55 Moffenhoeve
| Moffenhoeve | ||
| ||
| Vroegste vermelding | 1269 | |
| Vroegst bekende eigenaar | Willem van Hoorne, heer van Loon op Zand | |
| 55 Moffenhoeve | ||
| [[afbeelding:|270px|center]] |
| 55 Moffenhoeve | ||
| [[afbeelding:|270px|center]] |
| 55 Moffenhoeve | ||
| [[afbeelding:|270px|center]] |
Inhoud
Beschrijving van de hoeve
Moffenhoeve ligt aan de Schoorstraat. Daar ligt in de knik van de straat een nagenoeg rechthoekig blok dat de kern van de hoeve vormt. Daarnaast, voornamelijk aan de westkant van de akkerlanden, liggen nog uitgestrekte bossen, broek- en heivelden.
In 1269 geeft hertog Jan I van Brabant de heerlijkheid Loon op Zand in leen aan Willem van Horne. In de akte die daarvan is opgemaakt staat in ieder geval duidelijk dat bij de heerlijkheid Loon op Zand ook akkerland, bos en beemden in Udenhout hoorden: et eciam terras arabiles in Eudenhout cum silvis et pratis. Het is niet duidelijk of Moffenhoeve toen al als zodanig bestond. Aangezien Moffenhoeve vanaf de eerste vermelding als hoeve nog steeds in bezit is van de Heren van Loon op Zand lijkt het niet meer dan logisch dat deze hoeve onderdeel uitmaakt van de bezittingen die in de akte van 1269 worden genoemd. Het kan natuurlijk wel zo zijn dat de hoeve in werkelijkheid later is ontstaan op het grondgebied van de heer van Loon op Zand in Udenhout. Zoals gezegd: dat blijft onduidelijk.
Het is wel zeker dat de grond, waar deze hoeve op staat, sinds 1269 in bezit is van de heren van Loon op Zand. Daarmee is het de op een na oudste vermelding van landerijen in Udenhout die in gebruik waren genomen.
De hoeve in Udenhout komt voor in een akte van 8 september 1335 als Willem van Hoorne dringend geld nodig heeft en aan Willem van Duvenvoorde een jaarrente verkoopt van 100 pond zwarte tournooisen. De onderpanden voor die som zijn bezittingen in Loon op Zand en Tilburg en zijn hoeve in Udenhout.
Dat de hoeve oud is blijkt uit de loop van de Schoorstraat. Die straat, aangelegd ergens in de 14de eeuw, liep aanvankelijk in rechte lijn vanaf de huidige Slimstraat tot aan Moffenhoeve. Daar buigt de straat zich om het Loonse bezit en vervolgt dan de weg verder naar de Oude Bossche Baan. Het feit dat de straat zich om Moffenhoeve heen buigt is een heel sterke aanwijzing dat die hoeve er lag voordat de straat werd aangelegd. In de rest van Udenhout liggen de meeste straten vanaf de Slimstraat/Groenstraat/Biezenmortelsestraat nagenoeg haaks op die straten en lopen dan recht het achterland in.
In de denombrementen van 1440 geeft de toenmalige heer van Loon op Zand, Pauwels van Haestrecht, een beschrijving van zijn hoeve in Udenhout: Item hiertoe behooren een hoeve gelegen inde prochie van Oisterwijck ter stede geheiten Udenhout metten wina? ende landen beemden ende wildernissen metten eenre sijden langs neffen tsHeeren strate metten andere sijden aen erfnis des abts van Tongerloe ende des godtshuijse van Postel.
In een beschrijving uit 1744 staat de hoeve omschreven als huis, schuur, schop met aangelegen landerijen, groot 69 lopense. Nog een stuk weiland genaamd de Calverewey, groot 2,5 lopense, nog een wei genaamd de Gaerdries, groot 2 lopense, nog een stuk wei genaamd het heivelt, groot tesamen 60 lopense, nog Peter Hanenbeempt, nog van den Grooten Vierbuender.
