Stoopen, Johannes Wilhelmus

Johannes Wilhelmus Stoopen
Bron: Oorlogsgravenstichting/Regionaal Archief Tilburg
Volledige namen	Johannes Wilhelmus Stoopen
Geboortedatum	08-02-1916
Geboorteplaats	Tilburg
Adres	Van Hogendorpstraat 102
Woonplaats	Tilburg
Burgerlijke staat	Gehuwd
Naam echtgeno(o)t(e)	Francijna Francisca Cools
Beroep	Sergeant infanterie
Overlijdensdatum	13-01-1945
Plaats van overlijden	Makassar, Celebes (ID)
Bijzonderheden	Overleden door ziekte in een krijgsgevangenkamp.

Geef de oorlog een gezicht!

Kun jij ons helpen met het schrijven van het levensverhaal van deze persoon?

Hoewel het meer dan 75 jaar geleden is dat er een einde kwam aan de Tweede Wereldoorlog blijft het belangrijk de slachtoffers te herdenken. We willen door hun verhaal te vertellen de slachtoffers eren en de herinnering levend houden

Alle Tilburgse oorlogsslachtoffers zijn opgenomen in de Wiki Midden-Brabant en we streven er naar van ieder een levensbeschrijving en foto op te nemen.

Helaas hebben we van sommigen maar beperkte of soms helemaal geen informatie. We hebben jouw hulp nodig deze levensverhalen vast te leggen door ontbrekende informatie aan te vullen met verhalen of foto’s. We ontvangen je reactie graag via info@regionaalarchieftilburg.nl o.v.v. Wiki Oorlogsslachtoffers.

Stoopen, Johannes Wilhelmus, geboren in Tilburg op 08-02-1916, sergeant bij de infanterie, gehuwd met Francijna Francisca Cools (1917-2008). Zoon van Michael Dionysius Stoopen (1889-1924) en Petronella Maria Tabbers (1888-1920). Johannes Wilhelmus Stoopen overlijdt op 13-01-1945 in een krijgsgevangenkamp bij Makassar op Celebes, Nederlands-Indië.

Achtergrond

Johannes Wilhelmus Stoopen wordt in Tilburg geboren op 8 februari 1916. Zijn vader heet Michael Dionysius Stoopen (Tilburg 1889-1924). Vader is voller van beroep en zoon van een arbeider die voerman en vervolgens stoker wordt. Moeder heet Petronella Maria Tabbers (Tilburg 1888 – Utrecht 1920), is wollenstoffenwever en de dochter van een schrobbelaar. Michael Dionysius en Petronella Maria trouwen in 1914 in Tilburg. Zij krijgen een dochter en een zoon. Johannes Wilhelmus is de jongste. Het gezin woont in Tilburg eerst op Groenstraat 71 en later op Nieuwe Goirleseweg 46. Na het overlijden van hun ouders woont Johannes Wilhelmus in bij zijn grootouders van vaderskant en zijn zus bij de grootouders van moederskant. Hij woont bij zijn grootouders achtereenvolgens op Capucijnenstraat 139, Bredaseweg 237, Jozef Israëlsstraat 46, Havenstraat 4 en Van Hogendorpstraat 102.

Het MS ‘Dempo’, 1939

Bron: Universiteit Leiden, KITLV

In het leger en naar Menado

Johannes Wilhelmus Stoopen is dienstplichtig en wordt in december 1935 ingelijfd bij het 17e Regiment Infanterie in Venlo. Zijn lengte is 1.758 meter en hij heeft een klein moedervlekje boven zijn linkeroor. In 1936 wordt hij bevorderd tot korporaal en vervolgens tot sergeant. In augustus 1937 neemt het Koninklijk Nederlands-Indisch Leger (KNIL) hem voor een periode van vijf jaar over van het 17e regiment. Hij krijgt daarvoor een premie van 100 gulden. In november 1937 verlaat hij het grootouderlijk huis op Van Hogendorpstraat 102 en vaart met het MS ‘Dempo’ van Rotterdam naar Nederlands-Indië. Hij vestigt zich daar in Malang op Java. Vanuit die stad trouwt hij in februari 1939 op afstand (‘met de handschoen’) met de stopster Francijna Francisca Cools (Tilburg 1917-2008), dochter van een melkbezorger. Het huwelijk wordt voltrokken in Tilburg waarbij een oom van de bruidegom optreedt als diens gevolmachtigde. De bruid reist in april 1939 met het MS ‘Indrapoera’ van Rotterdam naar Java. Zij komt aan in de haven van Tandjong Priok bij Batavia en reist door naar Malang. Het echtpaar Stoopen-Cools gaat wonen in Menado op Celebes en krijgt twee kinderen, een jongetje en een meisje.

