 1920 als metselaar. Het Rooms-Katholieke gezin De Lepper-Wolfs krijgt tien kinderen, drie dochters en zeven zonen. Zoon Gerardus zal na de Tweede Wereldoorlog door het Tribunaal in Tilburg worden veroordeeld tot 17 maanden internering en tot ontzetting uit het kiesrecht, onder andere wegens lidmaatschap van de NSB.

Zoon Johan is het tweede kind, maar is na het overlijden van zijn oudste zus in 1897 feitelijk het oudste kind. Als lid van het gezin De Lepper-Wolfs woont hij op de Capucijnenstraat (onder andere op nummer 32) en op Meelstraat 44 in Tilburg. Johan werkt een tweetal jaren als smid en wordt vervolgens textielarbeider.

Rozenplein, Tilburg

Rozenplein, wijk Loven. Fotograaf: Artur Klitzsch, Den Haag. Collectie Regionaal Archief Tilburg

Op 23 april 1924 trouwt Johan in Tilburg met de dienstbode Johanna Cornelia Rozen. De echtelieden wonen in 1924 ruim vier maanden in bij de ouders van Johan op Meelstraat 44, en vertrekken vervolgens naar Oisterwijk. Daar wordt de oudste van hun twee kinderen geboren, Matheus Wilhelmus. In december 1924 keert het gezin terug naar Tilburg en woont daar achtereenvolgend op Vollerstraat 14, Oranjestraat 12, Van Mierisstraat 31 en 61, en tenslotte op Rozenplein 20 – Johan’s laatste adres. In Tilburg wordt in 1936 hun tweede kind geboren, Wilhelmina.

Communist in een roerig Tilburg

Het leven in het midden van de jaren 1930 is bij tijden roerig en dat geldt ook voor het politieke en bestuurlijke leven van Johan de Lepper. Sinds de Beurskrach op Wallstreet eind 1929 is het crisis in Nederland; grote werkloosheid, honger, dalende winsten, bedrijfssluitingen. Bijna een kwart van de beroepsbevolking is werkloos; de NSB (Nationaal-Socialistische Beweging) en de CPN (Communistische Partij van Nederland) komen op, terwijl een aantal gevestigde partijen bij verkiezingen zetelverlies lijdt. Er zijn ongeregeldheden in arbeiderswijken en stakingen in bijvoorbeeld de Twentse textielindustrie. In 1933 is de muiterij op het marineschip de "Zeven Provinciën" en in 1934 het Jordaanoproer in Amsterdam; beide worden hardhandig de kop ingedrukt. In Tilburg leidt de crisis tot meerdere opeenvolgende loonsverlagingen, tot stijgende werkloosheid (van 1847 werklozen in 1930 tot 4439 in 1935) en armoede.

De Eendracht

Titelblad van Algemene Ned. Bond van Textielarbeiders 'De Eendracht'.

In deze periode en ook daarvoor al is Johan actief in de arbeidersbeweging en in het socialisme en communisme in het zuiden van Nederland. In 1925 wordt hij lid van de moderne textielarbeidersbond “De Eendracht”, waarvoor hij afdelingsbestuurder in Tilburg wordt. In 1925 wordt hij ook lid van de SDAP (Sociaal-Democratische Arbeiders Partij, opgericht in 1894), waarvoor hij in 1931 op de kandidatenlijst van de gemeenteraadsverkiezingen in Tilburg staat. In 1932 stapt hij uit de SDAP wanneer de OSP wordt opgericht en hij daarvan lid wordt. De OSP is de Onafhankelijke Socialistische Partij, een afsplitsing van de SDAP en een actiepartij. Omdat Johan zich niet kan vinden in de koers van de OSP verlaat hij de partij en wordt hij in 1934 lid van de CPN (op dat moment nog CPH geheten - Communistische Partij Holland). Voor de CPN staat in die jaren de strijd tegen het fascisme en tegen de gevolgen van de economische crisis centraal. Samen met anderen richt Johan in Tilburg een afdeling van de CPN op, die ressorteert onder het district Brabant van de CPN. Hij geeft lezingen en cursussen om de Tilburgse arbeiders kennis te laten maken met de beginselen van het Marxisme-Leninisme.

