Bröcker, Anton Hermann Gerard

Pater Bröcker
Bron: Missionarissen van het Heilige Hart 1945, Sober relaas.
Volledige namen	Anton Hermann Gerard Bröcker
Geboortedatum	15-09-1888
Geboorteplaats	's-Gravenhage
Adres	Bredaseweg 204
Woonplaats	Tilburg
Burgerlijke staat	Ongehuwd
Beroep	Pater-missionaris
Overlijdensdatum	01-08-1945
Plaats van overlijden	Bandoeng (ID)
Bijzonderheden	Geïnterneerd door de Japanse bezetter en omgekomen in de Soekamiskin gevangenis.

Geef de oorlog een gezicht!

Kun jij ons helpen met het schrijven van het levensverhaal van deze persoon?

Hoewel het meer dan 75 jaar geleden is dat er een einde kwam aan de Tweede Wereldoorlog blijft het belangrijk de slachtoffers te herdenken. We willen door hun verhaal te vertellen de slachtoffers eren en de herinnering levend houden Alle Tilburgse oorlogsslachtoffers zijn opgenomen in de Wiki Midden-Brabant en we streven er naar van ieder een levensbeschrijving en foto op te nemen.

Helaas hebben we van sommigen maar beperkte of soms helemaal geen informatie. We hebben jouw hulp nodig deze levensverhalen vast te leggen door ontbrekende informatie aan te vullen met verhalen of foto’s. We ontvangen je reactie graag via info@regionaalarchieftilburg.nl o.v.v. Wiki Oorlogsslachtoffers.

Bröcker, Anton Hermann Gerard (geb. ’s-Gravenhage 15-09-1888, gest. Bandoeng (ID) 01-08-1945), missiepater. Zoon van Hermann Anton Bröcker (1860-1937) en Francisca Catharina Maria Lorang (1866-1910). Pater Bröcker overlijdt op 01-08-1945 in de Soekamiskin gevangenis in Bandoeng (Java, Indonesië). Hij was ongehuwd.

Achtergrond en jeugd

Anton Hermann Gerard Bröcker, roepnaam Anton, wordt in ’s-Gravenhage geboren op 15 september 1888. Hij is de zoon van Hermann Anton Bröcker en Francisca Catharina Maria Lorang. Hermann is beeldhouwer geweest, decoratieschilder, kunstschilder, kerkschilder én huisschilder. Het echtpaar Bröcker-Lorang krijgt twaalf kinderen: zeven meisjes en vijf jongens. Anton is de oudste. Na het overlijden van moeder Francisca in 1910 hertrouwt Hermann in 1912 met Johanna Fikke (1876-1919). Zij krijgen vier kinderen; de twee oudsten worden levenloos geboren. Na de dood van Johanna in 1919 hertrouwt Hermann in 1920 met Adolphina Wilhelmina Petronella Moor (1869 – 1956). Dit derde huwelijk is kinderloos. De kinderen van Hermann Bröcker groeien op in ’s-Gravenhage, waar zij allen, op een na, ook zijn geboren. Tussen 1890 en 1896 verblijft het gezin, inclusief Anton, in Semarang (Java, ID).

Anton vertrekt in september 1900 uit het ouderlijk huis. Hij is twaalf jaar oud en wordt ingeschreven als kostleerling op Lindanusstraat 2 in Roermond. Op dit adres is het pensionaat Saint Louis gevestigd van de Broeders van Onbevlekte Ontvangenis. Een jaar later is hij weer terug in Den Haag, waar hij een aantal weken inwoont bij grootvader Gerardus Lorang. In september 1901 verhuist hij naar Zundert. In april 1903 woont hij opnieuw in het ouderlijk huis in Den Haag, om de stad in september 1904 voor het laatst te verlaten. Hij vertrekt naar het klooster van de congregatie van de Missionarissen van het Heilig Hart van Jezus op Bredaseweg 204 in Tilburg. Bij deze congregatie treedt Antoon in, net als zijn broer Hermann. In september 1908 reist hij af naar Arnhem waar zijn congregatie een klooster heeft. In 1914 wordt hij tot priester gewijd. Vijf jaar later keert hij via Oosterhout terug naar het klooster in Tilburg. In mei 1920 vertrekt hij, inmiddels pater, naar de nieuwe missie van Celebes (Sulawesi, Indonesië). De fotocollectie van het Erfgoedcentrum Nederlands Kloosterleven bevat een groepsfoto waarop pater Bröcker staat.