Overzichtskaart van Nederlands-Indië, 1916-1925

Bron: Wikimedia.org

Japanse bezetting en krijgsgevangenen

Eind 1941 valt Japan de Amerikaanse marinebasis Pearl Harbor op Hawaï aan. Daarmee begint de oorlog in de Stille Zuidzee. In januari 1942 valt Japan Nederlands-Indië binnen. Op 8 maart 1942 capituleert Nederland, wat de volgende dag bekend wordt gemaakt. Nederlands-Indië komt onder Japans bewind te staan en de militairen van het KNIL en de Koninklijke Marine worden krijgsgevangen gemaakt. Van de gevangengenomen Indonesische KNIL-militairen wordt een groot deel vrijgelaten. De 38.386 overige krijgsgevangenen zijn vrijwel allen van Nederlandse en Nederlands-Indische afkomst; 7552 van hen komen door hun gevangenschap om. Van de Koninklijke Marine zijn 3847 Nederlanders als krijgsgevangenen afgevoerd; 648 van hen komen te overlijden.

Krijgsgevangenkampen in Nederlands-Indië

Verspreid over Nederlands-Indië richt de Japanse bezetter krijgsgevangenkampen op. Dat gebeurt in uiteenlopende gebouwen waaronder ziekenhuizen, loodsen, scholen en gevangenissen. Op Java worden de krijgsgevangenen aanvankelijk opgesloten nabij de locaties waar zij zich hebben overgegeven. Vervolgens worden zij bijeengebracht in kampen bij onder meer Batavia, Bandoeng, Tjimahi, Soerabaja en Malang. Op Sumatra zitten de krijgsgevangenen in plaatsen als Belawan, Medan, Palembang en Pakanbaroe. Op de Molukken worden zij opgesloten op de eilanden Ambon, Ceram en Haroekoe. Op het eiland Flores zitten zij bij de plaats Maoemere, in Noord-Celebes in Menado en in Zuid-Celebes in Makassar. Op Borneo verblijven krijgsgevangenen op locaties als Balikpapan, Samarinda en Tarakan.

Dwangarbeid

Vanaf het najaar van 1942 gebruiken de Japanners de krijgsgevangenen als arbeidskrachten. Ze moeten vliegvelden, wegen en spoorwegen aanleggen of werken in mijnen en op scheepswerven. Voor dit doel worden de krijgsgevangenen getransporteerd naar kampen die over Oost-Azië zijn verspreid. De kampen liggen in Nederlands-Indië en daarbuiten, zoals in Japan, Singapore, Thailand en Birma. De werkdagen van de krijgsgevangenen zijn lang en hun leefomstandigheden zijn slecht. De voeding is gering en van slechte kwaliteit. Gevangenen lijden aan tropische ziektes, worden mishandeld en terechtgesteld. Berucht is het werk aan twee spoorwegen. Bij de aanleg van de Birma-Siam-spoorweg tussen Birma en Thailand komen ongeveer 3000 Nederlandse krijgsgevangenen om. Het werk aan de Pakanbaroe-spoorweg tussen Pakanbaroe en Moearo op Sumatra leidt tot zo’n 700 doden onder de Nederlandse krijgsgevangenen.