Pachters
Moffenhoeve heeft in de loop der eeuwen vele pachters gekend. In de 17de eeuw waren het leden van de familie van Broekhoven die de hoeve in pacht hielden van de heer van Loon op Zand. Zij bezaten ook uitgestrekte landerijen en boerderijen die daar naast lagen. Van de rekeningen die de rentmeester elk jaar opmaakt zijn er enkele bewaard gebleven. Zij geven een inkijkje in de beslommeringen van de pachter. Elke jaar viel er wel wat te repareren aan de hoeve en gebouwen. In 1654 mag Jan Geeritss van Broeckhoven van zijn pachtsom een bedrag inhouden van vijf gulden en drie stuivers voor acht busselen latten, vijff hondert latnagelen, ende dordalff duijsent deckbanden. Een jaar later krijgt de pachter eindelijk toestemming om reparaties aan muren en schoorsteen uit te laten voeren. Hij had daar al een paar keer om gevraagd. Hij kwam claegen dat de oven ende de schouwe oft schoorsteen vande camere nieuw metselwerk nodig hadden. Daarnaast waren er diverse reparaties aan muren noodzakelijk. De rentmeester liet de metselaar Cornelis Janssen van Delft komen om een offerte te maken. Voor het metselwerk was ook cluijtcalck nodig en natuurlijk stenen die Jan Dierick Raessen van Grevenbroeck steenbacker leverde. De backoven en de muren konden nu gerepareerd worden.
Adriaen Dierix van Spaendonck was de timmerman die bijna jaarlijks op de hoeve werkzaamheden uitvoerde. In 1656 werkte hij in totaal vijf dagen aan het woonhuis, het torffhuijs, de verkenskoije en de hoijschuere.
De pachter leverde ook voedsel aan de heer van Loon op Zand. In de rekeningen staan met enige regelmaat posten voor flinke hoeveelheden geleverde boter en varkensvlees. In 1657 levert Jan Geerartsen van Broechoven een vet vercken weghende hondert ende ses en veertich pont. In 1666 levert hij hondert negentien ponden boteren waarvoor hij vijf stuivers per pond ontvangt. Die kreeg de pachter uitbetaald. Hij levert ook sestich pont vercken vlees, waarvoor hij twee stuivers en drie oort per pond krijgt. Dat laat hij van zijn pachtsom inhouden.
In 1668 sloegen de weergoden toe. Jan van Broekhoven kreeg een korting op zijn pacht van twee mud rogge en nog zestien gulden ter oirsaeck vanden hagel slach gevallen int jaer 1668.
De naam Moffenhoeve
In het archief van de heerlijkheid Loon op Zand verschijnt in het begin van de 18de eeuw de naam Moffenhoeve als het over de Udenhoutse hoeve gaat. De verklaring van de naam is niet eenvoudig. Waar komt die naam ineens vandaan? Het is opmerkelijk dat in de bijlagen bij de rekeningen van de Udenhoutse hoeve in de zestiger jaren van de 17de eeuw vier keer de pachter de bijnaam Mouffe(n) krijgt. Een verklaring in de woordenboeken komt niet verder dan een nors, onaangenaam mens of Duitser. Het is zeker dat Jan Gerit van Broekhoeven geen Duitser was. Of hij een onaardige norse man was, daarvan zijn verder geen bewijzen.
Jan van Gorcum stelt op 6 september 1665 een kwitantie op voor 58 pond boter die Jan Geerissen Mouffen heeft geleverd. Hubert F. Everard, rentmeester op het kasteel van Loon op Zand schrijft in 1666 drie kwitanties uit ten behoeve van Jan Mouffe. Het gaat dan om leverantie van veel boter, musterds en een kalf. Misschien moet hier een verklaring gezocht worden voor de naam Moffenhoeve.
Verkoop
De oude hoeve is in 1900 afgebrand. De familie Verheijen uit Loon op Zand verkoopt in 1930 de Moffenhoeve in twee kavels. Kavel 1 bestaat uit de boerderij, een schuur, erf, bouwland en weiland, in totaal groot 9,65 ha. De boerderij is verhuurd aan Zegerus (Willem) de Jong voor wie een huurcontract liep tot 1932. Het tweede kavel bestaat uit akkers en weilanden, in totaal groot 10,88 ha en verhuurd aan Martinus Keuninx, Adrianus Dekkers en Adrianus Mathijssen.
