08 Tongerlose hoeve
| De derde Tongerlose hoeve | ||
| ||
| Vroegste vermelding | 14de eeuw | |
| Vroegst bekende eigenaar | Abdij van Tongerlo | |
| Vroegst bekende pachter | Peter Gerits (1533) | |
| Tongerlose hoeve | ||
 | ||
| Links het witte molenhuis, op de voorgrond nummer 14 en rechts de peperbus van de voormalige molen. |
Zie ook 02 Tongerlose hoeve
Zie ook 04 De Geel Hoef
Inhoud
Beschrijving van de hoeve
Deze hoeve ligt aan de Loonse Molenstraat.
Een beschrijving uit 1559 van de landerijen die bij deze hoeve horen laat mooi de verdeling van de verschillende percelen zien en het gebruik daarvan was. Ongeveer de helft van deze hoeve lag onder Loon op Zand. Bij de hoeve lag 7 bunder akkerland, 8 bunder weiland en 4 bunder heide. Op Loons grondgebied lag tegenover de hoeve 1 bunder roglant. Verderop nog een perceel van 5 bunder heide, en nog een keer 5 bunder dat samen met een andere pachter van (hoeve II) wordt gebruikt. Van dat laatste perceel was eenderde deel aan de inwoners van Loon op Zand gegeven om het zand te stoppen (in verband met de oprukkende zandverstuiving). Er was ook nog een beemd van 6 bunder en een stuk heide waar een geschil over bestond. In Udenhout lag nog 3 bunder beemd aan de Aschotse steeg.
In 1533 is Peter Gerits de pachter van deze hoeve. Zijn naam staat ook nog genoemd in een register van 1557 en 1558. Maar in 1559 is Gijsbert de Meijer de pachter. Daar staat bijgeschreven dat “nu” Peter Aerts de hoeve pacht.
Vanaf 1590 is de hoeve in bezit van de bisschop van Den Bosch. Onder zijn gezag wordt de hoeve daarna verpacht. In 1627 is Gijsbert Hendrik Span de pachter en dat was hij volgens het contract ook al in 1620. Zijn schoonzoon Steven Wouter Steven Span deelt deze pacht voor een periode van drie jaar. Vanwege de onzekere politieke situatie, in 1629 heeft Frederik Hendrik van Nassau 's-Hertogenbosch veroverd, volgen er een aantal kortlopende pachtcontracten vanaf 1630. Vanaf 1636 is Steven Span de enige pachter.
In 1664 besluit de toenmalige eigenaar, de Republiek der Verenigde Nederlanden, om de hoeve te verkopen. Er volgt een uitgebreide inspectie om tot een goede taxatie van de hoeve te komen. De beschrijving geeft een mooi beeld van de gebouwen. De pachter Steven Wouter Stevens (Span) beschikt over een huijs, koijestal annex, verckenscot ende backhuijs, ende bij den hoevenaer aenvaert met de halve schaer, ende was de huijsinge in redelijcke reparatie, sulcx dat den hoevenaer daer over niet en claegde. De hoeve beslaat in totaal 34 bunder grond. Dat wijkt iets af van de 38 bunder die bij de opsomming in 1559 worden genoemd.
De hoeve wordt vervolgens voor 12.000 gulden verkocht aan de broers Jan en Adriaen van der Meijden. Zij splitsen de hoeve vervolgens en verkopen beide hoeven in 1680.
De Loonse Molenstraat nabij de molen
De oude Tongerlose hoeve bestrijkt het hele gebied van de huidige Loonse Molenstraat, huisnummers 8 tot aan de Broeksteeg, die tegenwoordig het erf van Loonse Molenstraat 16 doorsnijdt. De molen staat wel op grond van de oude Tongerlose hoeve, het woonhuis niet.
De molen
De noordgrens van de oude hoeve van Tongerlo was een steeg met de naam Broeksteeg. Deze steeg bestaat niet meer, maar deze liep midden over het huidige erf van Loonse Molenstraat 16, waar nu diervoederbedrijf Van de Wouw is gevestigd. Die situatie was ook al zo in de 19e eeuw. De woning stond links van de Broeksteeg dicht aan de Loonse Molenstraat, de molen rechts van de Broeksteeg op enige afstand van de straat.
Molenaar Johannes Cornelis Teurlings bouwt in 1867/68 de beltmolen aan de Loonse Molenstraat. Hij was tevoren molenaar van de Loonse Molen aan het Moleneind (vlakbij de Udenhoutseweg). De familie Teurlings was een echte molenaarsfamilie. Twee zussen en een broer bewoonden een molen aan de Molenstraat te Kaatsheuvel. Zijn zoon bemaalde de molen aan de Hogesteenweg te Kaatsheuvel. Na het overlijden van Johannes Cornelis Teurlings op 13 januari 1915 wordt de molen aan de Loonse Molenstraat geërfd door zijn zoon Willem, die echter in 1917 naar een molen in Klundert verhuist, waarna de molen overgaat op zijn andere zoon Gerardus. De molen raakt in slechte staat en verliest daardoor bij een storm in 1936 de wieken. Gerardus Teurlings verkoopt de molen in 1938 aan Adrianus Vugts, onder de voorwaarde dat er in de molen geen granen meer zouden worden gemalen. Adrianus Vugts verkoopt de molen vrij snel door aan Petrus Bernardus van de Wouw. In 1971 brandt de molen af. De peperbus heeft de brand overleefd.
Huidige bewoning
Op het grondgebied van de oude hoeve vinden we onder andere de woningen Loonse Molenstraat 8, Loonse Molenstraat 10, Loonse Molenstraat 12 en Loonse Molenstraat 14. De grens van de oude hoeve was de Broeksteeg. Thans staat de peperbus van de oude molen rechts van die Broeksteeg en het molenhuis staat er links van.
Bronvermeldingen
Zie Hoofdstuk 2.
- Toelichting cijnsregister.