Croonen, Henricus Johannes

Pater Croonen
Linksonder pater Croonen (bron: Annalen O.L.V. v.h. H. Hart, 1926)
Volledige namen	Henricus Johannes Croonen
Geboortedatum	10-07-1881
Geboorteplaats	Oisterwijk
Adres	Bredaseweg 204
Woonplaats	Tilburg
Beroep	Pater-missionaris
Overlijdensdatum	19-08-1942
Plaats van overlijden	Kamp Teling bij Menado (Noord-Celebes, ID)
Bijzonderheden	Door de Japanse bezetter geïnterneerd en overleden in het interneringskamp.

Geef de oorlog een gezicht!

Kun jij ons helpen met het schrijven van het levensverhaal van deze persoon?

Hoewel het meer dan 75 jaar geleden is dat er een einde kwam aan de Tweede Wereldoorlog blijft het belangrijk de slachtoffers te herdenken. We willen door hun verhaal te vertellen de slachtoffers eren en de herinnering levend houden

Alle Tilburgse oorlogsslachtoffers zijn opgenomen in de Wiki Midden-Brabant en we streven er naar van ieder een levensbeschrijving en foto op te nemen.

Helaas hebben we van sommigen maar beperkte of soms helemaal geen informatie. We hebben jouw hulp nodig deze levensverhalen vast te leggen door ontbrekende informatie aan te vullen met verhalen of foto’s. We ontvangen je reactie graag via info@regionaalarchieftilburg.nl o.v.v. Wiki Oorlogsslachtoffers.

Croonen, Henricus Johannes, geboren in Oisterwijk 10-07-1881, ongehuwd, pater-missionaris op Celebes (Sulawesi, Indonesië). Zoon van Hendrikus Wouterus Croonen (1849 - 1940) en Maria Anna Kluijtmans (1848-1892). Croonen overlijdt op 19-08-1942 in Kamp Teling bij Menado, Noord-Celebes.

Achtergrond

Henricus Johannes Croonen wordt op 10 juli 1881 geboren in Oisterwijk. Vader heet Hendrikus Wouterus Croonen (Tilburg 1849 – Oisterwijk 1940) en is een timmermanszoon. Moeder heet Maria Anna Kluijtmans (Oisterwijk 1848-1892) en is de dochter van een broodbakker en een winkelierster. Zijn ouders trouwen in 1877 in Oisterwijk. Vader Hendrikus Wouterus is hoofdonderwijzer. Het echtpaar Croonen-Kluijtmans krijgt acht kinderen: twee dochters en zes zonen. Allen zijn geboren op het Kerkeind in Oisterwijk. Een dienstbode woont in bij het gezin. Henricus Johannes is het derde kind. Het jongste kind, een zoontje, overlijdt in zijn tweede levensjaar. De echtelieden wonen tot aan hun overlijden in Oisterwijk.

S.S. Tambora

Bron: Stichting Koninklijke Rotterdamsche Lloyd Heritage

Zoon Henricus Johannes Croonen verhuist in september 1893 vanuit Oisterwijk naar Tilburg. Daar wordt hij ingeschreven op Bredaseweg 204. Op dit adres zit het klooster van de congregatie van de Missionarissen van het Heilig Hart van Jezus. Bij deze congregatie treedt hij in. Een congregatie is een vrome vereniging om het katholieke leven in gezinnen en samenleving te bevorderen. In oktober 1900 verlaat hij dit klooster en vertrekt hij naar Arnhem, waar zijn congregatie ook een klooster heeft. Daar legt hij in oktober 1901 zijn eerste professie af. Een jaar later is hij terug in het klooster in Tilburg. Van 1906 tot en met 1910 is hij leraar aan de Apostolische School in Borgerhout bij Antwerpen en in Tilburg. Hij wordt in augustus 1906 tot priester gewijd in Heverlee (BE) bij Leuven. In 1910 is hij, inmiddels pater, opnieuw in Arnhem. In de periode 1911-1919 werkt pater Croonen in de zielzorg bij de mijnwerkers van La Croyere (BE). Na een tussenstop van een maand in het Tilburgse klooster van zijn congregatie reist hij in mei 1919 naar Spanje. In de Spaanse plaats Canet de Mar werkt hij als Novicenmeester, een begeleider van nieuwe kloosterlingen. Vanuit Carnet de Mar komt pater Croonen rond 1920 terug in het klooster in Tilburg. Met de ‘SS Tambora’ van de Rotterdamsche Lloyd vaart hij in februari 1921 vanuit de haven van Rotterdam naar de missie van Celebes in Nederlands-Indië.

