Verbunt, Josephus Hubertus

English version here

Josephus Hubertus Verbunt is op 27 maart 1809 in de parochiekerk 't Heike te Tilburg RK gedoopt als zoon van de Tilburgse lakenverver Gerardus Johannes Verbunt en van Maria Elisabeth Michal, afkomstig uit Verviers, maar vóór haar huwelijk al 'veele jaren' woonachtig in Tilburg. Bij zijn doop waren zijn oudoom Joannes Hubertus Wienand en zijn oma Joanna Catharina van Bommel peetoom en peettante.

Kindertijd

Zijn vader Gerardus wordt meestal lakenverver genoemd, maar in de volkstelling van 1810 heet hij fabrikant te zijn. Hij stamde uit de betere kringen van Tilburg. Zijn grootvader Josephus was bij zijn overlijden in 1797 schepen van Tilburg en zijn oom Antonius Josephus was belastingontvanger. Verscheidene leden van de familie Verbunt waren lakenkoopman en lakenfabrikant en door huwelijk geliëerd aan Tilburgse regentenfamilies. Zie o.a. Lambert G. de Wijs op de website van de Familie Verbunt van Spaendonck. Op 17 april 1810 kocht Gerardus een huis en hof in de wijk Kerk in de Nieuwlandsche straat van Peter Francis Mennen. Het huis stond op kavel nr 1330; ten oosten was de straat, ten westen een karweg, ten zuiden woonde de weduwe Roelof Piggen en ten noorden Adriaen Francis Venmans.

De Nieuwlandstraat in 1905.

Josephus had één broertje: Antonius Petrus, geboren te Tilburg op 4 februari 1811. Vader Gerard was toen al erg ziek en bedlegerig ( in de Franse akte van destijds: très malade, au lit ); hij stierf bijna twee weken later op 16 februari op 34-jarige leeftijd. Vlak voor zijn dood, op 12 februari, maken Gerardus en Maria Elisabeth een testament op in het Frans en in het Nederlands (Notariëel archief Tilburg, deelnr 160, acte 10 en 11), waarin Gerardus regelt dat zijn vrouw enig erfgenaam is. Kleine Antoon is net een half jaar oud geworden en stierf in datzelfde jaar op 23 augustus.

Moeder Marie Elisabeth (in sommige registers kortweg Elisabeth genoemd) is niet meer hertrouwd. Op 29 september 1813 (notariëel archief Tilburg, deel 160, acte 113) gaat zij een schuldverklaring aan voor 250 gulden vanwege een lening van de wijnkoper Martinus van Liemdt tegen een rente van 5%. Haar huis geeft zij als onderpand (hypotheek) en tevens staat haar zwager Antonius Josephus Verbunt borg. Op 13 februari 1816 (notariëel archief Tilburg, deel 169, acte 17) sluit zij opnieuw een hypotheek op haar huis af ter waarde van 250 gulden tegen 5% rente; dit keer komt de lening van de meester-timmerman Petrus van der Schoot. Het is een lening voor 10 jaar en het staat haar vrij hoe en wanneer dit af te lossen. In die jaren wordt zij aangeduid als 'particuliere', maar daarna steevast als naaister en aan het eind van haar leven als iemand zonder beroep.

Marie Elisabeth Michal overleed op 82-jarige leeftijd in Tilburg op 20 oktober 1861 in de wijk Veldhoven. Haar overlijden werd aangegeven door een kennis en door de kleinzoon van haar zwager Antonius Josephus Verbunt. Zij was afkomstig van het nu Waalse Verviers. Vóór de Franse revolutie maakte Verviers deel uit van het Bisdom Luik en was toen en na de Franse tijd een bloeiende textiel-stad. Er was dus mogelijk een handelsconnectie met Tilburg.

Op zijn 19de was Josephus Hubertus Verbunt de langste Tilburger van zijn generatie van 1809. Bij zijn inschrijving voor de militaire dienstplicht in 1828 (het militieregister) mat hij 177.2 cm, 15 cm langer dan het gemiddelde van zijn lichting. Het register vermeldt bovendien dat hij als eenig kind een jaar werd vrijgesteld. Dat uitstel werd in 1829, 1830 en 1831 herhaald. In 1832 tenslotte werd hij definitief vrijgesteld.