Op 26 augustus 1935 breekt in Tilburg een wilde staking uit in de Tilburgse textiel, die met steun van buitenaf wordt georganiseerd door links georiënteerde arbeiders en met communisten als gangmakers. Johan heeft ook een aandeel in de staking. Aanleiding tot de staking is de aankondiging van alweer een loonsverlaging, nu van 10%, door de “Vereeniging van Tilburgsche Fabrikanten van Wollen Stoffen” (VTFWS) en de bereidheid van een aantal bonden om met de VTFWS over loonsverlaging te overleggen. Op dat moment is ongeveer 20% van de Tilburgse textielarbeiders werkloos.

Aan de staking, met Coolen en Spijkers als bekende leiders, doen ongeveer 5000 arbeiders mee. De NVV-bond “De Eendracht”, de RK Textielarbeidersbond “Sint Lambertus” en de christelijke vakbond “Unitas” steunen de staking niet. Sint Lambertus, de grootste bond van de drie, gaat, evenals De Eendracht, akkoord met een loonsverlaging van 5%. De “Landelijke Federatie van Textielarbeiders” keurt de loonsverlaging af, maar heeft in Tilburg bijna geen leden. Op 26 september 1935 wordt het werk hervat. De staking wordt het grootste arbeidsconflict uit de Tilburgse geschiedenis genoemd, heeft een maand geduurd maar heeft loonsverlaging niet kunnen afweren. De stakingsleiders krijgen als gevolg van een rancunemaatregel ontslag.

Tilburgse Textielstaking, 1935

Pamfletten, Annonces, mededelingen in de Fakkel het orgaan van het nationaal arbeidssecretariaat, de textielarbeidersbond, de vereniging van Textielfabriekanten, inzake de staking van textielarbeiders op 13 september 1935.

Johan wordt geroyeerd als lid van De Eendracht en wordt lid van het NAS (Nationaal Arbeids-Secretariaat, een radicaal-linkse vakcentrale van Nederlandse vakbonden). Het NAS heeft ervoor gezorgd dat tijdens de staking vanaf 11 september 1935 dagelijks zo’n tweeduizend broden onder de stakers worden uitgedeeld. Kort daarop wordt Johan voorzitter van de Tilburgse afdeling (opgericht in 1936) van de Landelijke Federatie van Textielarbeiders, die onder het NAS valt. In 1937 wordt Johan tijdens een ideologische strijd tussen Trotskisten en Marxisten-Leninisten (aanhangers van Stalin) als lid van de NAS geroyeerd.

In 1937 wordt Johan door de CPN op de kandidatenlijst geplaatst voor de Tweede Kamerverkiezingen op 26 mei 1937. Hij spreekt in de aanloop naar de verkiezingen op een aantal bijeenkomsten, zoals bij een “massa-meeting” op 1 mei 1937 in de RAI in Amsterdam en op 23 mei 1937 in het logement-met-café van Verhage op de Stevenzandschestraat 48 in Tilburg. Hij wordt niet gekozen.

Ronselen voor Spanje

Van 1936 tot 1939 woedt de Spaanse Burgeroorlog. Vrijwilligers uit allerlei landen worden lid van de Internationale Brigades die tegen de fascisten van Franco strijden. De CPN spant zich in om Nederlandse vrijwilligers voor de strijd tegen Franco naar Spanje te sturen. Johan de Lepper neemt niet deel aan de strijd in Spanje. Wel heeft hij een rol in de organisatie van de CPN om vrijwilligers als strijders naar Spanje te krijgen. Oud-spanjestrijder J. van den Goorberg vertelt in de Bredasche Courant van 15 juli 1938 hoe de CPN in zijn geval te werk is gegaan. Hij heeft zich gemeld bij N. Smeulders, een van de voormannen van het district Tilburg van de CPN. Deze stuurt hem door naar een andere functionaris van de CPN in Tilburg – Johan de Lepper. De Lepper geeft hem reisgeld naar Amsterdam en een gesloten brief mee. De brief moet hij afgeven aan C. Beuzemaker op het partijbureau van de CPN aan het Frederiksplein in Amsterdam. Beuzemaker geeft hem weer een andere brief die is bestemd voor ene Postma, secretaris van de “Nederlandsche afdeeling der Internationale Roode Hulp”. Deze Postma geeft aan Van den Goorberg geld voor een Amsterdams logement en zegt hem dat hij de volgende morgen om 11.15 uur bij een bankje op het Frederiksplein moet zijn. Iemand zal hem daar benaderen, zo krijgt van den Goorberg te horen, die herkenbaar is aan het Communistisch Volksdagblad in een van zijn zakken – de eigenlijke ronselaar. De contactpoging mislukt, maar later op de ochtend krijgt Van den Goorberg de ronselaar alsnog te spreken en komt hij uiteindelijk in Spanje terecht.

