Bombardement Noordstraat, 10 mei 1940

Bombardement Noordstraat, 10 mei 1940
Woonhuis in de Noordstraat dat beschadigd werd bij een Duits bombardement op 10 mei 1940. De mensen die voor het pand lopen zijn het echtpaar Harrie Hovers en Jo Hovers-Schoenmakers en hun kinderen Jan en Gerard (Collectie Regionaal Archief Tilburg).
Soort gebeurtenis	Bombardement
Datum	10-05-1940
Plaats	Tilburg
Straat	Noordstraat
Doden	13

Achtergrond, 10 mei 1940

Op 10 mei 1940 om 3:55 uur Nederlandse tijd vallen Duitse strijdkrachten Nederland binnen. De inval is onderdeel van het Duitse offensief met codenaam Fall Gelb, dat is gericht op België, Nederland, Luxemburg en Noord-Frankrijk. De inval heeft onder meer als doel Nederland te bezetten, daarmee geallieerde Franse en Britse troepen naar Nederland te lokken en uit te schakelen, en luchtoverwicht te krijgen. De Duitse Legergroep B dringt in het noorden, midden en zuiden het land binnen. Het 18e leger en 6e leger als onderdeel van Legergroep B vallen Noord-Brabant en Limburg binnen..

Aanval van Legergroep B op Nederland, 10 mei 1940 (Fall Gelb)

Bron: Stichting De Greb (via https://vrijwilligelandstorm.nl)

Via Noord-Brabant willen de Duitse grondtroepen doorstoten naar de Moerdijkbruggen en van daaruit de Vesting Holland (ongeveer de randstad) bezetten. In Den Haag willen ze vervolgens de Koninklijke Familie, de regering en het militaire opperbevel gevangen nemen. Als de Vesting Holland valt, zo is de redenering, dan moet Nederland capituleren. Om de opmars van de Duitse grondtroepen te ondersteunen vliegen eskaders van de 7e Flieger Division en 22e Luftlande Infanterie Division boven Nederland - in totaal ongeveer 1000 vliegtuigen. De eskaders bestaan uit jachtvliegtuigen (Messerschmitt), bommenwerpers (Heinkel en Junkers) en transportvliegtuigen (Junkers) met daarin luchtlandingstroepen. Tegen deze achtergrond gebeurt ook in Tilburg het nodige.

Bombardementen op 10 mei

Wat de Tilburgers op die eerste oorlogsdag in de krant lezen en horen over de radio zijn onheilspellende berichten over de plotselinge overval door de Duitsers. Maar de strijd speelt zich nog af op veilige afstand van de stad. Wel hoort men in de vroege ochtend van 10 mei ontploffingen uit de richting van vliegveld Gilze-Rijen, ook bekend als militair vliegveld Molenheide. Daar voeren Duitse vliegtuigen tussen vier en zeven uur ’s morgens bombardementen en beschietingen uit. Doelwit zijn de landingsbanen, hangars en de opgestelde Nederlandse vliegtuigen (Fokker en Koolhoven).

In Tilburg worden nog geen Duitse vliegtuigen gemeld en het alarm van de Luchtbeschermingsdienst gaat nog niet af. De Luchtbeschermingsdienst (L.B.D.) is in 1939 opgericht om met alarmering en andere maatregelen burgers te beschermen tegen luchtaanvallen. Tilburg, zo lijkt het, is geen doelwit en is veilig. Echter, het gevoel van veiligheid blijkt vals.

• Om 15:20 of 16:30 uur (beide tijden worden in de bronnen genoemd) krijgt de Tilburgse commandopost van de L.B.D. meldingen dat in de omgeving van het treinstation bommen zijn ingeslagen. De commandopost zit in de kelder van Tuinstraat 86. De L.B.D. laat meteen het luchtalarm afgaan, de eerste van vijf alarmeringen op 10 mei. Later deze dag concludeert de L.B.D. dat de bommen door een en hetzelfde vliegtuig zijn afgeworpen bij Noordstraat 24a (één bom), op Van Gend & Loos op Spoorlaan 118 (één bom) en op de Rotterdamsche Bankvereniging N.V op Spoorlaan 110 (twee bommen). De bommen zijn vermoedelijk afgeworpen om het spoorwegemplacement (een terrein met meerdere sporen en een wissel) bij het treinstation te raken. Bedoeling daarvan zou zijn om de verbindingen tussen Tilburg en de omgeving te ontregelen, mochten geallieerde troepen die verbindingen willen gebruiken. De bommen hebben dit doel gemist.
• Omstreeks 16:45 uur wordt een bominslag gemeld aan de Bosscheweg ter hoogte van huisnummer 344.
• Rond 17:20 uur wordt een bominslag gemeld bij etablissement ‘t Wit Paardje aan de Heikant.

De afgeworpen bommen zijn brisantbommen - bommen met een explosiewerking van luchtdruk en scherven. Vanaf half zeven ’s avonds geeft de L.B.D. nog een aantal keren luchtalarm af vanwege overvliegende Duitse vliegtuigen, maar deze laten Tilburg met rust.