De drie in 1809 geboren Verbunt-en zijn nauw aan elkaar verwant. Josephus Hubertus en Julia Francisca Maria zijn neef en nicht. Maria Cornelia Antonia is een achternicht van Joseph en Julia. Zie onder bronnen bij Verwantschap.

Huwelijk en gezin

Josephus Hubertus trouwt op 38-jarige leeftijd op 19 januari 1848 te Dreux, een plaats in Noordwest-Frankrijk, met de 16 jaar jongere Melanie Augustine Marie MENAGER, dochter van de propriétaire (NL:eigenaar) Louis Marie MENAGER en van Marie Adelaïde MANCEL. Zij is geboren te Nogent-le-Rotrou, nabij Dreux, op 12 maart 1825 en is te Dreux - waarschijnlijk in het kraambed van haar eerste kind - overleden op 28 december 1848. Uit dit huwelijk is geboren:

Gerard Louis Joseph VERBUNT, geboren op 17 december 1848 te Dreux (F) en daar na zes maanden overleden op 28 juni 1849.

Uit de huwelijksacte nr.5 (1848) van Dreux (Archives d'Eure et Loir):

L'an mil huit ans quarante huit le mercredi du neuf janvier Sept heurs du soir ... de la ville de Dreux se sont presenter pour contracter mariage Joseph hubert Verbunt sculpteur agé de trente huit ans, domicilié à Dreux, fils majeur de feu Gerard Jean Verbunt et de Elisabeth Michal sa veuve, demeurant à Tilbourg (Brabant septentrional), d'un part. Et Melanie Augustine Marie Menager, agée de vingt trois ans, demeurant chez sa père et mère a Dreux, fille majeure de Louis Marie Menager et de Marie Adelaïde Mancel sa femme, propriétairals, d'autre part. ... L'acte naissance Joseph hubert Verbunt, epoux, en date à Tilbourg du vingt sept mars mil huit cent neuf. Celui du dècu de Gerard Jean Verbunt ... en date aussi à Tilbourg, du seize fevrier mil huit cent onze. Le consentement donné à ce mariage par Elisabeth Michal, sa mère, suivant acte dressé par Me~ Bekers Notaire à Tilbourg le onze fevrier ... enregistré. Vu enfin l'acte de naissance de Melanie Augustine Marie Menager épouse, en date à Nogent le Rotrou, du doux mars mil huit ans vingt cinq. ...

Uit de doopacte nr.324 (1848) te Dreux van zoon Gerard (Archives d'Eure et Loir):

L'an mil huit cent quarante huit le dix huit décembre deux heures du soir devont nous Maire et officier de l'Etat civil de la ville de Dreux. Est comparu le sieur Joseph hubert Verbunt sculpteur, agé de trente ... ans, domicilié à Dreux rue des capucins, Lequel nous a déclaré que Melanie Augustine Marie Menager sa femme agée de vingt trois ans, est accoucher hier cinq heures du soir en son domicile 's usdit(?) d'un enfant du sexe masculin qu'il nous présente et auquel il donne les prénoms de Gerard Louis Joseph. Les dites déclaration et présentation faites en présence des sieurs Louis Marie Menager, proprietaire, âgé de cinquante sept ans et francois René Menager, menuisier, agé de quarante sept ans, domicilié audit Dreux, aïeul et oncle de l'enfant. Et ont les père et témoins signé avec nous après lecture faite.

Joseph Hubert Verbunt is gestorven in Lyss, een destijds boerendorp in de buurt van Bern in Zwitserland, op 15 oktober 1870.

Wonen en werken

In Tilburg (NL)

Volgens de militie registers 1828-1832 was zijn beroep schrijnwerker of schreinwerker, een timmerman of een kasten- of meubelmaker.
Hij vertrekt op 16 december 1829 naar Antwerpen, maar is kennelijk weer teruggekomen. Op 15 maart 1832, vlak na zijn definitieve vrijstelling van de militaire dienstplicht, vertrekt hij opnieuw en dit keer naar Hilvarenbeek. Wanneer Josephus precies Nederland heeft verlaten is (nog) niet bekend.

Verwijzingen in verschillende lexica

In: Vollmer, H., 1926. Allgemeines lexikon der bildenden künstler. 34ster band.