Congregatie Missionarissen van het H. Hart van Jezus

Het klooster van de congregatie van de Missionarissen van het Heilig Hart van Jezus op Bredaseweg 204 is bekend geworden als het missiehuis van de ‘Rooi Harten’. De missionarissen droegen een vignet met een rood hart op hun habijt – vandaar de naam. De congregatie is in 1854 in Frankrijk gesticht door pater Jules Chevalier met als doel de verering van het Heilig Hart van Jezus en de verspreiding van de verering. De verspreiding gaat via onderwijs, gezondheidszorg, prediking en missie. Rond 1880 vestigt de congregatie zich in Nederland, eerst in Huize Gerra in Haaren en vervolgens in Tilburg. Aanvankelijk zit de congregatie in Tilburg in een oude wollenstoffenfabriek nabij het Wilhelminapark. Daarna betrekt de congregatie het missiehuis aan de Bredaseweg. Het missiehuis is ontworpen door architect Hubert de Beer (1844-1898), met bijdragen van Pierre Cuypers (1827-1921), en is ingewijd in 1890. Vanaf 1894 wordt het missiehuis het bestuurscentrum van de noordelijke provincie van de congregatie. Vanuit het missiehuis zijn talrijke paters en broeders uitgezonden naar overzeese missiegebieden.

Missiehuis van de ‘Rooi Harten’, Bredaseweg 204

Bron: Collectie Regionaal Archief Tilburg

Missie

Vanaf het midden van de negentiende eeuw is vanuit Tilburg een groot aantal missies ondernomen. Het doel van deze missies is mensen met een andere religie te bekeren tot het christelijk geloof. Protestanten spreken over zending, Rooms-Katholieken over missie. Tilburg ontwikkelt een omvangrijke missie-infrastructuur. Centra daarvan zijn onder andere de Fraters van Tilburg, de Paters Oblaten, de Kapucijnen, de Fathers van Mill Hill (De Rooi Pannen) en de congregatie van de Missionarissen van het Heilig Hart van Jezus. Deze laatste congregatie krijgt in 1881 van de Paus opdracht missiearbeid te verrichten. De congregatie heeft van het begin van de 20e eeuw tot de Tweede Wereldoorlog broeders en paters als missionarissen uitgezonden naar het toenmalige Nederlands-Indië (Molukken 1902; Celebes 1919; Midden-Java 1921), Nieuw Guinea (1902), Oceanië (1905), de Filippijnen (1908) en Brazilië (1911).

Zendingskaart ca 1930, Menado en Minahassa omcirkeld

Bron: Vrije Universiteit Amsterdam (P. Noordhoff)

In 1919 wordt de apostolische prefectuur (een pauselijk missiegebied) voor Celebes opgericht. De prefectuur wordt bestuurd door de congregatie van de Missionarissen van het H. Hart en wordt in 1934 verheven tot apostolisch vicariaat. Zo’n vicariaat is geen bisdom, maar kan het worden. Aan het hoofd staat Apostolisch Vicaris Monseigneur Panis. Zijn standplaats is Menado in het noorden van Celebes op het schiereiland Minahassa. In 1937 wordt het vicariaat opgesplitst in het Apostolisch Vicariaat Menado en de Apostolische Prefectuur Makassar. Makassar ligt in het zuiden van Celebes. Het Vicariaat Menado blijft onder leiding staan van de Missionarissen van het H. Hart, de prefectuur niet. De congregatie werkt in het vicariaat samen met de Fraters van Tilburg en de Zusters van Jezus, Maria en Jozef uit 's-Hertogenbosch. In 1941 werken in het vicariaat 31 Missionarissen van het H. Hart: de Vicaris, 26 priesters en vier broeders.

Na aankomst op Celebes in 1921 vestigt pater Croonen zich in Woloan bij Tomohon, dat net als Menado op het schiereiland Minahassa ligt. Tot circa 1930 is hij missie-overste in het vicariaat. In Woloan en Tomohon sticht hij met andere missionarissen een Hollands-Indische school. In 1928 richt hij in Woloan een Klein Seminarie op en is daarvan ruim 10 jaar directeur. Foto's op de website van het Erfgoedcentrum Nederlands Kloosterleven tonen het Klein Seminarie. In juni 1933 gaat pater Croonen voor vakantie naar Nederland, waar hij middelen inzamelt voor het Klein Seminarie, om in april 1934 terug te keren naar Celebes. In augustus 1939 wordt hij benoemd tot Officier in de Orde van Oranje Nassau. Later dat jaar treedt hij af als directeur van het Klein Seminarie. Hij heeft een sepsis (bloedvergiftiging) opgelopen, moet worden behandeld en verkeert in levensgevaar. Pater Croonen herstelt.

