1940-1945; En toen waren we vrij…

Raamsdonk-dorp en Raamsdonksveer zijn bevrijd op 31 oktober 1944. De bevrijders, de Schotse 51e Highland Division en de Engelse 33e Tankbrigade, waren op 30 oktober vanuit Waspik al opgerukt tot halverwege de Luitenambachtstraat, maar ze konden het taaie verzet van de Duitse 256e Volks Grenadiers Division toen niet breken.

Op 31 oktober lag het zwaartepunt van het Duitse verzet in de Raadhuisstraat bij de Nederlandse Hervormde Kerk. In die tijd was de Maasroute nog niet aangelegd. Aan de noordzijde van de Kerklaan lag een dijk, die dekking kon verschaffen. In de namiddag heeft hier urenlang een tankslag gewoed tegen de Duitse Schnelle-Abteilung 505, die beschikte over Sturmgeschütze (zelfrijdende gepantserde stukken geschut op rupsbanden) en over 2 cm-Flakgeschut op vrachtwagens. Aan de kant van de bevrijders sneuvelden hier o.a. Lt. McCoII, Trooper Williams en L-Cpl. Reboles. Hun namen staan op het gedenkteken bij de Ned. Herv. Kerk in Raamsdonk. Pas toen het donker werd, wisten de Engelsen door te breken. Ze maakten een omtrekkende beweging naar het westen via de spoorlijn. Dat betekende voor de Duitsers, dat hun situatie onhoudbaar geworden was. Hun poging om een flink bruggenhoofd te blijven bezetten ter afscherming van de brug van Keizersveer en de Dongebrug naar Geertruidenberg, was op niets uitgelopen. Voor het vormen van twee kleinere bruggenhoofden was de tijd te kort en de paniek te groot.

Bruggen werden opgeblazen

Rond 20.00 uur werd de brug bij Geertruidenberg opgeblazen. Die brug was de enige waarvoor de Engelsen belangstelling hadden, omdat de brug een begerenswaardige dwarsverbinding zou betekenen, direkt achter het front aan de Bergse Maas. Even voor 23.00 uur ging de brug bij Keizersveer de lucht in. Niet op een doeltreffende manier, want op 1 november moest deze brug "nachgesprengt" worden. Veel Duitsers zaten klem in Raamsdonksveer, met name op Sandoel. Het merendeel van de soldaten is 's nachts en in de vroege ochtend ontkomen over de Donge in de buurt van de Statendam.

In de morgen van 31 oktober werd de R.K. Kerk in Raamsdonksveer door de Duitsers opgeblazen. De Tommies durfden tot laat in de avond niet verder te komen dan de puinhopen van de R.K. Kerk. De Schotten van de 51e Divisie zijn hier niet veel meer dan een dag geweest. Ze werden afgelost door de 7e Pantserdivisie (Desert-rats) vanuit Oosterhout. De Schotten moesten namelijk gaan oefenen om enige dagen later met succes het Drongels kanaal te kunnen oversteken in de richting Heusden. De Polen zijn hier weer later gekomen; vermoedelijk pas rond 10 november. Diverse onderdelen van de die Poolse Pantserdivisie van generaal Maczek hebben in de gemeente Raamsdonk telkens voor ongeveer een week bewakingsdiensten verricht. Op Paaszaterdag 1945 zijn ze richting Duitsland vertrokken.

In de tijd van het Ardennen-offensief en in januari 1945, ten tijde van de strijd aan het Capelse Veer, waren in de gemeente en omgeving veel Poolse militairen gelegerd.

Enkele citaten uit het boek: “Bij de bevrijding begon de oorlog”

