Elektriciteitscentrale Raamsdonksveer
Oosterhoutseweg 73 b en c, 1908
Aan de zuidzijde van het bedrijfspand is een roodstenen muur met ramen bewaard gebleven, ingepast in het nieuwe gebouw. Het is een restant van de in 1908 opgerichte ‘N.V. Electriciteitscentrale Raamsdonk’, een particuliere onderneming, die slechts elf jaar heeft bestaan, maar die wel de op één na eerste centrale voor de opwekking van elektriciteit ten behoeve van algemeen gebruik in westelijk Noord-Brabant was. De centrale in Ginneken startte vier jaar eerder. In 1919 ging de Raamsdonkse vennootschap op in de Provinciale Noord-Brabantse Elektriciteitsmaatschappij (PNEM), de eerste niet particuliere elektriciteitscentrale van Nederland. Het gebouw werd een gemeentelijk distributiecentrum dat haar stroom betrok van de Dongecentrale van de PNEM. Later huisvestte het gebouw andere bedrijven. Het bleek voor Raamsdonk niet rendabel te zijn om een eigen centrale in stand te houden, ondanks uitgebreide voorlichting aan inwoners en bedrijven. Zo vond een tentoonstelling plaats over verlichting en over krachtstroomtoepassingen voor met name boerderijen. Het verzorgingsgebied bleek te klein en de provincie gaf geen toestemming voor gebiedsuitbreiding richting Waspik. Ook wilde de gemeente Raamsdonk financieel niet bijspringen. Ondanks het korte bestaan zorgde de centrale in Raamsdonk er mede voor dat door de invloed van elektriciteit de ontwikkeling van het huishouden en de kleinschalige onderneming in een stroomversnelling kwam.
Oosterhoutseweg 79, 1901
Centrale uit 1901 voor de opwekking van stroom door middel van een grote stoommachine. De elektriciteitscentrale aan de Oosterhoutseweg voorzag 32 pompstations van elektriciteit voor de bemaling van de polders. In 1941 werd de rijksbemaling overgedragen aan het waterschap ‘De Beneden Donge’ en werd bemaling door de centrale stoommachine vervangen door zeven elektrische gemalen. In 1978 verloren deze gemalen hun functie door de in gebruikneming van een groot nieuw gemaal ‘Keizersveer’ aan de Aanwassenweg. De beschadigingen aan de zuidgevel zijn het gevolg van beschietingen tijdens de Tweede Wereldoorlog in 1944.
Informatiebron
• A.N. Hesselmans, “De electrificatie van Raamsdonk” in De Dongebode, XIII (1987) p. 67-72.
• W.M. van der Holst-Rodenburg, Huishoudens in stroomversnelling. De invloed van elektriciteitscentrales, in het bijzonder Raamsdonk en Tilburg, op een toenemend elektriciteitsverbruik in de huishoudens. 1900-1940 (Dongen, 2001).
• Regionaal Archief Tilburg, archiefnummer 2733, Gemeentebestuur van Raamsdonk, inv.nr. 558.
• Eric Lagermans en Rob Hovers, via Veers Erfgoed.