Arrestatie in Tilburg

Vrede-Vrijheid

Nadat Nederland in mei 1940 is bezet door de Duitsers, worden communistische partijen door de bezetter verboden. De CPN gaat ondergronds en gaat direct in verzet. De belangrijkste vorm van verzet voor de CPN is het uitbrengen en verspreiden van illegale bladen. Daarnaast financiert de CPN de onderduik van communisten en vervult zij een rol bij stakingen en sabotageacties. In Tilburg besluit een groep van ongeveer 45 communisten en hun aanhangers een illegale krant uit te geven om te waarschuwen tegen de intenties van de bezetter en om de verzetsgeest aan te wakkeren. Johan de Lepper is een van de groepsleden. Hij stelt artikelen samen voor de krant die de naam Vrede-Vrijheid krijgt, en helpt de krant te drukken en te verspreiden. Vrede-Vrijheid zal verschijnen tot augustus 1943, waarna de krant opgaat in De Waarheid, de landelijke CPN-krant. Johan doet ook ander verzetswerk. Hij houdt antifascistische lezingen en zamelt geld in voor de nabestaanden van antifascisten. Rozenplein 20, het adres waar hij woont met zijn gezin, is tijdens de oorlogsjaren een doorganghuis voor verzetsmensen en onderduikers.

Op 22 juni 1941 vallen de Duitsers de Sovjet-Unie binnen tijdens de Operatie Barbarossa. Daarmee verbreken zij het niet-aanvalsverdrag dat zij in 1939 met de Sovjet-Unie hebben gesloten, het Molotov-Ribbentrop verdrag. De inval is het startsein voor een felle jacht van de bezetter in Nederland op de communisten. In de nacht van 24 op 25 juni 1941 wordt de “CPN-Aktion” uitgevoerd. Met behulp van namenlijsten, afkomstig van burgemeesters en de Centrale Inlichtingen Dienst (CID) worden die nacht in Nederland meer dan 400 communisten opgepakt. Onder hen zijn leden van de groep die aan Vrede-Vrijheid werkt, inclusief Johan.

Johan wordt op 25 juni 1941 tussen 5 en 6 uur ‘s ochtends aangehouden vanwege zijn lidmaatschap van de CPN. Hij wordt naar het bureau van de gemeentepolitie Tilburg gebracht, samen met Franciscus Swolfs, Adrianus van Esch en Sjef Doedee. Om 8 uur die ochtend wordt ook Frans Doedée op het bureau binnengebracht, de oudste broer van Sjef. De Ordnungspolizei haalt de vijf arrestanten om 10.30 uur die dag op en brengt hen naar de Wolvenhoek in Den Bosch, waar de SiPo/SD is gehuisvest. De Sicherheitspolizei/Sicherheitsdienst in Den Bosch sluit zijn politieke gevangenen doorgaans op in een gedeelte van het plaatselijke Huis van Bewaring. Dat gebeurt ook met Johan. Na een aantal maanden wordt een deel van de vijf arrestanten vrijgelaten, maar Johan niet.