De illustere journalist Pierre van Beek beschrijft in zijn dagboek wat hij deze dag in de binnenstad heeft gezien en gehoord: Ter hoogte van het kerkhof van den Bredascheweg gekomen zag ik boven het Noordelijke deel van de stad drie vliegmachines, zeer hoog voorbijgaan. Zij vlogen van Oost naar West. Ik dacht bij mijzelf op dat moment: "Als ze wat doen kan het hier toch geen kwaad want ze zijn ver genoeg weg". Nauwelijks had ik deze gedachte gehad of ik hoorde een of meer scherpe fluittoonen, gevolgd door een of meerdere knallen. Of ik ook iets heb zien vallen, weet ik niet meer. Ik schoot op het horen van de knal, eventueel knallen, zoo vlug ik kon achter den muur van het kerkhof in de straat op den hoek, waarvan de zaak van Lepelaars gevestigd is, met de bedoeling dekking te zoeken voor eventueel rondvliegende scherven van bommen. Er gebeurde echter niets. toen ik weer eens voor het hek van het kerkhof ging kijken, zag ik een geweldige rookkolom opstijgen. Ik schatte hem ter hoogte van het station of misschien ook in den Besterd. Eerst dacht ik aan brand, doch later meende ik, dat de rookkolom een stofkolom was van een bom, die op een huis was gevallen. Hiermede was ik getuige geweest van de eerste bommen, die er op Tilburg waren gevallen.

Winkel van Vincent Stalpers, Noordstraat 24a.

Bij het bombardement op 10 mei 1940 werd de winkel zwaar beschadigd (Collectie Regionaal Archief Tilburg).

Bom in de Noordstraat

Een deel van de bommen die op 10 mei in de omgeving van het station neerkomen veroorzaken materiële schade en lichte verwondingen. De naar schatting vijftig kilo wegende brisantbom in de Noordstraat veroorzaakt echter veel meer. Deze bom explodeert voor de manufacturenwinkel Vincent Stalpers N.V. op Noordstraat 24a. Het pand wordt zwaar beschadigd. Rondvliegende bomscherven treffen de mensen die op dat moment op straat lopen of met elkaar staan te praten, en spelende kinderen. Elf personen worden vrijwel direct gedood en twee overlijden later aan de opgelopen verwondingen. Zes kinderen verliezen hun leven bij deze bominslag, waaronder drie meisjes uit één gezin. Onder de slachtoffers is ook het hele gezin van Augustinus Stalpers, zoon van manufacturenhandelaar Vincent Stalpers.

Herdenking

Ter nagedachtenis aan het bombardement in de Noordstraat is een plaquette aangebracht aan de gevel van Noordstraat 59, tegenover het winkelpand van Vincent Stalpers. Het kunstwerk is gemaakt door Mieke Engering op initiatief van Fons van Rijswijk en Jan Melis. Een replica van deze plaquette bevindt zich in het Vrijheidspark, Koningsplein 80.

Regionaal Archief Tilburg, Archief 30, Luchtbeschermingsdienst, aantekeningen in de rapporten over de bominslagen op 10 mei 1940.

Betrokkenen

Als gevolg van het bombardement zijn dertien personen overleden. Hun leeftijd op 10 mei 1940 staat tussen haakjes:

• Brands Antonius Cornelis Th. (36 jaar)
• Gijselhart Charles Joannes C. (55 jaar)
• Helvert, Joannes Martinus van (45 jaar)
• Inderfurth Peter Hubert C.M. (11 jaar)
• Mast-van de Wouw Josephina Maria C. (50 jaar)
• Rijswijk-van den Dries Cornelia Henrica M. van (31 jaar)
• Stalpers Augusta Johanna M. (7 jaar)
• Stalpers Augustinus Vincentius M.L. (38 jaar)
• Stalpers-van der Velden, Norbertinia Cornelia Antonia (39 jaar)
• Stam Ludovica Sophia M. (12 jaar)
• Stam Petronella Johanna (7 jaar)
• Stam Sophia Catharina (9 jaar)
• Uiterwaal Maria Huberta J. (6 jaar)

Bronnen (selectie)

Dit is een selectie van de gebruikte bronnen. In de noten staan alle gebruikte bronnen.

• Regionaal Archief Tilburg Archief 565, Collectie documentatie Tilburg 1940-1945, invnr. 165, documentatie Noordstraat mbt het aanbrengen van een plaquette ter nagedachtenis aan de eerste oorlogsslachtoffers van Tilburg, gevallen in de Noordstraat op 10 mei 1940.
• Regionaal Archief Tilburg Archief 30, Luchtbeschermingsdienst gemeente Tilburg, 1936-1946, Invnr. 137 en 230.
• Geheugen van Tilburg, Een bom in de Noordstraat.
• Netwerk Oorlogsbronnen.

Literatuur (beknopt)

Dit is een beknopte weergave van de gebruikte literatuur. In de noten staat alle gebruikte literatuur.

• Ad de Beer en Gerrit Kobes, Het leven gebroken. De geschiedenissen van de Tilburgers die als gevolg van de strijd tegen Duitsland en de bezetting van Nederland om het leven kwamen, Tilburgse Bronnenreeks 4 (Tilburg 2002).
• Ad de Beer, Zomaar een stad, Tilburg 1940-1945, Tilburg, Stichting tot Behoud van Tilburgs Cultuurgoed, Tilburgse historische reeks 3, 1994.
• Magazine Militaire Spectator.

Externe links

• Nationaal Comité 4 en 5 Mei, Plaquette Noordstraat
• Studiegroep Luchtoorlog 1939-1945, Monument Noordstraat
• Tilburgers.nl, Plaquette Noordstraat.

Noten

Gebeurtenissen WOII Tilburg