Vos, Gijsbertus Antonius Jacobus

Gijsbertus Antonius Jacobus Vos
Bron: Brabantse Gesneuvelden
Volledige namen	Gijsbertus Antonius Jacobus Vos
Geboortedatum	08-06-1918
Geboorteplaats	Tilburg
Adres	Goirkestraat 109
Woonplaats	Tilburg
Burgerlijke staat	ongehuwd
Beroep	leerlooier, soldaat infanterie KNIL
Overlijdensdatum	19-04-1943
Plaats van overlijden	Hindato (TH)
Bijzonderheden	Dwangarbeid aan de Birma-Siamspoorweg; overleden in een Japans krijgsgevangenkamp.

Geef de oorlog een gezicht!

Kun jij ons helpen met het schrijven van het levensverhaal van deze persoon?

Hoewel het meer dan 75 jaar geleden is dat er een einde kwam aan de Tweede Wereldoorlog blijft het belangrijk de slachtoffers te herdenken. We willen door hun verhaal te vertellen de slachtoffers eren en de herinnering levend houden Alle Tilburgse oorlogsslachtoffers zijn opgenomen in de Wiki Midden-Brabant en we streven er naar van ieder een levensbeschrijving en foto op te nemen.

Helaas hebben we van sommigen maar beperkte of soms helemaal geen informatie. We hebben jouw hulp nodig deze levensverhalen vast te leggen door ontbrekende informatie aan te vullen met verhalen of foto’s. We ontvangen je reactie graag via info@regionaalarchieftilburg.nl o.v.v. Wiki Oorlogsslachtoffers.

Roomsch Leven 27 oktober 1945

Vos, Gijsbertus Antonius Jacobus, geboren in Tilburg op 08-06-1918, ongehuwd, leerlooier en soldaat bij de infanterie. Zoon van Adrianus Petrus Antonius Vos (1882-1955) en Wilhelmina Maria Ooms (1879-1945). Gijsbertus Vos heeft gewerkt als dwangarbeider aan de Birma-Siamspoorweg en is daar op 19-04-1943 overleden in een krijgsgevangenkamp bij Hindato, Thailand.

Achtergrond

Gijsbertus Antonius Jacobus (Bert) Vos wordt geboren in Tilburg op 8 juni 1918. Zijn ouders heten Adrianus Petrus Antonius Vos (Tilburg 1882-1955) en Wilhelmina Maria Ooms (Tilburg 1879-1945). Vader Adrianus is de zoon van een leerlooier, is zelf ook leerlooier en daarnaast drijfriemenfabrikant. Moeder Wilhelmina is de dochter van een varkensslager. Adrianus en Wilhelmina trouwen in 1911 in Tilburg. Zij krijgen vijf kinderen (twee dochters en drie zonen) die allen in Tilburg zijn geboren. Bert is het vierde kind. Het gezin woont in Tilburg achtereenvolgens op Fabriekstraat 23, Bredaseweg 440 en Goirkestraat 109. Na het overlijden van moeder Wilhelmina -zij sterft in 1945 aan hartfalen en bronchitis- hertrouwt vader Adrianus in 1946 in Tilburg met de dienstbode Cornelia Maria Josephina van Rijkswijk (Tilburg 1899).

Het MS ‘Johan van Oldebarnevelt’ tijdens de Tweede Wereldoorlog

Bron: Stichting Maritiem-Historische Databank

Lederfabriek ‘Wonotjolo’ nabij Soerabaja, 1900-1940

Bron: collectie.wereldmuseum.nl

Bert Vos verlaat het ouderlijk huis aan de Goirkestraat en reist op 27 september 1939 vanuit Amsterdam met het MS ‘Johan van Oldebarnevelt’ naar Soerabaja op Java, Nederlands-Indië. Hij is leerlooier, net als zijn vader en grootvader, en gaat werken in de lederfabriek ‘Wonotjolo’ die even buiten Soerabaja ligt.

