Udenhoutse broeder, delicatesse

Gebruiken

Brabantse broeder

Volgens de overlevering is Pieter van Dam de bedenker van de Udenhoutse Broeder. Om een goede opleiding en een aantrekkelijke spreiding van vestigingen te garanderen, hadden de vroegere ambachtslieden duidelijke regels. Om als bakker aan de slag te kunnen, moest een jongeman eerst een periode leerling zijn om vervolgens te promoveren tot gezel. Die leerde verder bij verschillende meesters en trok daarvoor van plaats naar plaats (Wandergesell). Om meester-bakker te worden moest de gezel een meesterproef afleggen. Als de gezel voor de proef slaagde, werd hij gildebroeder. De naam Udenhoutse broeder is een herinnering aan de oude meesterproef, een speciaal product, soms gemaakt volgens een eigen recept, waarmee een bakker gildebroeder werd. De ambachtsgilden zijn op 5 oktober 1798 (tijdens de Franse overheersing) afgeschaft. Pieter van Dam heeft zich niet meer hoeven te bewijzen met zijn broeder, maar het was voor hem ongetwijfeld wel een meesterproef. Zijn opvolger Harrie en diens zoon Ben Besselink hebben met de Udenhoutse, later de Brabantse Broeder furore kunnen maken. Eric van der Horst, die in 2004 bakkerij Besselink overnam, heeft het alleenrecht op het exclusieve product.

Op 3 juni 2020 gaf Mari van Iersel de volgende aanvullende informatie: Mijn vader (Kees van Iersel, kleermaker) vertelde het verhaal dat Pieter van Dam bij een bezoek (familiebezoek?) aan Hoorn daar kennis heeft gemaakt met de Hoornse broeder. In de tijd van de VOC was Hoorn een welvarende stad waar rijke kooplieden zich allerlei luxe konden permitteren. Hoornse bakkers maakten en maken tot op de dag van vandaag allerlei soorten broden en gebak met veel rozijnen, een luxe product dat de rijke kooplieden zich konden permitteren. Vermoedelijk heeft Pieter van Dam bij zijn bezoek aan Hoorn bij een bakkerij het recept gevraagd en gekregen en heeft daarna de broeder in Udenhout op de markt gebracht. In die tijd waren de contacten met het verre Hoorn (120 km in een tijd dat een auto nog heel bijzonder was) natuurlijk gering zodat de kans dat iemand zou zeggen dat hij dit heerlijke baksel kende vanuit Hoorn heel gering was. En wat dan nog? De afstand is waarschijnlijk de reden dat Pieter van Dam het niet nodig vond zijn product Hoornse broeder te noemen.