door Paul de Schipper, ISBN 9789075703689

• Koeien en een krijgsgevangen Pool. Dat zijn voor de 19-jarige aannemerszoon Jacques Weterings uit Raamsdonksveer eind oktober 1944 de signalen dat de Duitsers in Brabant hun langste tijd hebben gehad. "Ik zag de Duitsers koeien door de straten drijven en in het ziekenhuis lag een krijgsgevangen Pool. Zo begreep ik dat de Geallieerden naderden. Natuurlijk, we hoorden allerlei geruchten, maar we wisten alleen zeker wat we zelf zagen."
• Tien dagen eerder, op 16 oktober 1944 heeft de geallieerde veldmaarschalk Bernard Montgomery de order uitgevaardigd voor de operatie Pheasant (Fazant), de bevrijding van Zuidwest-Nederland. Een dag later marcheren de eerste geallieerde soldaten al over de Keizersdijk in Raamsdonksveer. Niet als bevrijders, maar als krijgsgevangenen. Toch, het geeft de burger moed. De bewoners realiseren zich dat de bevrijders, na een maandenlange opmars vanuit Normandië, nu naderen.
• Het voorspel van de bevrijding van Raamsdonksveer begint inderdaad met koeien, de oorlogsbuit van de Duitsers. Dan, in de vroege ochtend van vrijdag 27 oktober, arriveert een groep Duitsers bij het St.-Theresiaziekenhuis. De Duitsers eisen dat het ziekenhuis ontruimd wordt. Ook de klaslokalen van de kloosterschool moeten leeg. Hoofdverpleegster zr. Judoca van het ziekenhuis heeft een groep Veerse jongemannen gerekruteerd om te helpen. Ze werken als vrijwilliger bij het gewondenvervoer. Ze transporteren gewonden per overdekte tweewielbrancard naar het ziekenhuis en helpen bij de evacuatie van de zieken als de Duitsers het gebouw vorderen.
• Die avond vraagt hoofdverpleegster Judoca aan Jacques Weterings en aan zijn vriend Henk van Hulst of ze 's nachts willen komen waken. Dat doen ze ook de nachten erna. Weterings: "Zondagavond waren we daar. Om half een die nacht luwde de drukte. Het werd stil in het ziekenhuis. Toen werd er aangebeld. Aan de deur stond een Duitse soldaat. We deden open. Hij holde langs ons heen de gang in, naar de Duitsers boven. Even later kwam hij terug. Ik vroeg hem wat er was. Hij zwaaide met zijn armen en zei: Terugtrekken. Een uur later waren alle Duitsers vertrokken."
• Iedereen in Raamsdonksveer hoort het gerommel van het geschut in de verte. Het nadert uit de richting Oosterhout en Waspik. Van een gewonde Poolse krijgsgevangene hoort Jacques Weterings dat de Polen Breda al bevrijd hebben. AI sinds zondagmiddag 28 oktober ligt Raamsdonksveer binnen het bereik van de Britse artillerie.
• Die avond vallen de eerste granaten. Niemand weet wat er komen gaat.
• Bart Bouwens uit Raamsdonksveer doet een van die dagen een vreemde vondst onder zijn konijnenhok. Hij treft er een Duitser die daar liever laf, maar wel ongeschonden, het einde van de oorlog afwacht.
• In de loop van de dag rijden Duitse militairen op fietsen door Raamsdonksveer. Ze vluchten naar het noorden, weg van het uit het zuiden opschuivende front.
• Het Kriegs Tagebuch van het 88 Duitse legerkorps meldt voor 30 oktober om 15.50 uur: "De situatie bij Raamsdonksveer is slecht. De tegenstander is doorgebroken bij Waspik. Over de wegen naderen tanks. Bij Raamsdonksveer wordt op drie plaatsen aangevallen. We hebben er een klein bruggenhoofd. Dat hopen we tot de avond te behouden." Twee uur later om 17.48: "De tanks en infanterie van de tegenstander zijn in Raamsdonksveer en vechten daar. De druk van de tegenstander is waanzinnig, maar we houden het nog."
• In de loop van die nacht worden veel gewonden Raamsdonksveer binnengebracht. In het slachthuis van Frits van Laarhoven is een noodhospitaal ingericht voor zwaargewonden die, volgens de behandelend artsen, binnen een paar uur zullen sterven. Overal in schuren en huizen liggen dodelijk vermoeide Duitse soldaten te slapen. Sommige zijn in paniek Raamsdonksveer binnengevlucht.
• In de vroege ochtend blazen de Duitsers de Dongemondcentrale op. Daardoor valt de elektriciteit uit. Vanaf dat moment gebruiken de bewoners van Raamsdonksveer kaarsen en olielampen.
• De gevechten om Raamsdonksveer duren de hele dag. 's Avonds rond negen uur trekken de Duitsers terug naar Geertruidenberg. De brug over de Donge is al op 30 oktober, uit voorzorg, opgeblazen. Om toch over de Donge te geraken, slopen Duitse soldaten deuren uit woningen en bouwen er vlotten van. Sommigen zien geen andere mogelijkheid dan zwemmend de Donge over te steken.

Pas na middernacht 31 oktober 1944 is heel Raamsdonksveer bevrijd.