Japanse bezetting en krijgsgevangenen

Eind 1941 valt Japan de Amerikaanse marinebasis Pearl Harbor op Hawaï aan. Daarmee begint de oorlog in de Stille Zuidzee. In januari 1942 valt Japan Nederlands-Indië binnen. Op 8 maart 1942 capituleert Nederland, wat de volgende dag bekend wordt gemaakt. Nederlands-Indië komt onder Japans bewind en de militairen van het Koninklijk Nederlands-Indisch Leger (KNIL) en de Koninklijke Marine worden krijgsgevangen gemaakt. Van de gevangengenomen Indonesische KNIL-militairen laten de Japanners een groot deel vrij. De 38.386 overige krijgsgevangenen zijn vrijwel allen van Nederlandse en Nederlands-Indische afkomst; 7552 van hen komen door hun gevangenschap om. Van de Koninklijke Marine zijn 3847 Nederlanders als krijgsgevangenen afgevoerd; 648 van hen komen te overlijden.

Krijgsgevangenkampen in Nederlands-Indië en daarbuiten

Verspreid over Nederlands-Indië richt de Japanse bezetter krijgsgevangenkampen op. Dit gebeurt op Java, Sumatra, Molukken, Flores, Celebes en Borneo. De kampen zitten in uiteenlopende gebouwen waaronder ziekenhuizen, loodsen, scholen en gevangenissen. Krijgsgevangenen komen ook elders in Oost-Azië in kampen terecht zoals in Japan, Malakka, Indochina, China, Korea, Birma en Thailand. Onder deze krijgsgevangen zijn behalve Nederlanders ook Britten, Amerikanen en Australiërs.

Dwangarbeid

Vanaf het najaar van 1942 gebruiken de Japanners de krijgsgevangenen als arbeidskrachten. Ze moeten vliegvelden, wegen en spoorwegen aanleggen of in mijnen en op scheepswerven werken. Voor dit doel gaan de krijgsgevangenen op transport naar kampen die over Oost-Azië zijn verspreid. De werkdagen van de krijgsgevangenen zijn lang en hun leefomstandigheden zijn slecht. De voeding is gering en van slechte kwaliteit. Gevangenen lijden aan tropische ziektes, worden mishandeld en terechtgesteld. Berucht is het werk aan twee spoorwegen. Het werk aan de Pakanbaroe-spoorweg tussen Pakanbaroe en Moearo op Sumatra leidt tot zo’n 700 doden onder de Nederlandse krijgsgevangenen. Bij de aanleg van de Birma-Siamspoorweg tussen Birma en Thailand komen ongeveer 3000 Nederlandse krijgsgevangenen om.

Overzichtskaart van Oost-Azië, 1900:, Java, Singapore en gebied Birma-Siamspoorweg omcirkeld

Bron: commons.wikimedia.org

Krijgsgevangene op Java

Bert Vos wordt vanwege de Japanse inval in Nederlands-Indië ingelijfd als soldaat bij het Koninklijk Nederlands-Indië Leger (KNIL). Op 25 mei 1942 nemen de Japanners hem op Java gevangen. Hij komt op dit eiland in een krijgsgevangenkamp terecht. Uit de bronnen kunnen wij de verdere route reconstrueren die Bert als krijgsgevangene moet hebben afgelegd, wetend dat Hindato in Thailand zijn eindbestemming was. Bert zal in kamp ‘10e Bataljon’ in Batavia op Java zijn geweest. Dit kamp is ingericht in een kazerne in het centrum van de stad. Het fungeert als doorgangskamp voor krijgsgevangenen naar Sumatra en gebieden buiten Nederlands-Indië, waaronder Birma en Thailand. Met een transportschip gaat hij vanaf Java naar het eiland Singapore. Singapore is onderdeel van de Britse kolonie Straits Settlements en is door Japan bezet. Het transportschip is een van de ‘hell ships’ die zo worden genoemd vanwege de slechte omstandigheden aan boord. Zulke schepen worden gebruikt om krijgsgevangenen te vervoeren naar kampen overzee.

Kaart van de Birma-Siamspoorweg met kamp Hindato en andere kampen

Bron: Brabantse Gesneuvelden (F. van Doorn)

Naar de Birma-Siamspoorweg

De krijgsgevangenen die met de ‘hell ships’ naar Singapore gaan, worden ingezet bij de aanleg van de Birma-Siamspoorweg. Deze 415 kilometer lange spoorweg loopt van Non Pladuk in Thailand (tot 1939 Siam geheten) naar Thanbuyuzayat in Birma. De spoorweg moet het de Japanners gemakkelijker maken om troepen en materialen naar het front in Birma te brengen. De krijgsgevangenen verblijven voor dit werk in een reeks kampen langs de rivieren Khwae Yai en Khwae Noi. Vanuit zo’n kamp moeten zij een deel van de spoorweg aanleggen. Als dat deel klaar is, dan gaan de gevangenen naar een volgend kamp om aan een ander deel te werken. Op deze manier schuiven groepen krijgsgevangenen telkens op. Het werk aan de spoorweg, dat onder zware omstandigheden moet gebeuren, begint in 1942 en is in oktober 1943 klaar. Ook Bert Vos wordt gedwongen aan de spoorweg te werken.