Verbunt, Joseph Hubert, Dekorationsbildhauer, * 27.3.1809 Tilburg (Holland), † 15.10 1870 Lyß, Kanton Bern. Schüler von M.J.N.Liénard in Paris. Tätig an der Kathedr. in Dreux, in den 50er Jahren am Neubau des Schlosses Schadau des Barons Rougemont in Thun, anschließend am Bundesratshaus in Bern u. an den Schlössern in Neuenburg, Oberhofen u. Buonas. Lit.: Brun, Schweiz. Kstlerlex., 3 (1913). Jenny, Kstführer d. Schweiz, 2. Aufl. (1934).

In: Bénézit, E., 1955. Dictionnaire critique et documentaire des peintres, sculpteurs, dessinateurs et graveurs. Nouvelle édition.

Verbunt (Joseph Hubert), sculpteur de décorations, né à Tilbourg le 27 mars 1809, mort à Lyss le 15 octobre 1870 (Ec. Suis). Elève de J.L. Liénard à Paris. Il travailla d’abord pour les églises de Dreux, puis à Berne.

In: Benezit, 2006. Dictionay of artists. Volume 14.

Verbunt, Joseph Hubert. Swiss, 19the century. Born 27 March 1809, in Tilburg; died 15 October 1870, in Lyss. Sculptor, Decorative schemes. The pupil of J.L. Liénard in Paris, Verbunt worked initially for the churches of Dreux, then in Bern.

In: SIKART Lexikon und Datenbank, Schweizerisches Institut für Kunstwissenschaft (www.sikart.ch).

Verbunt, Joseph Hubert. * 27.3.1809 Tilburg, † 15.10.1870 Lyss. Holländischer Dekorationsbildhauer. In den 1850-er Jahren am Neubau des Schlosses Schadau des Barons de Rougemont in Thun tätig.

Personal communication SIKART: There is no literature on this artist in Swiss libraries nor any documentation in our archives.

In: Inventar der neueren Schweizer Architektur, Band 4. Bern 1982, S. 461 (persoonlijke mededeling B.Mutter, Gesellschaft für Schweizerische Kunstgeschichte).

Verbunt hat auch die Bauplastik (Kapitelle , Masswerk usw.) in der Stadtkirche von Glarus geschaffen.

Deze informatie lijkt grotendeels afkomstig van een enkele bron, mogelijk: Carl Brun (1913) - Schweizerisches Künstlerlexikon.

Uit: Schweizerisches Künstlerlexikon, 1913 (Mitteilung des Herren Architect Eduard Davinet)

Leerling van M.J.N. Liénard

Chapelle Royale (bron: wikipedia)

Michel Joseph Napoléon Liénard (1810-1870), beeldhouwer van decoratieve kunst, heeft bijgedragen aan de verspreiding van de neo-renaissance stijl. Zijn ornamenten waren afgeleid van die uit de 16e eeuw; cartouches, vlechtwerk, excessief lijstwerk, cariatiden, cupido's, satyrs, schelpen-decoraties, figuren met grimassen. ... Hij heeft samengewerkt met de architect Duban bij de restoraties van kastelen in Amboise, Versailles, Blois en de kapel van Dreux, en stond garant voor een vaste hand en een verscheidenheid aan kennis over de oude stijlen, vooral van de Renaissance. Hij is de ontwerper van de beelden van de Saint-Michel fontein in Parijs. Tussen 1835 en 1865 speelde Liénard een belangrijke rol en leverde een verscheidenheid aan ontwerpen in neo-Renaissance stijl (bron: www.marcmaison.com).

Joseph Verbunt en Michel Liénard waren tijdgenoten. Het is niet duidelijk waar en hoe zij elkaar hebben ontmoet, misschien in Parijs, misschien later in Dreux. Een van de meesterwerken van Liénard, was zijn werk aan de Koninklijke Kapel in Dreux in de periode 1839-1845, alwaar de Franse koning Lodewijk-Philip de officiële grafkapel van zijn dynastie wilde inrichten.

Grafsteen in de kapel (bron: wikipedia)

Nadere informatie over leven en werk van Michel Liénard is te vinden in het proefschrift van Sophie Derrot.

