Laat, Franciscus Cornelius de

Franciscus Cornelius de Laat
Collectie Regionaal Archief Tilburg
Volledige namen	Franciscus Cornelius de Laat
Geboortedatum	16-05-1920
Geboorteplaats	Tilburg
Adres	Oostduinlaan 50
Woonplaats	's-Gravenhage
Burgerlijke staat	Ongehuwd
Beroep	Politiebeambte
Overlijdensdatum	14-04-1945
Plaats van overlijden	Sandbostel (DE)
Bijzonderheden	Hij werd gedeporteerd als lid van de “2e Politiecompagnie ’s-Gravenhage” vanwege een strafmaatregel tegen de compagnie.

Geef de oorlog een gezicht!

Kun jij ons helpen met het schrijven van het levensverhaal van deze persoon?

Hoewel het meer dan 75 jaar geleden is dat er een einde kwam aan de Tweede Wereldoorlog blijft het belangrijk de slachtoffers te herdenken. We willen door hun verhaal te vertellen de slachtoffers eren en de herinnering levend houden

Alle Tilburgse oorlogsslachtoffers zijn opgenomen in de Wiki Midden-Brabant en we streven er naar van ieder een levensbeschrijving en foto op te nemen.

Helaas hebben we van sommigen maar beperkte of soms helemaal geen informatie. We hebben jouw hulp nodig deze levensverhalen vast te leggen door ontbrekende informatie aan te vullen met verhalen of foto’s. We ontvangen je reactie graag via info@regionaalarchieftilburg.nl o.v.v. Wiki Oorlogsslachtoffers.

Laat, Franciscus Cornelius de (geb. Tilburg 16-05-1920, gest. Sandbostel (DE) 14-04-1945), politieagent. Zoon van Alphonsus Augustinus de Laat en Antonetta Antonia Josephina Boset.Hij overlijdt op 14-04-1945 in Sandbostel.

Achtergrond

Franciscus Cornelius (Frans) de Laat wordt op 16.5.1920 in Tilburg geboren als negende van tien kinderen in een Rooms Katholiek gezin. Vader Alphonsus Augustinus de Laat (1876-1930) is ook in Tilburg geboren en trouwt in 1903 met de Tilburgse Antonetta Antonia Josephina Boset (1878-1963). Uit dit huwelijk worden vier meisjes geboren en zes jongens.. Vader is achtereenvolgens leerlooier, pianomaker, houtzager, machinist, houtbewerker, boomzager en incasseerder geweest. Het gezin woont in Tilburg eerst op Nieuwstraat 162, vanaf 1913 op Nieuwstraat 172, vanaf 1920 op Zuid Oosterstraat 21 (waar Frans is geboren) en vanaf 1939 op Nieuwstraat 164.

Tweede Politiecompagnie ’s-Gravenhage

Frans de Laat wordt op 25 augustus 1943 geregistreerd als inwoner van Den Haag, adres Oostduinlaan 50, ongetwijfeld nadat hij is geslaagd voor zijn opleiding bij het Politie Opleidings Bataljon (P.O.B.) in Schalkhaar. Hij is blond en 1 meter 75 lang. In Den Haag wordt hij als Onderwachtmeester der Staatspolitie geplaatst bij -logischerwijs- de Tweede Politiecompagnie ’s-Gravenhage. Den Haag heeft tijdens de bezetting twee politiecompagnieën, allebei gesloten eenheden. De Eerste Politiecompagnie ’s-Gravenhage is opgericht op 15 oktober 1942. Op die dag marcheren de manschappen van deze compagnie vanaf het treinstation naar het Alexanderveld om daar in een school te worden gekazerneerd. Onderweg defileren zij in paradepas voor Mr. Hamer, hoofdcommissaris van politie, die “de mannen vervolgens op hartelijke wijze” toespreekt.

De Tweede Politiecompagnie ’s-Gravenhage is in juli 1943 opgericht. De compagnie wordt gekazerneerd aan de Oostduinlaan 50 in de schoolgebouwen van het Aloysiuscollege, waar ook het Duitse politiebataljon zit. De tweede compagnie is ontstaan uit een van vier compagnieën van politieadspiranten die in 1943 de opdracht krijgen in België de grens met Nederland te bewaken. Zij doen dit vanuit Essen, Mol en Hasselt ter ondersteuning van het “Grenzwachtregiment Clüver” van de Wehrmacht. Deze politieadspiranten zijn in april 1943 als derde lichting van het P.O.B. in Schalkhaar afgezwaaid. Wanneer zij de opdracht medio juli 1943 hebben uitgevoerd, worden de vier compagnieën naar elders verplaatst. Een van de vier gaat naar Den Haag. Hoogstwaarschijnlijk is Frans lid geweest van de compagnie grensbewakers die in Den Haag is terechtgekomen.

De Haagse Politiecompagnieën zijn onder meer ingezet voor bewakingsdiensten in het spergebied van Scheveningen, Duindorp en Kijkduin, razzia’s op voetbalterreinen, bij represailles en bij het bestrijden van houtroof. Waarschijnlijk heeft de Tweede Politiecompagnie niet meegedaan aan het ophalen van joodse inwoners. In 1944 hebben vier steden politiebataljons of politiecompagnieën: Amsterdam (opgericht in maart 1942), Den Haag (oktober 1942 en juli 1943), Tilburg (Politiecompagnie Eindhoven; juli 1943) en Rotterdam (februari 1944). Gaandeweg worden deze gesloten eenheden voor de Duitse bezetter een probleem. Vooral na Dolle Dinsdag ontstaan moeilijkheden: geregeld duiken manschappen onder en zij nemen vuurwapens mee die bij het verzet terechtkomen. De bezetter besluit de gesloten eenheden op te heffen, want het vertrouwen in hun loyaliteit verdwijnt.

