Voort, Wilhelmus Gertrudis van de

Willem van de Voort
Volledige namen	Wilhelmus Gertrudis van de Voort
Geboortedatum	20-04-1893
Geboorteplaats	Udenhout
Adres	Slimstraat 66
Woonplaats	Udenhout
Burgerlijke staat	Gehuwd
Naam echtgeno(o)t(e)	Maria Antonia Cornelia Beekmans
Beroep	Bedrijfsleider houtzagerij
Overlijdensdatum	24-09-1944
Plaats van overlijden	Tilburg
Bijzonderheden	Door de Duitse Ordnungspolizei gefusilleerd en begraven op het terrein van de Willem II-kazerne in Tilburg.

Geef de oorlog een gezicht!

Kun jij ons helpen met het schrijven van het levensverhaal van deze persoon?

Hoewel het meer dan 75 jaar geleden is dat er een einde kwam aan de Tweede Wereldoorlog blijft het belangrijk de slachtoffers te herdenken. We willen door hun verhaal te vertellen de slachtoffers eren en de herinnering levend houden. Alle Tilburgse oorlogsslachtoffers zijn opgenomen in de Wiki Midden-Brabant en we streven er naar van ieder een levensbeschrijving en foto op te nemen.

Helaas hebben we van sommigen maar beperkte of soms helemaal geen informatie. We hebben jouw hulp nodig deze levensverhalen vast te leggen door ontbrekende informatie aan te vullen met verhalen of foto’s. We ontvangen je reactie graag via info@regionaalarchieftilburg.nl o.v.v. Wiki Oorlogsslachtoffers.

Oorlogsslachtoffer

Het graf van Willem van de Voort op het Udenhoutse kerkhof

Voort, Wilhelmus Gertrudis van de (geb. Udenhout 20-04-1893, gest. Tilburg 24-09-1944), bedrijfsleider. In 1930 in Udenhout gehuwd met Maria Antonia Cornelia Beekmans (1894 – 1985). Geen kinderen. Zoon van Jan Cornelis van de Voort (1863 – 1954) en Maria Kruissen (1866 – 1947). Hij wordt op 24-09-1944 door de Duitse Ordnungspolizei gefusilleerd op het terrein van de Willem II-kazerne in Tilburg en daar door hen begraven.

Achtergrond

Wilhelmus Gertrudis (Willem) van de Voort is geboren in Udenhout op 20 april 1893. De ouders van Willem zijn Jan Cornelis van de Voort (1863 – 1954) en Maria Kruissen (1866 – 1947). Zij trouwen in 1892 in Udenhout, waar de echtelieden zijn geboren en ook zullen overlijden. Het Rooms-Katholieke echtpaar Van de Voort-Kruissen krijgt acht kinderen: vier dochters en vier zonen. Willem is het oudste kind. Van moeder Maria Kruissen is geen beroep geregistreerd. Vader Jan Cornelis van de Voort (bijgenaamd ‘Kees Voort’) is houtzager en handelaar in hout. In 1892 begint hij in Udenhout zijn eigen houthandel, die hij in 1894 uitbreidt met een stoomhoutzagerij. Daarin plaatst hij een stoommachine die hij in Sneek heeft gekocht. Een aantal jaren later vestigt Jan Cornelis zijn bedrijf aan de huidige Kreitenmolenstraat, waar hij een woonhuis, stallen en een schuur laat bouwen. Het bedrijf groeit uit tot een van de bekendste ondernemingen in Udenhout. Tot de grote klanten horen de Nederlandse Spoorwegen en de Limburgse mijnen. Deze ondernemingen hebben honderdduizenden palen nodig, en de levering van zulke palen is de specialisatie van het bedrijf van Jan Cornelis. In 1992 viert het bedrijf zijn honderdjarig bestaan en wordt Hofleverancier. Het bedrijf is dan inmiddels een internationale houthandel en wordt door nazaten van Jan Cornelis geleid. Vader Jan Cornelis is niet alleen actief in de houthandel. Hij koopt percelen grond in Udenhout en is vanaf 1912 decennialang raadslid in Udenhout, waar hij ook een aantal jaren wethouder is.

