Cookies helpen ons onze services aan te bieden. Door onze services te gebruiken stemt u in met het gebruik van onze cookies.

Scholman, Maria Petronella

Maria Petronella Scholman
Afbeelding gewenst
Volledige namen Maria Petronella Scholman
Geboortedatum 31-01-1903
Geboorteplaats Loenersloot
Adres Bredaseweg 291
Woonplaats Tilburg
Beroep Missiezuster (dochters van Onze Lieve Vrouw van het H. Hart)
Overlijdensdatum 18-03-1944
Plaats van overlijden op zee, tussen Manus en Rabaul (PG)

Geef de oorlog een gezicht!

Kun jij ons helpen met het schrijven van het levensverhaal van deze persoon?

Hoewel het meer dan 75 jaar geleden is dat er een einde kwam aan de Tweede Wereldoorlog blijft het belangrijk de slachtoffers te herdenken. We willen door hun verhaal te vertellen de slachtoffers eren en de herinnering levend houden

Alle Tilburgse oorlogsslachtoffers zijn opgenomen in de Wiki Midden-Brabant en we streven er naar van ieder een levensbeschrijving en foto op te nemen.

Helaas hebben we van sommigen maar beperkte of soms helemaal geen informatie. We hebben jouw hulp nodig deze levensverhalen vast te leggen door ontbrekende informatie aan te vullen met verhalen of foto’s. We ontvangen je reactie graag via info@regionaalarchieftilburg.nl o.v.v. Wiki Oorlogsslachtoffers.

Scholman, Maria Petronella (Loenersloot 31-03-1903, Rabaul (PG) 17-03-1944), missiezuster. Dochter van Arie Scholman (1856–1940), boomkweker en Maria Elisabeth Kooij (1869–1938). Zij werd op 18-03-1944 doodgeschoten tijdens een transport met de Japanse torpedobootjager Akikaze.

Achtergrond

Maria Petronella Scholman werd op 31 maart 1903 in Loenersloot geboren als dochter van boomkweker Arie Scholman (Vleuten 16-03-1856, Abcoude-Baambrugge 18-08-1940) en Maria Elisabeth Kooij (Loenersloot 26-06-1869, Utrecht 01-12-1938). Maria was het zevende kind uit een gezin waar vijf meisjes en acht jongens ter wereld kwamen. Twee meisjes en vier jongens stierven in hun eerste levensjaar.
Maria Petronella trad op 23 november 1925 in bij de Dochters van O.L. Vrouw van het H. Hart aan de Bredaseweg 291 in Tilburg. Als zuster Maria Elisabeth ging zij op 06-04-1928 naar het klooster aan de Heikestraat.[1] Daar bleef zij slechts kort, al op 18-09-1928 ging zij als onderwijzeres naar Klazienaveen waar door de congregatie een communiteit ingericht was. Daar in het Drentse veengebied zetten de zusters zich in voor het onderwijs, zieken- en bejaardenzorg en maatschappelijk werk. Op 6 september 1933 keerde Maria Petronella terug naar het moederhuis.[2] Op 19 oktober vertrok zij met haar medezuster Johanna Vromans (Maria Petra) naar het apostolisch vicariaat van Rabaul,[3] op het eiland Nieuw-Brittannië.[4]

De Dochters van Onze Lieve Vrouw van het Heilig Hart

De congregatie[5] Dochters van Onze Lieve Vrouw van het Heilig Hart (FDSNC)[6] is in 1874 in Issoudun (Frankrijk) door pater Jules Chevalier (1824–1907) en Marie Louise Hartzer (1837-1908) gesticht als vrouwelijke tak van de missiecongregatie Missionarissen van het Heilig Hart van Jezus (MSC) die twintig jaar eerder door Chevalier in Issoudun opgericht was. Als missiecongregatie hielden de Dochters van het H. Hart zich vooral bezig met onderwijs, de zorg voor zieken en bejaarden, maatschappelijk werk en parochiewerk. In 1902 wees Rome de Molukken en Nederlands Nieuw-Guinea aan als missiegebied van de MSC. De missionarissen wilden daarbij graag ondersteuning van Nederlandse zusters. Dat betekende evenwel dat er in Nederland een noviciaat[7] moest komen. In 1911 kwamen de eerste drie Dochters van Onze Lieve Vrouw van het Heilig Hart vanuit België[8] naar Nederland waar zij in Waalwijk begonnen met het geven van kleuteronderwijs. Aanvankelijk waren de zusters gehuisvest in een provisorisch tot klooster verbouwd woonhuis aan de Antoniusstraat, in 1922 werd aan de Eerste Zeine een nieuw klooster in gebruik genomen.

Klooster aan de Eerste Zeine in Waalwijk. Bron: BHIC

Inmiddels was in 1915 in Tilburg het noviciaat van de congregatie gevestigd. Het klooster naar ontwerp van F.C. de Beer werd gebouwd aan de Bredaseweg 291, niet ver van het klooster waar in 1890 de Missionarissen van het Heilig Hart,[9] sinds 1880 in Tilburg gevestigd, hun intrek genomen hadden.

Ontwerp van het noviciaatshuis. Tekening van de architect. Het klooster werd ingezegend op 21 juli 1915. Collectie Regionaal Archief Tilburg.