Plattegrond van Krijgsgevangenkamp Mariso

Bron: Delpher, Het Geheugen

Japanse interneringskaart van J.W. Stoopen

Bron: Nationaal Archief 2.10.50.03

Makassar

Ook Johannes Stoopen wordt door de Japanners in 1942 krijgsgevangen gemaakt. Hij wordt geïnterneerd in een krijgsgevangenkamp bij Makassar in Zuid-Celebes. Uit de bronnen kan worden afgeleid dat dit kamp het Mariso-kamp is in het zuiden van Makassar. Het Mariso-kamp is in 1944 door gevangenen uit het infanteriekampement in Makassar opgebouwd bij de kampongs Mariso en Djongaja. Het kamp ligt in een moerassige omgeving en bestaat uit twintig barakken van hout en bamboe. Kampcommandant is Yoshida Tomao die een hard regime voert. De kampleider voor de Nederlanders (er zitten ook Britse krijgsgevangenen) is Henri Emile Dieudonné (1901-1973), kapitein van de infanterie van het KNIL. De gevangenen zijn ondervoed en hebben slecht drinkwater. Op het moerassig terrein lijdt een groot aantal van hen aan ziektes zoals malaria. Minstens 330 krijgsgevangenen sterven in dit kamp.

Graf van J.W. Stoopen op Nederlandse Ereveld Candi in Semarang

Bron: Oorlogsgravenstichting

Dood in het kamp

Johannes Stoopen sterft in het Mariso-kamp. Volgens zijn Japanse interneringskaart is hij aan de gevolgen van dysenterie, malaria en pellagra doodgegaan op 14 maart 1945. Op zijn akte van overlijden, die is opgemaakt door kampleider Dieudonné, staat dat hij op 13 januari 1945 in het kamphospitaal is gestorven. Hij wordt begraven in Makassar. Later wordt hij herbegraven op het Nederlands Ereveld Candi in Semarang op Java, vak B nr. 177.

Johannes is niet de enige van het gezin die in een kamp overlijdt. Zijn vrouw Francijna en hun beide kinderen worden net als hij geïnterneerd. Francijna en zoontje Michiel overleven de internering, maar dochtertje Wilhelmina (Willy) niet. Willy sterft op 5 april 1943 in een interneringskamp bij Tomohon op Celebes aan uitdroging en kinkhoest. Ze wordt in Tomohon, een plaats nabij Menado, op het RK Kerkhof begraven. Na hun vrijlating verlaten moeder en zoon Nederlands-Indië. Zij arriveren in 1946 in Tilburg waar ze intrekken bij Francijna’s ouders op Molenbochtstraat 75. Francijna zal hertrouwen met Johannes Veenstra uit Tietjerksteradeel.

Gebeurtenis

• Tilburgers omgekomen onder Japanse overheersing

Bronnen

Dit is een selectie van de gebruikte bronnen. In de noten staan alle gebruikte bronnen.

• Regionaal Archief Tilburg 565 Collectie documentatie Tilburg 1940-1945, map 237.
• Indische Kamparchieven.
• Japanse Burgerkampen.
• Japanse krijgsgevangenkampen.
• Bersiapkampen.
• Netwerk Oorlogsbronnen.
• Delpher.

Literatuur

• Gerrit Kobes en Ad de Beer, 'Het leven gebroken in het Verre Oosten. De geschiedenissen van de Tilburgers die om het leven kwamen in de strijd tegen Japan, als gevolg van de Japanse bezetting van Nederlands-Indië (1941-1945), de Indonesische kwestie (1945-1949) en het conflict in Korea (1950-1953)', in: Tilburgse sprokkelingen. Bijdragen tot de Tilburgse geschiedenis Tilburg 2003 (THR 11)
• Herman Burgers, De garoeda en de ooievaar: Indonesië van kolonie tot nationale staat, Hoofdstuk V, Indonesië onder Japanse Bezetting, Brill 2010
• J.E. Ellemers en R.E.Vaillant, Indische Nederlanders en gerepatrieerden, Muiderberg Coutinho 1985;
• Loe de Jong, Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog, Deel 11b Hoofdstuk 8. Martinus Nijhoff, Den Haag 1969.
• Militaire Spectator jrg. 1986 nr. 3, 1995 nr. 8 en jrg. 1998 nr. 3
• Renske Krimp, De doden tellen. Slachtofferaantallen van de Tweede Wereldoorlog en sindsdien, Nationaal Comité 4 en 5 Mei, Amsterdam 2016, p.16.

Externe links

• Johannes Wilhelmus Stoopen op Oorlogsbronnen.nl
• Oorlogsgravenstichting, persoonsdossier van Johannes Wilhelmus Stoopen.
• Johannes Stoopen op Brabantse Gesneuvelden.