Plattegrond van kamp Hindato

Bron: Britain at War (www.britain-at-war.org.uk)

Na aankomst op Singapore gaan krijgsgevangenen zoals Bert Vos met vrachtauto’s naar het Changi-kamp op Singapore. Het kamp bestaat uit barakken op een kazerneterrein. Vanuit het Changi-kamp gaat het transport met de trein verder naar Ban Pong in Thailand. Ban Pong ligt nabij Non Pladuk, de plaats die aan het begin van de spoorweg ligt. Per vrachtauto of te voet gaan de krijgsgevangenen vervolgens naar het kamp van hun bestemming. De bestemming van Bert is het kamp bij het dorp Hindato.

Graf van G.A.J. Vos op Kanchanaburi War Cemetery in Thailand

Bron: Oorlogsgravenstichting

Dood in Hindato

Kamp Hindato ligt op 198 kilometer afstand van Non Pladuk, op bijna de helft van de spoorweg. Het kamp is door krijgsgevangenen gebouwd en bestaat uit barakken. Het is eerst een werkkamp en later een verzamelkamp. In de omgeving van het kamp zijn hete waterbronnen, waardoor het kamp ook wordt aangeduid als ‘Hot Springs’. De krijgsgevangenen -Nederlanders en Britten- werken vanuit het kamp in de periode maart-oktober 1943 aan de spoorweg. Zij leggen ter plekke ook een rangeerterrein aan.

Op 8 april 1943 wordt Bert Vos ziek. Hij lijdt aan acute enteritis (acute darmontsteking) en sterft op 19 april 1943. Bert wordt begraven bij Hindato. Later wordt hij herbegraven op het ‘Kanchanaburi War Cemetery’ in Thailand, vak 7, rij J, graf 22. In Arnhem staat het ‘Birma-Siam en Pakan Baroe Spoorwegen Monument’ met daarop de namen van de mensen die zijn omgekomen bij de aanleg van de spoorwegen. Bert is ook vermeld.

Gebeurtenis

• Tilburgers omgekomen onder Japanse overheersing

Bronnen

Dit is een selectie van de gebruikte bronnen. In de noten staan alle gebruikte bronnen.

• Regionaal Archief Tilburg 565 Collectie documentatie Tilburg 1940-1945, map 239.
• Indische Kamparchieven.
• Japanse krijgsgevangenkampen.
• Database Nederlandse dwangarbeiders Birmaspoorweg.
• Netwerk Oorlogsbronnen.
• Delpher.

Literatuur

• Gerrit Kobes en Ad de Beer, 'Het leven gebroken in het Verre Oosten. De geschiedenissen van de Tilburgers die om het leven kwamen in de strijd tegen Japan, als gevolg van de Japanse bezetting van Nederlands-Indië (1941-1945), de Indonesische kwestie (1945-1949) en het conflict in Korea (1950-1953)', in: Tilburgse sprokkelingen. Bijdragen tot de Tilburgse geschiedenis Tilburg 2003 (THR 11)
• Herman Burgers, De garoeda en de ooievaar: Indonesië van kolonie tot nationale staat, Hoofdstuk V, Indonesië onder Japanse Bezetting, Brill 2010
• J.E. Ellemers en R.E.Vaillant, Indische Nederlanders en gerepatrieerden, Muiderberg Coutinho 1985;
• Loe de Jong, Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog, Deel 11b Hoofdstuk 8. Martinus Nijhoff, Den Haag 1969.
• Militaire Spectator jrg. 1986 nr. 3, 1995 nr. 8 en jrg. 1998 nr. 3
• Renske Krimp, De doden tellen. Slachtofferaantallen van de Tweede Wereldoorlog en sindsdien, Nationaal Comité 4 en 5 Mei, Amsterdam 2016, p.16.

Externe links

• Gijsbertus Vos op Oorlogsbronnen.nl
• Oorlogsgravenstichting, persoonsdossier van Gijsbertus Antonius Jacobus Vos.
• Gijsbertus Vos op Brabantse Gesneuvelden.