Willem van de Voort wordt in oktober 1913 als loteling ingelijfd bij het Regiment Grenadiers. Grenadiers, oorspronkelijk werpers van handgranaten, zijn keursoldaten. Willem is op dat moment houtzager, hij is blond en 1.78 meter lang. In juni 1914 gaat hij met groot verlof. Vanwege de oorlogsdreiging -de Eerste Wereldoorlog is aanstaande- worden op 31 juli 1914 de Nederlandse strijdkrachten gemobiliseerd. Willem moet op 1 augustus 1914 opnieuw opkomen voor dienst, samen met 83 andere mannen uit Udenhout. Zij gaan naar de Nederlands-Belgische grens, onder meer bij Reusel, waar Nederlandse troepen de grens bewaken. In augustus 1919 gaat Willem als soldaat over naar de Landweer, die dient als reserve van waaruit het Nederlandse leger wordt aangevuld. In oktober 1933 wordt hij uit dienst ontslagen ‘wegens dienstbeëindiging’. Drie jaar daarvoor, in september 1930, is Willem in Udenhout getrouwd met Maria Antonia Cornelia Beekmans (Udenhout 1894 – Udenhout 1985), dochter van een smid. Willem is inmiddels houthandelaar en bedrijfsleider in een houtzagerij. Het echtpaar krijgt geen kinderen en woont op Slimstraat 66 in Udenhout. Dit zal Willem’s laatste adres zijn.

Houtzagerij Appels in Udenhout (rechtsboven)

Bron: Collectie Regionaal Archief Tilburg

Gebroeders Appels en de geheime bergplaats

De gebroeders Joannes Petrus Cornelis Henricus (Jan) Appels (1903 – 1944) en Adrianus Antonius Johannes Franciscus (Janus) Appels (1906 – 1944) hebben in Tilburg samen een bouwonderneming, de Firma Joh. Appels. Ook hebben ze in Udenhout een houtzagerij aan de Kreitenmolenstraat. Het is deze houtzagerij waarvan Willem van de Voort de bedrijfsleider is - niet de houtzagerij van zijn vader. Tijdens de Tweede Wereldoorlog voert de Firma Joh. Appels bouwwerkzaamheden uit voor de Duitsers. Zo legt de firma in 1940-1941 in Frankrijk verdedigingswerken en vliegvelden aan, en bouwt de firma in 1942 schuilkelders in Bremen (Duitsland). Parallel hieraan smokkelen de gebroeders Appels volgens getuigenissen een aantal personen, onder wie Joden, over de Nederlandse grens en is Janus Appels regionaal hoofd van een verzetsorganisatie. In de houtzagerij in Udenhout regelt Janus voor het verzet een geheime bergplaats van wapens en munitie. De bergplaats blijft echter niet geheim.

Aanhouding

Volgens naoorlogse verklaringen komen op 24 September 1944 leden van de Bredase Feldgendarmerie (Duitse militaire politie, onderdeel van de Wehrmacht) in Udenhout aan bij de houtzagerij van de gebroeders Appels. De Feldgendarmerie vermoedt dat in de houtzagerij een illegale wapen- en munitieopslag is. Het is niet bekend waarop dit vermoeden is gebaseerd. De houtzagerij blijkt afgesloten. De Feldgendarmerie sommeert omwonenden te vertellen wie de bedrijfsleider van de houtzagerij is. De naam van Willem van de Voort wordt genoemd en vervolgens moet een van de omwonenden de Feldgendarmerie naar de woning van Willem brengen. Rond 13:30 uur komen zij bij de woning op Slimstraat 66 aan, van waaruit Willem wordt meegenomen om de houtzagerij te openen. De Feldgendarmerie inspecteert het bedrijf en vindt onder de zaagmachine de geheime bergplaats met daarin veertig geweren, twee munitiekisten en zo’n duizend losse patronen. Willem ontkent dat hij iets afweet van de bergplaats en wordt door de Feldgendarmerie per auto meegenomen naar Tilburg. Daar gaat het gezelschap eerst naar het huis van Jan Appels, Boomstraat 136. Zij komen daar om 14:45 uur aan. Jan is thuis en wordt opgepakt. Vervolgens gaat de auto naar het huis van Janus Appels aan de Bredaseweg 304. Ook Janus wordt door de Feldgendarmerie opgepakt. De Ordnungspolizei (Duitse ordepolitie), ook bekend als de Grüne Polizei, wordt gecontacteerd en deze komt met een vrachtauto. De drie gearresteerden worden in de vrachtauto geladen en door de Ordnungspolizei weggevoerd. De Feldgendarmerie gaat terug naar Breda. De familie van de drie gearresteerden krijgt niet te horen wat verder met hen is gebeurd. In de jaren daarna doen de families Appels en van de Voort tevergeefs pogingen het lot van de drie mannen te achterhalen. Eind september 1947 wordt hun lot bekend.