In Dreux (F)

Het exacte jaar van zijn aankomst in of vertrek uit Dreux is niet bekend. We weten dat hij in de periode 1848-1849 er is getrouwd en er vader is geworden, maar ook echtgenote en zoon weer heeft verloren. Volgens Vollmer (1926) and Bénézit (1955, 2006) heeft hij gewerkt aan kerken in Dreux. Als dat in samenwerking met Liénard geweest is dan zou hij rond 1839 gearriveerd kunnen zijn. In 1848 woonde hij met zijn gezin in de Rue des Capucins and later in de Rue Faubourg Saint Jean.
Waarschijnlijk heeft hij gewerkt in of aan de Chapelle Royale Saint-Louis, mogelijk niet zozeer aan de gebeeldhouwde graftomben maar aan de ornamenten van de kapel zelf.
Meer foto's zijn te vinden op www.chapelle-royale-de-dreux.abcsalles.com, kies Photos. Van deze website:

L’édifice constitue ainsi un bel exemple d’architecture du XIXème auquel les vitraux conçus par les ateliers de la manufacture de Sèvres apportent un éclat particulier. Enfin, l’ensemble des gisants constitue une exceptionnelle collection de sculptures funéraires. Tous ces éléments nés du talent des plus grands artistes du XIXème siècle font de la Chapelle Royale de Dreux un témoin privilégié de son temps.

In Thun (CH)

Het kasteel Schadau in Thun in 1855 (Foto: Gastronomie Museum, Thun
Detail vooraanzicht kasteel Schadau (Foto: Dr.Hans Kelterborn)
Wenteltrap in het kasteel Schadau (Foto: Christian Helmle, Thun, 1980)

Hij is mogelijk al snel na het overlijden van vrouw en zoon vertrokken naar Zwitserland. In de jaren 1847 - 1852 zou het kasteel Schadau gebouwd worden op oudere fundamenten in opdracht van de bankier uit Neuchâtel Alfred de Rougemont, tevens een groot kunstkenner en -verzamelaar, en zijn echtgenote Sophie de Pourtalès. Dit werk was gebaseerd op plannen van de Parijse architect Pierre Charles Dussillon. Zou deze op de hoogte zijn geweest van de vakbekwaamheid van Joseph Hubert Verbunt en hem voor de decoratieve kunst hebben aanbevolen?
Enkele citaten uit bronnen op het internet over bouw en ontwerp van het kasteel Schadau:

www.schloss-schadau.ch

1847 - 1852 durch Alfred de Rougemont und Sophie de Pourtalès an Stelle zweier Vorgängerbauten erbaut. Geplant durch den Pariser Architekten Pierre Charles Dussillon. Sansteintreppe und -schmuck durch den Holländer Josef Hubert Verbunt. Stil: Romantischer Historismus mit Anlehnungen an die Loire-Schlösser, englische Tudor-Gotik und Renaissance-Formen.

www.swisscastles.ch/bern/schadau.html

Erbaut 1846-54 nach Plänen von Pierre-Charles Dusillon für den Neuenburger Banquier Abraham Denis Alfred de Rougemont. Gesamtrestauration ab 1972. Bedeutender historischer Schlossbau der Romantik von hoher Qualität und ausserordentlichem Formenreichtum. Elemente der Neurenaissance von Loire-Schlössern und der Tudorgotik von Landhäusern. Bauplastik von Joseph Hubert Verbunt. Reiche Innenausstattung mit Eichenholzschnitzereien, Ledertapeten, Malereien und gemusterten Parkettböden.

www.g26.ch/schloss_schadau.html

Schloss Schadau. Eines der bedeutendsten historistischen Schlösser der Romantik. An Stelle eines nacheinander den v. Strättligen, v. Bubenberg und v. Erlach gehörenden Schlosses erb. 1849–54 nach Plänen von James Victor Colin (Grundkonzept) und Pierre-Charles Dusillion (Fassadengestaltung) unter Friedrich Ludwig Osterrieth und Jakob Wirth für Alfred de Rougemont-de Pourtalès. Heute Restaurant und kleines Gastronomiemuseum. Gesamtrest. ab 1972 (mit Rekonstruktion der peristylartigen Gartenhalle). Malerischer Gesamteindruck durch Vieltürmigkeit, aufgelöste Dachlandschaft und verschiedenfarbiges Steinmaterial. In der Gestaltung angelehnt an Loireschlösser und Landhäuser der Tudorgotik. Bauplastischer Schmuck von Joseph Hubert Verbunt, hervorragendstes Element die freispiralige Wendeltreppe mit Masswerkgeländern und Stützen mit Laubwerkkapitellen, bevölkert mit kleinen Fabelwesen. Raffinierte Innenausstattung, Eichentäfer mit aufgemalten Intarsien, gepresste mehrfarbige Ledertapeten und dreifarbig gemusterte Parkettböden.

