1940-1945; Executies aan het eind van de loopplank

Teksten uit het boek “Het geheim van de Biesbosch in de Tweede Wereldoorlog”, geschreven door Bas Zijlmans ISBN 9080386723

Ontspannen

Boerderij "De Visplaat" in de Biesbosch.

In de eerste oorlogsjaren gaat het er in de illegale Biesboschgemeenschap nog ontspannen aan toe. Dat verandert in 1943 als de actieve verzetsgroepen van Made, Lage Zwaluwe en Werkendam hun werkterrein naar de Biesbosch uitbreiden. De landelijke Organisatie voor hulp aan onderduikers (LO) stuurt ondergedoken militairen en boven Nederland neergeschoten piloten van geallieerde vliegtuigen naar de Biesbosch. Veel mensen in en rond de Biesbosch weten van de verzetsactiviteiten, maar ze houden hun mond gesloten. Ook de pro-Duitse boeren doen dat. Een Duits vriendelijke boer in de polder Ganzenwei waarschuwt zelfs als er Duitsers in aantocht zijn. Hij blijkt ook een uiterst betrouwbaar onderduikadres, want er is niemand die bij hem onderduikers zoekt.

Verraad en consequenties

De verraders van eigen nationaliteit, de Nederlandse SS’ers, werden anders behandeld. Jan Dominee, Frits II (de dokter uit Made) en Grote Jan waren de leden van het tribunaal in de grijsblauwe ark. Tijdens hun verhoor gaven de verdachten toe schuldig te zijn aan landverraad. Ze beseften wat hen te wachten stond. Toen de doodstraf over hen was uitgesproken, werden ze één voor één weggevoerd over de loopplank. De eerste veroordeelde werd het verst van de loopplank in de griend doodgeschoten en begraven, de volgende steeds dichterbij. De laatste werd aan het eind van de loopplank geëxecuteerd en daar begraven. Zijlmans schat dat er in de oorlogsjaren in de Biesbosch enkele tientallen Duitsers zijn doodgeschoten en verdronken. Ook zijn er zeven Nederlandse SS’ers geëxecuteerd. Die SS’ers liggen er nog, net als de meeste Duitsers, begraven tussen het riet, in de griend of op een open plek. Behalve die Nederlandse SS’ers moeten er bij “De Dood” ook nog vijf of zes Duitsers liggen. Hoeveel mensen er in die jaren totaal doodgeschoten zijn weet niemand. Dat blijft het geheim van de Biesbosch.

De Brabantse Biesbosch 1943 en 1944

Boerderij De Vluchtelingen.

Tijdens die korte periode is het gebied een belangrijke haard van georganiseerd verzet. Al in 1941 arriveren de eerste “vreemdelingen” in de Biesbosch, studenten die geweigerd hebben de verklaring van loyaliteit aan de Duitsers te tekenen. Om uit handen van de bezetter te blijven, zoeken ze een veilig heenkomen in de laatste natte woestenij van Nederland. Ze duiken onder. De boeren uit de Biesbosch bieden de ontheemden uit het hele land niet alleen onderdak, maar ook voedsel en kleding. En ze waarschuwen als er Duitse patrouilles in aantocht zijn. Soms gaat het mis. Zoals op Zaterdag 16 mei 1943 in de polder “De Heenplaat” (het verlengde van het “gat van de visschen” vlakbij het huidige Biesbosch museum/informatiecentrum en de Petrusplaat).

Daar in een boerderij, die treffend “De Vluchtelingen” heet, zitten vijf man ondergedoken. Twee van hen staan over het water te kijken als ze een bootje zien aankomen. Bas Zijlmans vertelt: Verblind door de zon dachten ze dat het de waterpolitie van Drimmelen was. Toen het bootje dichterbij kwam, zagen ze tot hun grote schrik Duitse uniformen. Ze renden als de weerlicht naar hun schuilplaats. Dat hielp niet, want de hond van de boer rende er vrolijk blaffend achteraan. Ze werden door de Duitsers in de kraag gegrepen. Twee van hen zijn naar Duitsland gedeporteerd. Achteraf bleek het verraden werk te zijn.

www.veerserfgoed.nl

Heeft u aanvullingen of wijzigingen bij dit artikel? opdekaart@veerserfgoed.nl