Elias, E.

Deze fabriek is onderzocht door Baalen, Wim van

Elias, E.; latere namen: E. Elias Lakenfabrieken N.V. Lakenfabrieken v/h Firma E. Elias
Afbeelding gewenst
Type bedrijf	Wollenstoffenfabriek (incl. wolwasserij, ververij, spinnerij, weverij en appretuur)
Vestigingsadres	Industriestraat 19 (Noordhoek, Kadaster K 3704)
Datum oprichting	Mei 1895
Datum opheffing	1921
Opvolging	Lakenfabriek v/h fa. E. Elias N.V.
Herkomst eigenaars / oprichters	Eindhoven
Herkomst vreemd kapitaal	Mathias Elias, de vader van de oprichters, verstrekte zijn zonen een aanzienlijke lening voor hun wollenstoffenfabriek in Tilburg.
Innovatieve aspecten	Specialiteiten: biljartlakens, waterdichte stoffen voor regenkleding, uniformen. Er werden diverse prijzen gewonnen.
Reikwijdte van het bedrijf	Nationaal en internationaal

Algemene omschrijving

Rond 1896 startten de activiteiten van de wollenstoffenfabriek van Eliazer Elias in Tilburg in het pand Industriestraat 19: Deze straat was gelegen tussen de huidige Hart van Brabantlaan, ter hoogte van de Gasthuisring en de Jan Heijnsstraat, en de spoorweg.

.

De onderneming was opgezet met financiële en zakelijke steun van zijn vader, die samen met twee broers een wollenstoffenfabriek In Eindhoven bezat.
De eerste hinderwetvergunning werd aangevraagd in juli 1896 m.b.t. de inrichting van een wollenstoffenfabriek, incl. stoommachine (25 pk) en een schoorsteen van 23 meter hoogte. Al vanaf de start betrof het een geïntegreerde fabriek met naast de weverij en spinnerij ook een ververij en carboniseerderij.

Gestaag werd de fabriek en de inrichting in de loop der jaren uitgebreid tot één van de grotere en modernere textielfabrieken van Tilburg. In 1900 vond uitbreiding van het grondgebied plaats met naastgelegen percelen.
In 1905 trad Isidore Elias,de oudere broer, toe als medefirmant. Dat de zaken voorspoedig verliepen, blijkt ook uit het feit dat Isidore Elias al in 1906 behoorde tot de inwoners van Tilburg die het hoogst werden aangeslagen voor de inkomstenbelasting. Tijdens WO I had de firma het moeilijk, o.a. door een steenkolentekort in 1917.
Ook in de jaren daarna vonden, getuige de hinderwetvergunningen, diverse uitbreidingen van de fabriek plaats, waaronder de toevoeging van een lompenmalerij in 1918.

Omstreeks 1921 wordt de firma E. Elias omgezet in een naamloze vennootschap onder de naam N.V. Lakenfabrieken v/h Firma E. Elias

Verlicht en sociaal betrokken

Eliazer en Isidore Elias, en ook hun opvolger Louis Broekhuijsen, hadden een imago van sociaal betrokken en verlichte ondernemers. Dit past in de familietraditie, want ook de grondlegger van het familiekapitaal, Joseph Elias in Eindhoven, stond hierom bekend. Als Joodse ondernemers waren ze in Tilburg wel enigszins buitenstaanders ten opzichte van de lokale katholieke fabrikantenelite. Zowel de familie Elias als de familie Broekhuijsen hadden een seculiere (niet-orthodoxe) Joodse achtergrond. Louis Broekhuijsen, en waarschijnlijk ook Eliazer Elias, waren bijvoorbeeld lid van de Bredase Vrijmetselaarsloge. De familieleden waren ook maatschappelijk betrokken. Eliazer Elias wordt in een necrologie geroemd om zijn betrokkenheid met het personeel en zijn goede daden, ook voor Rooms-Katholieke instellingen. En Louis Broekhuijsen zat o.a. in het bestuur van de landelijke werkgeversvereniging. De sociale verhoudingen in de fabriek golden als harmonieus, wat o.a. blijkt uit ingezonden brieven in de personeelskrant als dankbetuiging aan de firmanten. En begin 1906 werd het huwelijk van Isidore Elias gevierd met een feest voor het voltallige personeel van de fabriek. Typerend was ook het personeelsuitje van het voltallige personeel bij het 25-jarig jubileum in 1920. Op het programma stond bijvoorbeeld een bezoek aan de Tweede Kamer in Den Haag. Eliazer Elias wordt ook geroemd om zijn inzet voor scholing van de arbeidersklasse. Alleen in 1916 wordt melding gemaakt van acties door de arbeiders voor hoger loon en betere werktijden.