Japanse bezetting

Eind 1941 valt Japan de Amerikaanse marinebasis Pearl Harbor op Hawaï aan. Daarmee begint de oorlog in de Stille Zuidzee. In januari 1942 valt Japan Nederlands-Indië binnen. Op 8 maart 1942 capituleert het Koninklijk Nederlands-Indisch Leger (KNIL). Nederlands-Indië komt onder Japans bewind te staan. Omdat Japan Nederlands-Indië wil opnemen in een nieuwe Aziatische politieke en economische orde, moeten alle westerse invloeden worden uitgebannen. Een van de maatregelen daartoe is de onmiddellijke internering van Nederlandse burgers in burgerkampen. Volgens schattingen zijn 100.000-110.000 Nederlandse burgers door de Japanners geïnterneerd, inclusief missionarissen. In 1940 zijn 570 priesters, 1860 zusters en 530 broeders van 58 verschillende ordes en congregaties actief in de missie in Nederlands-Indië. Het grootste deel van hen wordt geïnterneerd; Japan betitelt hun aanwezigheid als gevaarlijk en ondermijnend, omdat zij de christelijke religie verspreiden. Gaandeweg de oorlog worden de leefomstandigheden van de geïnterneerde burgers steeds slechter. In het laatste jaar van de Japanse bezetting van Nederlands-Indië groeit het aantal sterfgevallen onder hen snel door ziekte, uitputting en ondervoeding. De schattingen van het aantal geïnterneerden dat in de Japanse burgerkampen is omgekomen variëren van 13.000 tot 16.800 personen. Onder hen zijn leden van de congregatie van de Missionarissen van het Heilig Hart van Jezus.

Kamp Teling

In januari 1942 neemt de Japanse bezetter ongeveer 150 Nederlandse mannelijke burgers en oudere jongens gevangen op Minahassa in Noord-Celebes, het schiereiland waar pater Croonen zit. Zij worden eerst opgesloten in zalen van het internaat van de Rooms-Katholieke Sint-Jozefschool in Menado. Daar worden zij bewaakt door inheems politiepersoneel. In maart 1942 worden zij overgebracht naar Kamp Teling, waar zo’n 30 andere opgepakte burgers ook terechtkomen. Het kamp ligt ongeveer drie kilometer ten zuidoosten van het centrum van Menado en bestaat uit mili¬taire barakken omgeven door prikkeldraad. Onder de geïnterneerden zijn geestelijken, dominees en ambtenaren. De commandant heet Yamada, Japanse militairen en heiho’s bewaken het kamp. Heiho’s zijn inheemse soldaten in Japanse dienst. Hermannus Dallinga (1896-1955), burgemeester van Menado, is de kampleider. Hij heeft een dagboek over zijn gevangenschap nagelaten. Pater Croonen zit ook in Kamp Teling. De geïnterneerden in het kamp moeten werken in de stad en in de haven. Het kampleven is zwaar. In totaal zijn ongeveer 180 personen in het kamp geïnterneerd geweest, van wie ongeveer 40% in het kamp is gestorven.

Dood in Kamp Teling

Pater Croonen wordt op 2 april 1942 opgenomen in de ziekenzaal van Kamp Teling. Hij heeft problemen met zijn rechterbeen als gevolg van de behandeling aan de sepsis in 1939. Ook lijdt hij al geruime tijd aan een hartkwaal. Op 15 augustus 1942 heeft hij een hartverzwakking. Hij krijgt een behandeling met kamfer injecties, maar de behandeling werkt niet. Pater Croonen krijgt de laatste H.H. sacramenten toegediend en sterft op 19 augustus 1942 in het kamp. Als doodsoorzaak worden een ontstoken hartspier en hartverzwakking (myocarditis, degeneratio cordis) genoteerd. Hij wordt dezelfde dag nog begraven op het R.K. Kerkhof van Menado. Later worden zijn stoffelijke resten herbegraven op het terrein van het Groot Seminarie in Kakaskasen bij Tomohon. Daar worden alle leden van de congregatie herbegraven die in Kamp Teling zijn gestorven.

Gebeurtenis

• Tilburgers omgekomen onder Japanse overheersing
• Japanse overheersing: de religieuzen

Bronnen

Dit is een selectie van de gebruikte bronnen. In de noten staan alle gebruikte bronnen.

• Regionaal Archief Tilburg 565 Collectie documentatie Tilburg 1940-1945, invnr. 226.
• Erfgoedcentrum Nederlands Kloosterleven.
• Huygens Instituut, Repertorium van Nederlandse zendings- en missie-archieven 1800-1960.
• Missionarissen van het Heilig Hart.
• Indische Kamparchieven.
• Japanse Burgerkampen.
• Netwerk Oorlogsbronnen.
• Delpher

Literatuur

Dit is een selectie van de gebruikte literatuur. In de noten staat alle gebruikte literatuur.

• Jan Willemsen, Nederlandse missionarissen en hun missiegebieden, Nijmegen 2006.
• Annalen van O.L. Vrouw van het H. Hart, jrg. 43, 1925, en 44, 1926, Missiehuis Tilburg
• Gerrit Kobes en Ad de Beer, 'Het leven gebroken in het Verre Oosten. De geschiedenissen van de Tilburgers die om het leven kwamen in de strijd tegen Japan, als gevolg van de Japanse bezetting van Nederlands-Indië (1941-1945), de Indonesische kwestie (1945-1949) en het conflict in Korea (1950-1953)', in: Tilburgse sprokkelingen. Bijdragen tot de Tilburgse geschiedenis Tilburg 2003 (THR 11)

Externe links

• Henricus Johannes Croonen op Oorlogsbronnen.nl
• Oorlogsgravenstichting, persoonsdossier van Henricus Johannes Croonen.