Kampen in Nederland

Johan de Lepper gaat vanuit Den Bosch eerst naar Polizeiliches Durchgangslager (PDL) Schoorl en van daaruit in september 1941 naar PDL Amersfoort. Kamp Schoorl in Noord-Holland is het eerste gevangenenkamp dat door de Duitse bezetter in Nederland in gebruik wordt genomen. Het kamp doet van juni 1940 tot september 1941 dienst als concentratiekamp en -onder bevel van de Sicherheitspolizei- als politiedoorgangskamp. Twee van de grootste groepen geïnterneerden in Kamp Schoorl zijn Joodse gevangenen en politieke gevangenen, onder wie vooral communisten. Mede omdat Kamp Schoorl te klein is, neemt Kamp Amersfoort de functie van het kamp over. In Kamp Amersfoort komen de eerste gevangenen op 18 augustus 1941 aan; het is een groep van bijna 200 communisten uit Schoorl. Kort daarna komt uit Schoorl opnieuw een groep aan, ditmaal van circa 250 gevangenen. Vanuit Amersfoort gaan zij naar Duitse concentratiekampen.

Kamp Schoorl

Oorlogsbronnen, 62192

Kampen in Duitsland

Rond Kerstmis 1941 wordt Johan de Lepper op transport gesteld van Kamp Amersfoort naar Konzentrationslager (KZ) Neuengamme. KZ Neuengamme, in de buurt van Hamburg, is een van de grootste kampen in Duitsland en het centrale concentratiekamp in Noord-Duitsland. KZ Neuengamme is het hart van een netwerk dat in de loop der jaren in totaal zo’n 85 satellietkampen heeft omvat. Gevangenen moeten in een steenfabriek en later ook in wapenfabrieken werken.

Vanuit Neuengamme gaat Johan op transport naar KZ Dachau, waar hij op 1 augustus 1942 aankomt als Häftling 33168. Hij is “Schutzhäftling”, een opgesloten tegenstander van het Naziregime. Op 2 augustus 1942, een dag na aankomst in Dachau, sterft Johan. De kamparts van Dachau, Dr. Jäger, SS-Hauptscharführer der Reserve, rapporteert aan de Kommandatur van KZ Dachau dat Johan op 2 augustus 1942 wegens darmcatarre is opgenomen in de ziekenbarak voor gevangenen. Vanwege ernstige diarree verslechtert zijn toestand daar snel. Spoedig na zijn opname raakt hij bewusteloos en hij sterft om 10.00 uur. Dr. Jäger meldt als doodsoorzaak: falen van het hart en de bloedsomloop bij darmcatarre . In het archief van de CPN staat vermeld dat “totalen verhongering” de doodsoorzaak is.

Johan’s stoffelijke resten worden gecremeerd en zijn as komt terecht in de asputten van het kamp. In de zomer van 1962 bezoeken zijn weduwe, zoon en dochter Dachau, waar zij stilstaan bij de zerk op de plaats waar de as van Johan is begraven, tezamen met de as van duizenden anderen.

Gebeurtenis

• Omgekomen Communisten en Spanjestrijders

Bronnen

Dit is een selectie van bronnen, in de noten staan alle gebruikte bronnen.

• Regionaal Archief Tilburg, Archief 565, Collectie documentatie Tilburg 1940-1945
• Arolsen Archives
• IISG Archief CPN
• Historiek, Geschiedenis van de CPN
• Delpher
• KZ Gedenkstaette Neuengamme
• KZ Gedenkstaette Dachau

Literatuur

Dit is een selectie van de gebruikte literatuur, in de noten staat alle literatuur.

• Henk J.M. van Doremalen, De handen ineen, Hoofdstuk 5, 1996.
• Piet Hoekman en Jannes Houkes, Het Nationaal Arbeids-Secretariaat 1893-1940. De geschiedenis van de eerste vakcentrale in Nederland, Proefschrift UU, 2015.
• Elias van der Plicht, De jacht op Communisten, Historisch Nieuwsblad 2021 nr. 5.
• Sander van Bladel, “Wij zullen er langs gaan!” Tilburgers in de Spaanse Burgeroorlog, Erfgoed Magazine Tilburg, jrg. 40, nr. 1, april 2022.

Externe links

• Joannes Franciscus Maria de Lepper op Oorlogsbronnen.nl
• Persoonsdossier Oorlogsgravenstichting