Kavel 1 inclusief de boerderij wordt gekocht door landbouwer Willem de Jong, de huurder. Kavel 2 wordt gekocht door Kees (Johannes Cornelis) van de Voort, die aan de zuidkant (richting Loonse Molenstraat) al buur was van Moffenhoeve.
Kees van de Voort bouwt er een nieuwe boerderij op met de naam Moffenhoeve (in plaats van de afgebrande hoeve) en verhuurt die aan de familie Van den Brand. Erfgename Cor van de Voort (tweede dochter van Kees van de Voort) heeft in 1957 de boerderij verkocht aan de familie Schoones, afkomstig uit Acht, die er heeft gewoond tot 2008. Nu is Peter van den Brand eigenaar.
Ook alle bossen, akkers en weilanden tussen Moffenhoeve en de Loonse hoek behoren tot de gronden die zijn gekocht door Kees van de Voort. Op Schoorstraat 55, de woning achterin, woont lange tijd de familie Van Asten. Kees van Asten en Kee van Kempen moeten in 1955 op zoek naar nieuwe woonruimte en vinden die aan de Schoorstraat 55. Het is een klein boerderijtje, eigendom van Bart van Dongen uit Rijen, gehuwd met Truus van de Voort (oudste dochter van Kees van de Voort). Later woont er Jan Elands.
Op Schoorstraat 57 woont nog altijd de familie Moonen. Frans Moonen en Piet Moonen – van Iersel gaan er na hun huwelijk wonen, eerst op de oude boerderij, later in een nieuwgebouwde woning. De boerderij is afkomstig van de schoonfamilie Van Iersel. Het gezin van Frans Moonen en Piet van Iersel telt tien kinderen. Zoon Gerard blijft later in het ouderlijk huis wonen, dochter José betrekt een woning op Schoorstraat 57a.
Van Moffenhoeve naar Moffelhoeve
Cor van de Voort heeft in 1957 de boerderij verkocht aan de familie Schoones. Die woonden in Acht bij Eindhoven en moesten daar plaats maken voor de Philipsfabrieken. Via nicht Truus Schoones, die verkering had met de Udenhoutse Kees Verhoeven, kwam hen ter ore dat in Udenhout een mooie boerderij te koop kwam. De familie Schoones toog naar Udenhout om de boerderij te gaan bekijken. De boerderij was prachtig, maar de naam Moffenhoeve die op de gevel stond sprak vooral moeder Schoones, zo net na de oorlog, minder aan. Ze stelde dan ook als voorwaarde dat die naam gewijzigd zou worden alvorens naar Udenhout te verhuizen. Aldus geschiede, volgens dochter Truus. Het zou haar zus Mien zijn die eigenhandig de letter “N” wegmoffelde en verving door de letter “L”.
Huidige bewoning
Op het grondgebied van de oude hoeve vinden we de woningen Schoorstraat 51, Schoorstraat 53, Schoorstraat 55 en Schoorstraat 57.
Bronvermeldingen
Algemeen Rijksarchief Brussel, Leenhof, inventaris nr. 122, fol. 138.
Regionaal archief Tilburg, archiefnummer 982, archief heerlijkheid Loon op Zand, inv.nr. 104,
charterverzameling nr. 44. Tekstuitgave:
Digital Oorkondenboek Noord-Brabant www.donb.nl/database/weergave/oorkonde/12690504uitgaveDONB2016 (Geraadpleegd op 19-
03-2017).
Asten, van, B., (z.j.). Persoonlijk Archief.
Heemkundekring De Kleine Meijerij, (z.j.). Denombrementen 1440. Geraadpleegd op 19-03-2017 via
www.dekleinemeijerij.nl/34-informatiebronnen/leenboeken/82-denombrementen-1440.
Klaversma, T., (z.j.) De Hornes 1296-1345. Geraadpleegd op 19-03-2017 via
artikel online, Stichting Historisch onderzoek Weert.