Academische mores

De Tilburgse universiteit is een van de jongere van het land. Van de dertien universiteiten (exclusief de Open Universiteit) zijn alleen die in Eindhoven, Twente en Maastricht jonger. Desondanks koestert Tilburg University diverse klassieke rituelen die zijn vastgelegd in regels en zich uiten in academische mores: gebruiken of gewoontes.

Cortège

Zo dragen hoogleraren tijdens academische zittingen sobere, zwarte toga’s vergelijkbaar met die van Leiden, de oudste universiteit van het land. De academische plechtigheden verlopen in Tilburg eveneens volgens traditionele protocollen. Bij een promotie trekt een stoet hoogleraren – het cortège – de aula in, vooraf gegaan door de pedel. Na exact een uur maakt die een einde aan de bijeenkomst door met de staf op de grond te tikken, onder het slaken van de kreet hora est (het is tijd). Een bijzonder gebruik is om een erehaag te vormen van hoogleraren, na afloop van een academische rede (zoals, op de foto, bij het afscheid van hoogleraar Willem van Genugten. Gebruiken als deze zijn op elke universiteit min of meer vergelijkbaar. Het geheel wordt wel eens bestempeld als de hoogmis van de moderne tijd. In Tilburg wordt geëindigd met (een kort) gebed, iets dat alleen aan de bijzondere universiteiten (Radboud, VU en TiU) gebeurt.

Engels

Wat wel verandert, is de rol van de ‘buitenstaander’. De opening van het academisch jaar was bijvoorbeeld lang een aangelegenheid van de universiteit zelf. Maar de laatste decennia neemt het aantal sprekers van buiten sterk toe. Vooral politici en captains of industry zijn geliefde inleiders geworden. Het toont aan dat universiteiten zich meer gelegen laten aan wat anderen van hen vinden, welke taken zij voor de moderne universiteiten zien weggelegd en welke coalities zij zoeken. Wat ook verandert, is de taal. Het Latijn mag dan tot de mores van de universiteit worden gerekend, de lingua franca is in toenemende mate het Engels.

Van alle tijden is de stellige overtuiging dat fraude en plagiaat niet tot de mores van de universiteit behoren, maar het bewijs van het tegendeel wordt af en toe krachtig geleverd. De ‘affaire Stapel’ is er een voorbeeld van, maar ook programma’s als Urkund, eem digitale ontmaskeraar van studenten die al te gretig een 21st century skill als cut and paste gebruiken. Wellicht daarom is er in de onderwijsvisie van de universiteit sinds 2017 aandacht voor zoiets als weaving character. Wat zoveel betekent als een brede oriëntatie, niet beperkt tot het eigen vakgebied, die studenten vormt tot verantwoordelijke wereldburgers. Made in Tilburg.