De wenteltrap was Verbunts meesterwerk, maar je kunt zijn vakbekwaamheid ook herkennen aan het werk aan de voorgevel van het kasteel of in een detail (persoonlijke mededeling Dr. Hans Kelterborn, Gastronomie Museum (gevestigd in het kasteel)).
Detailfoto's van zijn werk aan kasteel Schadau: klik HIER.

In dezelfde periode was Verbunt ook werkzaam aan het kasteel Oberhofen aan de oever van de Thunersee. Dat kwam omdat de eigenaren van Schadau en Oberhofen (10 km van elkaar) familie waren (neven) (persoonlijke mededeling Dr. Hans Kelterborn).

www.kunstmuseum-thun.ch

In 1844 Schloß Oberhofen passed into the hands of the Neuenburg-Prussian family de Pourtales. From 1849-1855 the buildings were significantly refurbished, as were the parklands, under the supervision of the Neuenburg architect James Colin. The castle garden is particularly interesting: it is one of the first historicizing landscape projects and was also included in Colin's overall plan.

Detailfoto's van zijn werk aan kasteel Oberhofen: klik HIER.

In Bern (CH)

In 1856 keurde de gemeenteraad van Bern een ontwerp goed voor een monumentale fontein op de binnenplaats van het Bundeshaus ter ere van Berna, de vrouwelijke personificatie van de stad Bern: de Berna-Brunnen. De fontein was ontworpen door Joseph Hubert Verbunt.
Enkele citaten uit www.g26.ch/bern_brunnen_40.html:

De Berna-Brunnen in Bern (bron: wikipedia).

Der Berna-Brunnen

Beim Gang durch die Berner Bundesgasse fällt der Blick unwillkürlich auf den monumentalen Brunnen, welcher im Hof des Bundeshauses West steht. Auf seiner hohen Säule thront die stolze Bronzestatue der Berna - Symbolfigur der Stadt Bern mit ihrer jahrhundertelangen Tradition. Mit dem Berna-Brunnen - eingeweiht im Jahre 1863 - wurde der Bau des Bundesratshauses (heutiges Bundeshaus West) durch die Stadt Bern abgeschlossen.

Am 22. Dezember 1856 genehmigte der Gemeinderat auf Antrag der besonderen Baukommission für das Bundesratshaus den «schönen und geschmackvollen» Entwurf des leitenden Architekten Studer - nur der Entscheid über das vorgesehene Standbild wurde noch vertagt. Als Material wählte man hellen Solothurnerstein. Gestaltet wurde der Brunnen vom holländischen Bildhauer Joseph Hubert Verbunt. Aus je vier Schwanenhälsen und Löwenköpfen ergiesst sich das Wasser in das Becken, das die Form eines eidgenössischen Kreuzes aufweist. Auf dem Brunnenstock, rund um die aufgesetzte Säule, sind vier gusseiserne Figuren angeordnet, welche die Jahreszeiten verkörpern.

Detailfoto's van de Bernabrunnen in 2010: klik HIER.
Meer achtergrond-informatie en foto's hier en een fraaie ansichtkaart uit 1914 hier.

Overig

Joseph heeft in Zwitserland ook bijgedragen aan het werk aan de kastelen in Neuenburg (Neuchâtel) en Buonas (Vollmer, 1926) en aan de stadskerk in Glarus (persoonlijke mededeling B.Mutter). Dit laatste was misschien het geval na de grote stadsbrand aldaar in 1861.

Bronnen

Voorgeslacht van Josephus Hubertus Verbunt.
doopboek 1797-1810 Tilburg (parochie 't Heike) pagina 52v

(shift+aanklikken voor openen in nieuw venster)

Trouwacte Joseph Hubert Verbunt met Melanie Augustine Marie Menager, Dreux (F) 1848

( http://www.archives28.fr/ec/index.php, Dreux Mariages 1848, acte 5 (archives d'Eure et Loir) )

Verwantschap tusen de drie in 1809 geboren Verbunt-en.
Lichaamslengte uit het militieregister 1828 in Verhalen over 1809

Links

... ... ...

Auteurs: Pieter van de Sanden, Ad Pijnenburg en Dick Verbunt

Navigatie

Hulpmiddelen