Advertentie van de familie Appels

Bron: Delpher, de Tijd 23.7.1945

Willem II-kazerne aan de Ringbaan-Zuid in Tilburg, 1940

Bron: Collectie Regionaal Archief Tilburg

Fusillering en begraving

Op 25 september 1947, drie jaar na de aanhouding van Willem van de Voort en de gebroeders Appels, worden de geklede lichamen van drie personen gevonden in een graf op het terrein achter de Willem II-kazerne. In deze kazerne aan de Ringbaan-Zuid in Tilburg is tijdens de oorlog de Ordnungspolizei gelegerd. Twee dagen later verklaart de Sub-Commissie Opsporing Oorlogsmisdrijven in Noord-Brabant in een officieel communiqué dat de drie personen Willem van de Voort, Jan Appels en Janus Appels zijn. De drie zijn op 24 september 1944 zonder berechting door de Ordnungspolizei op het kazerneterrein gefusilleerd wegens de vondst van de wapens en munitie in Udenhout. De drie zijn ter plekke begraven. De vondst van het graf is gedaan na onderzoekswerk van een lid van de Tilburgse politieke recherche en een lid van de Rijkspolitie, en op aanwijzingen van twee Duitse voormalige leden van de Ordnungspolizei. Beiden waren destijds op de Willem II-kazerne gelegerd. Alle drie slachtoffers hadden schotwonden in de borst en een verbrijzelde schedel. Voor hun dood is niemand gestraft. In de jaszakken van Willem zaten een rozenkrans en een kerkboekje met de naam ‘Trouwvolle dienaar’.

Situatieschets van het graf achter de Willem II-kazerne

Bron: Nationaal Archief

Herbegrafenis

Op 6 oktober 1947 worden de stoffelijke resten van Willem van de Voort en de gebroeders Appels herbegraven. Willem wordt herbegraven op de R.K. begraafplaats St. Lambertus in Udenhout en de gebroeders Appels op de R.K. begraafplaats Heike aan de Bredaseweg in Tilburg. De houtzagerij in Udenhout wordt voortgezet door de weduwe van Janus Appels, Louisa van Pelt. Dat gebeurt onder de handelsnaam ‘Wed. L. Appels-van Pelt’, houtzagerij en houthandel. In 1947 wordt de Wet buitengewoon pensioen 1940-1945 (Wbp) ingevoerd om financiële ondersteuning te bieden aan verzetsmensen of hun nabestaanden. Willem’s weduwe doet een beroep op de wet en vraagt buitengewoon pensioen aan. Ze moet bijna 2,5 jaar wachten op toekenning van het pensioen, omdat ‘het beoordelen van het causaal verband tussen verzet en overlijden van wijlen de heer v.d.Voort veel tijd vergde’.

Verzetsrol

De aanwijzingen voor het verzetsverleden van Willem van de Voort zijn niet helder. Volgens een naoorlogse mededeling ontving Willem tijdens de Duitsche bezetting een schriftelijke opdracht om, als de tijd rijp was, als leider op te treden ‘in het belang van het Vaderland’. In verband met die opdracht zou Willem in Udenhout een aantal contacten hebben gelegd. Het is niet bekend welke organisatie deze opdracht heeft gegeven of wat de opdracht precies inhield. Evenmin is helder of Willem actief betrokken was bij het verstoppen van wapens en munitie in de geheime bergplaats in de houtzagerij, of dat dit buiten hem om is gebeurd. Verondersteld wordt wel dat hij ervan afwist en dat hij wist wie de betrokkenen waren. Hoe het ook zij, de ontdekking van de wapens en munitie heeft geresulteerd in zijn aanhouding en dood.

Gebeurtenis

• Fusillade gebroeders Appels en Wim Van de Voort

Bronnen (selectie)

Dit is een selectie van bronnen, in de noten staan alle gebruikte bronnen.

• Wiki Midden-Brabant
• FamilySearch, Militaire Stamboeken Regiment Grenadiers en Jagers Stamboek 1912-1913.
• Regionaal Archief Tilburg, Archief 1025 Inventaris van het archief van H.A. Danklof (1911-1989) te Udenhout, 1942-1981, Invnr. 3, 17
• Regionaal Archief Tilburg, Archief 565, Collectie documentatie Tilburg 1940-1945, map 166 A.A.F Appels en J.P.C.H. Appels
• Delpher

Literatuur

• Frans van Iersel et al., Over d´n oorlog. Udenhout en Biezenmortel tussen bezetting en bevrijding, Udenhout, 1994.
• Stichting Heemkunde ’t Schoor, Over d'n Unent, Udenhout 1996.

Externe links

• Wilhelmus Gertrudis van de Voort, Netwerk Oorlogsbronnen.
• Persoonsdossier Wilhelmus Gertrudis van de Voort, Oorlogsgravenstichting.
• Willem van de Voort, Brabantse Gesneuvelden.