Missiehuis van de ‘Rooi Harten’, Bredaseweg 204

Bron: Collectie Regionaal Archief Tilburg

Congregatie Missionarissen van het H. Hart van Jezus

Het klooster van de congregatie van de Missionarissen van het Heilig Hart van Jezus op Bredaseweg 204 is bekend als het missiehuis van de ‘Rooi Harten’. De missionarissen droegen een vignet met een rood hart op hun habijt – vandaar de naam. De congregatie is in 1854 in Frankrijk gesticht door pater Jules Chevalier met als doel de verering van het Heilig Hart van Jezus en de verspreiding van de verering. De verspreiding gaat via onderwijs, gezondheidszorg, prediking en missie. Rond 1880 vestigt de congregatie zich in Nederland, eerst in Huize Gerra in Haaren en vervolgens in Tilburg. Aanvankelijk zit de congregatie in Tilburg in een oude wollenstoffenfabriek nabij het Wilhelminapark. Daarna betrekt de congregatie het missiehuis aan de Bredaseweg. Het missiehuis is ontworpen door architect Hubert de Beer (1844-1898), met bijdragen van Pierre Cuypers (1827-1921), en is ingewijd in 1890. Vanaf 1894 wordt het missiehuis het bestuurscentrum van de noordelijke provincie van de congregatie. Vanuit het missiehuis zijn talrijke paters en broeders uitgezonden naar overzeese missiegebieden. Een broeder is geen priester, een pater wel.

Missie

Vanaf het midden van de negentiende eeuw is vanuit Tilburg een groot aantal missies ondernomen. Het doel van deze missies is mensen met een andere religie te bekeren tot het christelijk geloof. Protestanten spreken over zending, Rooms-Katholieken over missie. Tilburg ontwikkelt een omvangrijke missie-infrastructuur. Centra daarvan zijn onder andere de Fraters van Tilburg, de Paters Oblaten, de Kapucijnen, de Fathers van Mill Hill (De Rooi Pannen) en de congregatie van de Missionarissen van het Heilig Hart van Jezus. Deze laatste congregatie krijgt in 1881 van de Paus opdracht missiearbeid te verrichten. De congregatie heeft van het begin van de 20e eeuw tot de Tweede Wereldoorlog broeders en paters als missionarissen uitgezonden naar het toenmalige Nederlands-Indië (Molukken 1902; Celebes 1919; Midden-Java 1921), Nieuw Guinea (1902), Oceanië (1905), de Filippijnen (1908) en Brazilië (1911).

In 1826 wordt Batavia het bestuurscentrum van de apostolische prefectuur van Nederlands Oost-Indië. De prefectuur (een pauselijk missiegebied) is in 1807 opgericht en wordt in 1842 verheven tot Apostolisch Vicariaat van Batavia. Vanaf 1900 wordt het vicariaat van Batavia gaandeweg kleiner omdat prefecturen en vicariaten worden afgesplitst. Eerst gebeurt dit met gebiedsdelen buiten Java. Tussen 1927 en 1948 worden ook delen van Java afgescheiden: Malang (1927), Soerabaya (1928), Poerwokerto (1932), Bandoeng (1932), Semarang (1940) en Soekaboemi (1948). Daardoor omvat het vicariaat rond 1940 alleen nog delen van Midden-Java. Niettemin blijft Batavia het bestuurscentrum van de kerk in Nederlands-Indië. Het Apostolisch Vicariaat van Batavia wordt bestuurd door de Orde van de Jezuïeten, met aan het hoofd vanaf 1934 Mgr. Peter Johannes Willekens S.J. (1881-1971), Apostolisch Vicaris. Zijn standplaats is Batavia. De Jezuïeten werken samen met de Minderbroeders Franciscanen, de Minderbroeders Conventuelen en de Missionarissen van het H. Hart.

Zendingskaart met Celebes en Batavia omcirkeld, ca. 1930

Bron: Vrije Universiteit Amsterdam (P. Noordhoff)

In 1919 wordt de apostolische prefectuur voor Celebes opgericht, na te zijn afgesplitst van het Apostolisch Vicariaat van Batavia. De prefectuur wordt bestuurd door de congregatie van de Missionarissen van het H. Hart en wordt in 1934 verheven tot apostolisch vicariaat. Aan het hoofd staat Apostolisch Vicaris Monseigneur Panis. Zijn standplaats is Menado in het noorden van Celebes op het schiereiland Minahassa. In 1937 wordt het vicariaat opgesplitst in het Apostolisch Vicariaat Menado en de Apostolische Prefectuur Makassar. Makassar ligt in het zuiden van Celebes. Het Vicariaat Menado blijft onder leiding staan van de Missionarissen van het H. Hart, de prefectuur niet. De congregatie werkt in het vicariaat samen met de Fraters van Tilburg en de Zusters van Jezus, Maria en Jozef uit 's-Hertogenbosch.

Pater Bröcker komt in 1920 aan in de prefectuur van Celebes, waar hij missiewerk gaat doen in onder andere Woloan, Kembes en Tomohon. Deze plaatsen liggen 15 tot 20 kilometer van Menado vandaan. In 1932, na verlof in Nederland, komt hij als pro-prefect terug op Celebes. Daar wordt hij gestationeerd in Raha op het eiland Moena, dat aan de zuidoost kant van Celebes ligt. Intussen heeft hij van onder andere de Vereniging van de Eeuwigdurende Aanbidding meerdere schenkingen ontvangen: drie kazuifels, een zilveren ciborie, een lunuladoos, een missaal en een albe. In maart 1937 wordt pater Bröcker overgeplaatst naar het vicariaat van Batavia. Hij is daar benoemd tot hoofd van de afdeling Algemene Zaken op het Centraal Missie Bureau in Batavia-Centrum. In 1942 is hij nog in deze functie.

