Toga

Romeinen

Hoogleraren dragen een toga, een soort jurk. Dat doen ze al sinds het ontstaan van universiteiten in de middeleeuwen. Het dragen van onderscheidende kleding komt meer voor bijvoorbeeld bij geestelijken, edelen, magistraten en gildebroeders. Deze vorm van onderscheid is waarschijnlijk terug te voeren op de Romeinse toga. Het dragen daarvan was alleen toegestaan aan Romeinen. Bij officiële gelegenheden was het dragen van het toen nog ingewikkelde kledingstuk zelfs verplicht. Binnen de togadragers was er ook nog onderscheid; senatoren droegen een toga met een brede strook purper.

Hoogleraren

Als in de 14e eeuw de opvatting groeit dat professoren een soort senatoren binnen de geleerdenstand zijn, dan ontstaat de wens tot codering, tot voorschriften op het gebied van kleding. Professoren dienen een lange mantel te dragen over de dagelijkse kleding, in rood of zwart, later komen daar meerdere kleuren bij.

Tilburgse toga

In Nederland zijn de universitaire toga’s zwart, behalve die van Maastricht, de jongste universiteit van het land. Daar heeft men voor rood gekozen. Helemaal uniform zijn de toga’s niet: iedere Nederlandse universiteit heeft een eigen ontwerp met eigen details. Tilburg heeft - met Leiden - de meest sobere toga: een eenvoudige zwarte mantel met een bies van zwart velours. De voering van de mouw is echter gekleurd, volgens een codering die ook andere universiteiten hanteren: geel = economie, rood = rechten, groen = sociale wetenschappen, blauw = geesteswetenschappen, paars = theologie.

Op maat

Bij de Tilburgse toga hoort een geplisseerde witte bef en als hoofddeksel een ronde baret met een platte knoop bovenop. Op andere universiteiten kan men in plaats daarvan ook een muts aantreffen, een steek of een baret. Verfraaiingen van de toga treffen we elders vrijwel overal aan, bijvoorbeeld in de vorm van een sjerp, koord of befje. Toga’s worden doorgaans op maat gemaakt en door hoogleraren zelf betaald. Ze lopen tegenwoordig niet de hele dag in hun toga, en ze dragen die ook niet meer tijdens colleges. De toga wordt slechts gedragen bij ceremoniële plechtigheden zoals promoties, redes, de dies natalis en de opening van het academisch jaar.

Academisch erfgoed

Tilburg University bewaart in haar collectie academisch erfgoed de toga van Petrus van Berkum, in 1938 de eerste promovendus van de universiteit. Later werd hij hoogleraar en rector magnificus. Bovendien was hij de schoonvader van hoogleraar Gery van Veldhoven, die zowel rector als collegevoorzitter was. Hij nam de toga van Van Berkum over en schonk die in 2017 aan de universiteit.