IVA

Het IVA (1955-2013) was een belangrijk onderzoeksinstituut voor toegepast sociaalwetenschappelijk onderzoek van de Tilburgse universiteit. Doel was om met sociaalwetenschappelijk onderzoek beleid te ondersteunen en te evalueren. De focus lag op arbeidsverhoudingen en -omstandigheden, maar het IVA bewoog mee met de groeiende markt van beleidsvraagstukken. Die bevonden zich bij de overheid, maar ook in de culturele sector (bijvoorbeeld: de inkomensopbouw van kunstenaars) en de gezondheidszorg (bijvoorbeeld: de zorg voor terminale patiënten). Ook op het terrein van criminaliteit en veiligheid verrichte het IVA onderzoek onder meer naar gewelddadig extremisme in Nederland.

Founding fathers

Het IVA ontstond na de Tweede Wereldoorlog uit een forum van enkele hoogleraren. Zij wilden de consequenties van industrialisering voor arbeidsverhoudingen bezien in de naoorlogse verzorgingsstaat. Ruud de Moor, de latere hoogleraar en rector, zag dat er meer dan een denktank in het forum school, en ontwikkelde het idee van een onafhankelijk onderzoeksinstituut gericht op beleidsondersteuning en gefinancierd vanuit opdrachten. Het instituut startte onder de naam ‘Instituut voor Arbeidsvraagstukken’ en werd later - omdat het werkterrein verbreed was- omgedoopt in ‘IVA, instituut voor beleidsonderzoek en advies’.

IVA bouwde een reputatie op en telde aan het einde van de 20e eeuw circa 70 medewerkers. Daarmee was het een van de grootste instituten voor beleidsonderzoek in Nederland. Maar er waren spanningen zo blijkt uit het boek ‘Vijftig jaar bouwen aan het IVA, 1957-2007’. Zo was er de permanente noodzaak om omzet te genereren bij concrete opdrachtgevers, zonder basisfinanciering vanuit de grote onderzoekfondsen of vanuit de universiteit. Om die omzet (en de werkgelegenheid) veilig te stellen moest er actief geacquireerd worden en dat maakte het lastig om tot een eigen profiel en focus te komen.

Tussen markt en onafhankelijkheid

Er werd veel aan gedaan om de onafhankelijkheid te waarborgen, maar wanneer er een rechtstreekse relatie met de opdrachtgever bestaat is dat lastig. Ook dat leverde spanning op: waar begint en eindigt de verantwoordelijkheid van onderzoekers? Wanneer worden ze adviseur, gaan ze actief meewerken aan implementatie van beleid, en gaan ze misschien wel hun eigen vlees keuren? Het beleidsonderzoek werd in de loop van de jaren steeds interactiever: meer overleg met opdrachtgevers en andere belanghebbenden, minder van achter een bureau en meer in de ‘modder’.

Onvermijdelijk einde

Het eind van het IVA werd in 2008 ingeluid door de economische crisis. Middelen werden overal schaarser, en het IVA zag zich genoodzaakt afscheid te nemen van een deel van het personeel. Toen de bezuinigingen aanhielden, werd de situatie nijpender. Daarbij speelde mee dat het vertrouwen in beleidsonderzoek afnam in een verhardend politiek klimaat. Toen kort achter elkaar enkele kabinetten struikelden, werd een aantal onderwerpen waar IVA zich mee bezighield controversieel verklaard, waardoor opdrachten wegvielen of zelfs werden stilgelegd. In 2012 leidde dit tot de conclusie dat er geen levensvatbare toekomst meer was voor het IVA. Vrijwel alle medewerkers bleven actief bij andere onderzoeksinstellingen, in eigen bedrijven of als zelfstandig onderzoeker.