Gezinskaarten

Eliazer Elias
Isidore Elias
Louis Broekhuijsen
Robert Broekhuijsen

Herkomst Familie

De grootvader van Eliazer Elias, Joseph Elias, zoon van een handelaar in manufacturen, trok in 1829 van Duitsland naar Nederland. Na een verdienstelijke carriere in het leger verkreeg hij de Nederlandse nationaliteit en begon hij een loopbaan in de textielindustrie waar hij zich toelegde op het laten weven en de verkoop van linnen stoffen.
Elias vestigde zich in 1853 in Eindhoven waar hij een fabriek begon, gespecialiseerd in het weven van linnen en later ook katoenstoffen. Geleidelijk werd de zaak uitgebouwd en in 1862 startte hij een vennootschap met zijn drie zonen en werd de onderneming in Eindhoven verder uitgebreid tot een omzet van acht miljoen in 1930 met 400 werknemers.
Eli(azer) Elias, een kleinzoon van Joseph Elias, begon zijn eigen lakenfabriek in Tilburg met financiële en commerciële steun van zijn vader Matthias Elias.

Opmerkingen

• Joseph Elias, de grondlegger van het familiebedrijf, beschikte al over een uitgebreid internationaal handelsnetwerk met contacten in Duitsland en Engeland.
  De fabriek in Tilburg stond bekend om gespecialiseerde hoogwaardige producten zoals uniformen en biljartlakens, waarvoor een geografisch grotere afzetmarkt noodzakelijk is.
  

• De schoonzoon van Isidore, Louis Broekhuijsen, volgt hen na hun overlijden (1924) op in hun firma N.V. Lakenfabriek v/h fa. E. Elias N.V.
  Opmerkelijk is dat de families Elias en Broekhuijsen al eerder zakelijk hadden samengewerkt: van 1838 tot 1853 dreven Joseph Elias, de grootvader van Eliazer en Isidore, en Meyer Broekhuijsen gezamenlijk een onderneming.
  

• Een deel van het complex van de Eliasfabrieken aan de Noordhoek is na de fusie Eras en Eras verbouwd en in gebruik genomen door o.a. Otten Sanitair en een meubelhandelszaak. Het uit 1931 daterende gebouw van architect Beltman werd in 2011 gesloopt. Nu staat daar het gebouw van Tilburg Talent Square.

Tilburg op de Kaart

Bezig met het laden van de kaart...

{"minzoom":false,"mappingservice":"leaflet","geoservice":"geonames","maxzoom":false,"width":"auto","height":"350px","centre":false,"title":"","label":"","icon":"","visitedicon":"","lines":[],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"wmsoverlay":false,"copycoords":false,"static":false,"zoom":15,"defzoom":14,"layer":"OpenStreetMap","overlaylayers":[],"resizable":false,"enablefullscreen":false,"markercluster":false,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clustermaxradius":80,"clusterspiderfy":true,"locations":[{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Chr /\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003C/div\u003E","title":"","link":"","lat":51.560344000000001,"lon":5.0763699999999998,"icon":""}],"imageoverlays":null}

Het Geheugen van Tilburg

• Verhalen over Textielindustrie op geheugenvantilburg.nl

Externe link

E. Elias op TilburgopdeKaart.nl

Bronnen

• Nieuwe Tilburgsche Courant
• Notariële akte Notaris J. Fens
• Regionaal Archief Tilburg - Adresboeken gemeente Tilburg
• Wiki
• BHIC Toegang 404 A - Handelsregister Kamer van Koophandel Tilburg e.o.
• Regionaal Archief Tilburg, Toegang 1083 - Hinderwetvergunningen
• Gorp, P.J.M. van. "Tilburg, eens de wolstad van Nederland : bloei en ondergang van de Tilburgse wollenstoffenindustrie. Eindhoven : Bura boeken, 1987.
• Brabants Dagblad
• "http://docplayer.nl/17826396-Van-huursoldaat-tot-prominent-entrepreneur-in-pre-industrial-nederland.html#show_full_"