Behalve in Rotterdam, waar de opheffing geruisloos gaat, neemt de bezetter strafmaatregelen om van de gesloten eenheden af te komen. In Den Haag gebeurt dit op zaterdagmiddag 16 september 1944. De manschappen van de Haagse politiecompagnieën worden ‘s middags door de Ordnungspolizei omsingeld die hen dwingt aan te treden en hun wapens in te leveren. Vervolgens worden op last van Duitse politieofficieren 43 manschappen uit beide compagnieën samen als straf aangewezen voor arbeidsinzet in Duitsland. Zij moeten uittreden, worden onmiddellijk gearresteerd en gaan diezelfde dag nog op transport naar het Polizeiliches Durchgangslager Amersfoort om van daaruit naar Duitsland te worden afgevoerd. Frans de Laat is, naar het zich laat aanzien, een van de gearresteerden. Hij komt op 16 september 1944 vanuit den Haag aan in Kamp Amersfoort en krijgt daar Häftling Nummer 7638. Op zijn gevangenenkaart staat dat hij in Kamp Amersfoort zit met als doel “Zum Arb. Reich” te gaan”.

Arbeidsinzet in Duitsland

Op 11 oktober 1944 gaat Frans de Laat op transport van Amersfoort naar KZ Neuengamme voor arbeidsinzet. Hij komt op 14 oktober 1944 in Neuengamme aan en wordt Häftling 56183. KZ Neuengamme ligt in de buurt van Hamburg, en is het centrum van een netwerk dat in totaal zo’n 85 grotere en kleinere satellietkampen heeft omvat, inclusief Meppen-Versen en Sandbostel. In KZ Neuengamme werken de gevangenen in de eerste jaren na 1938 in een oude steenfabriek. Later komt daar op het kampterrein een nieuwe steenfabriek bij en fabrieken voor de oorlogsindustrie. Vanaf 16 november 1944 gaan gevangenen van KZ Neuengamme naar Aussenkommando Meppen-Versen in het Eemsland. Zij moeten werken aan de “Friesenwall”, een reeks fortificaties en anti-tankgrachten die de Duitse noordkust moeten beschermen tegen een landing van de geallieerden. Ook Frans gaat vanuit KZ Neuengamme naar Kamp Meppen-Versen. In beide kampen zijn de leefomstandigheden slecht: overvolle barakken, ontoereikende sanitaire en medische voorzieningen, karige en slechte voeding, zwaar werk.

KZ Neuengamme SS-Barakken 1944

Bron: KZ-Gedenkstätte Neuengamme

De Duitsers ontruimen Meppen-Versen op 24 en 25 maart 1945. De gevangenen die kunnen lopen moeten op mars. De andere gevangenen gaan met evacuatietreinen mee, die via doorvoerstation Bremen-Farge dagenlang kriskras rondrijden om uit handen te blijven van oprukkende geallieerde troepen. Uiteindelijk komen de gevangenen in de evacuatietreinen op 18 april 1945 aan in Auffanglager Sandbostel bij Bremen. Gevangenen die gedeeltelijk lopend op weg zijn gegaan komen op 14 april 1945 aan. Sandbostel is een krijgsgevangenenkamp waarvan een deel is afgescheiden voor de opvang van gevangenen uit andere kampen. Voedsel en medische verzorging zijn in het opvangkamp nauwelijks beschikbaar. In de lekkende barakken zijn geen bedden of dekens. Vlektyfus en dysenterie heersen. Velen sterven door ziekte en uitputting.

Ook Frans de Laat sterft in Sandbostel, medio april 1945, door uitputting. De geregistreerde overlijdensdatum is 14 april 1945. In 1955 wordt zijn stoffelijk overschot geïdentificeerd, dat is aangetroffen in een massagraf te Sandbostel. Op 10 augustus 1960 wordt zijn stoffelijk overschot herbegraven op Ereveld Loenen, in het bijzijn van familie. Frans laat in Duitsland drie bezittingen achter: 1 wit zakhorloge met witte ketting; 1 wit polshorloge; 1 gele zegelring gemarkeerd FdL.

Gebeurtenis

• Weigering samenwerking Duitse politie

Bronnen

Dit is een selectie van bronnen, in de noten staan alle gebruikte bronnen.

• Regionaal Archief Tilburg, Archief 565 Collectie documentatie Tilburg 1940-1945
• Arolsen Archives.
• Netwerk Oorlogsbronnen.
• Stichting Vriendenkring Neuengamme, Digitaal Monument.
• KZ-Gedenkstätte Neuengamme, Ausstellungen, Begegnungen, Studienzentrum.

Literatuur

Dit is een selectie van de gebruikte literatuur, in de noten staat alle literatuur.

• J.J. Kelder, De Schalkhaarders. Nederlandse politiemannen naar nationaal-socialistische snit (Utrecht/Antwerpen, Veen, 1990).
• B. van der Boom, Den Haag in de tweede wereldoorlog (Den Haag, SeaPress, 1995).
• D.M. de Jaeger, De houding van de Nederlandse politie tijdens de Tweede Wereldoorlog in de grote steden van Noord-Brabant. Proefschrift Tilburg University (Tilburg, 1999).

Externe links

• Franciscus Cornelius de Laat op Oorlogsbronnen.nl
• Persoonsdossier Oorlogsgravenstichting Franciscus Cornelius de Laat