Soekamiskin gevangenis bij Bandoeng, ca. 1930

Bron: Digitale Collectie Universiteit Leiden

Kamplabel van de Soekamiskin gevangenis

Bron: Museon Omniversum 's-Gravenhage

Japanse internering

Eind 1941 valt Japan de Amerikaanse marinebasis Pearl Harbor op Hawaï aan. Daarmee begint de oorlog in de Stille Zuidzee. In januari 1942 valt Japan Nederlands-Indië binnen. Op 8 maart 1942 capituleert het Koninklijk Nederlands-Indisch Leger (KNIL). Nederlands-Indië komt onder Japans bewind te staan. Omdat Japan Nederlands-Indië wil opnemen in een nieuwe Aziatische politieke en economische orde, moeten alle westerse invloeden worden uitgebannen. Een van de maatregelen daartoe is de onmiddellijke internering van Nederlandse burgers in burgerkampen. Volgens schattingen zijn 100.000-110.000 Nederlandse burgers door de Japanners geïnterneerd, inclusief missionarissen. In 1940 zijn 570 priesters, 1860 zusters en 530 broeders van 58 verschillende ordes en congregaties actief in de missie in Nederlands-Indië. Het grootste deel van hen wordt geïnterneerd; Japan betitelt hun aanwezigheid als gevaarlijk en ondermijnend, omdat zij de christelijke religie verspreiden. Gaandeweg de oorlog worden de leefomstandigheden van de geïnterneerde burgers steeds slechter. In het laatste jaar van de Japanse bezetting van Nederlands-Indië groeit het aantal sterfgevallen onder hen snel door ziekte, uitputting en ondervoeding. De schattingen van het aantal geïnterneerden dat in de Japanse burgerkampen is omgekomen variëren van 13.000 tot 16.800 personen. Onder hen zijn 27 leden van de congregatie van de Missionarissen van het Heilig Hart van Jezus.

Graf van Pater Bröcker op Nederlandse Ereveld Pandu in Bandoeng

Bron: Oorlogsgravenstichting

Overlijden in de Soekamiskin gevangenis

Over de lotgevallen van pater Bröcker na de Japanse inval hebben wij geen gegevens, behalve over de plaats waar hij op 1 augustus 1945 is gestorven: de Soekamiskin gevangenis. Deze gevangenis ligt ongeveer acht kilometer ten oosten van Bandoeng, West-Java. In de periode maart 1942 tot september 1945 is de gevangenis een burgerkamp voor mannen en later ook voor jongens. In maart en april 1942 worden 700 mannen uit de regio naar deze gevangenis getransporteerd. In latere jaren volgen nog vijf transporten naar de gevangenis. Tussentijds gaat een deel van de geïnterneerden op transport naar andere kampen. Kampcommandant is de Japanner Minami die volgens getuigenissen een hard regime voert. Inheems gevangenispersoneel doet de bewaking. De kampleider is Henricus Johannes Spit (1886-1967) die in 1950 wordt onderscheiden met de Verzetsster Oost-Azië. In een naoorlogse brief vertelt pater Duray dat pater Bröcker is overleden aan hongeroedeem. Hij is begraven op het Nederlands Ereveld Pandu in Bandoeng, vak IV Nr. 560.

Gebeurtenis

• Tilburgers omgekomen onder Japanse overheersing
• Japanse overheersing: de religieuzen

Bronnen

Dit is een selectie van de gebruikte bronnen. In de noten staan alle gebruikte bronnen.

• Regionaal Archief Tilburg 565 Collectie documentatie Tilburg 1940-1945, invnr. 221 en 225.
• Erfgoedcentrum Nederlands Kloosterleven.
• Huygens Instituut, Repertorium van Nederlandse zendings- en missie-archieven 1800-1960.
• Missionarissen van het Heilig Hart.
• Indische Kamparchieven.
• Japanse Burgerkampen.
• Netwerk Oorlogsbronnen.
• Delpher

Literatuur

Dit is een selectie van de gebruikte literatuur. In de noten staat alle gebruikte literatuur.

• Jan Willemsen, Nederlandse missionarissen en hun missiegebieden, Nijmegen 2006.
• J.F.L.M. Cornelissen, Pater en Papoea, Kok, Kampen 1988.
• Gerrit Kobes en Ad de Beer, 'Het leven gebroken in het Verre Oosten. De geschiedenissen van de Tilburgers die om het leven kwamen in de strijd tegen Japan, als gevolg van de Japanse bezetting van Nederlands-Indië (1941-1945), de Indonesische kwestie (1945-1949) en het conflict in Korea (1950-1953)', in: Tilburgse sprokkelingen. Bijdragen tot de Tilburgse geschiedenis Tilburg 2003 (THR 11)

Externe links

• Oorlogsgravenstichting Persoonsdossier Anton Hermann Bröcker.
• Anton Hermann Bröcker op Oorlogsbronnen.nl