De zusters werden in Tilburg ‘gutjesnonnen’ genoemd, naar de gootvormige inkeping in hun kap, die daardoor een hartvorm kreeg. In 1925 werd de congregatie een zelfstandige provincie in Nederland. Al in 1920 waren de eerste Nederlandse zusters naar de Molukken vertrokken. Later gingen ze ook naar Java, Nederlands Nieuw-Guinea en Suriname. In Nederland werkten de zusters in het onderwijs, de bejaardenzorg, de ziekenzorg en het maatschappelijk werk. Al tijdens de Eerste Wereldoorlog hielpen zij bij de opvang van uit België gevluchte meisjes. Vanaf de opening in 1935 werkten de zusters ook in het nabijgelegen pension Mariëngaarde aan de Burgemeester Damsstraat.[10]

Vrouwelijke religieuzen in de missie

Dat vrouwelijke religieuzen slechts een ondersteunende rol vervulden in de missiegebieden berust op een misvatting. Deze gedachte kwam voort uit de traditionele opvatting dat de positie van mannen en vrouwen in de maatschappij bepaald werd door (vermeende) van nature aanwezige verschillen tussen mannen en vrouwen. Missiezusters speelden een verre van ondergeschikte rol; dat blijkt alleen al uit het feit dat zij de priester-missionarissen in aantal ver overtroffen. “Veel, zeer veel van wat er in missiegebieden tot stand werd gebracht, was zonder de inzet van zusters volstrekt ónmogelijk geweest. In veel missiegebieden waren het zusters die door hun caritatieve en sociale werkzaamheden de eerste betekenisvolle contacten met de bevolking legden. In gebieden waar priester-missionarissen als mannen geen toegang kregen tot de vrouwelijke bevolking waren zij nog sterker op zusters aangewezen. Bovendien waren zij voor hun lichamelijk welzijn en hun geestelijk welbevinden afhankelijk van zusters die hen verzorgden en voor hen een thuis-ver-van-huis schiepen. Priesters deden zelf niet de was, kookten geen eten en boenden geen vloeren, maar zij hadden wél behoefte aan schone kleren, aan gezond eten en aan een schone behuizing.”[11]

Japan bezet Nieuw-Guinea

Op 7 december 1941 bombardeerden Japanse gevechtsvliegtuigen de Amerikaanse marinebasis Pearl Harbour op het Hawaiaanse eiland Oahu. Ook Singapore, waar de Britten hun marinehaven hadden, werd gebombardeerd. Door Amerikaanse en Britse bases uit te schakelen kreeg Japan vrij spel om Nederlands-Indië aan te vallen. Daardoor kon Japan, dat voor zijn economie geheel afhankelijk was van geïmporteerde olie, de beschikking krijgen over de grote olievoorraden in de Nederlandse kolonie. Op 8 december verklaarde de Nederlandse regering in Londen de oorlog aan Japan. De Japanse invasie in Nederlands-Indië begon op 17 december 1941 met de Slag om Borneo. Begin 1942 bezetten Japanse troepen grote delen van het Nederlandse en Australische deel van Nieuw-Guinea. Op 23 januari 1942 begon de verovering van de stad Rabaul waar de Janners hun hoofdkwartier vestigden. In maart 1942 werd ook het eiland Manus door de Japanners bezet.

Kaart van Papoea-Nieuw-Guinea, Manus en Rabaul omcirkeld.
Kaart Manus en Rabaul.jpg
Bron: Wikipedia.

Vermoord op zee

Op 17 maart 1943 nam de Japanse bezetter 42 gevangengenomen burgers aan boord van de Akikaze, een torpedobootjager die voor anker lag bij het eiland Kairiru aan de noordkust van Nieuw-Guinea. De jager voer door naar Lorengau op het eiland Manus, waar twintig burgers opgehaald werden. Onder de in totaal 62 burgers bevonden zich tientallen Duitse missionarissen en zes Nederlanders: Cornelia Lepelaars, Maria Scholman, Maria Slingerland, Margaretha Steijger, Joseph Bukkems en pater Bernard van Klaarwater die op dat moment ook op Manus was.
De gevangenen werden opgesloten in de verblijven van de bemanning. De volgende dag arriveerde de Akikaze in de haven van Kavieng op Nieuw-Ierland om daar een bericht op te halen. Kapitein Tsurukichi Sabe ging ervan uit dat hij de gevangenen naar Vunapope bij Rabaul moest brengen, waar al honderden missionarissen en anderen geïnterneerd waren. Het opgehaalde bericht bevatte echter het bevel om zich aan boord te ontdoen van de burgers. Op volle zee werd het bevel op 18 maart uitgevoerd. Een voor een werden de 62 gevangenen, geblinddoekt en met de handen vastgebonden, op het dek doodgeschoten en in zee geworpen.

Gebeurtenis

Bronnen

Regionaal Archief Tilburg

Literatuur

  • Eijt, José en Suzanne Hautvast, Een missie in de marge. Dochters van Onze Lieve Vrouw van het Heilig Hart in Nederland en Indonesië 1911-2000, Hilversum 2002.[12]
  • Heijst, Annelies van, Marjet Derks en Marit Monteiro, Ex caritate. Kloosterleven, apostolaat en nieuwe spirit van actieve vrouwelijke religieuzen in Nederland in de 19e en 20e eeuw, Hilversum 2010.
  • Klerk, zuster Maria Alacoque de, Herinneringen aan Ambon, in het bijzonder aan de internering 1941-1945, Tilburg 2007.[13]
  • Kobes, Gerrit en Ad de Beer, 'Het leven gebroken in het Verre Oosten. De geschiedenissen van de Tilburgers die om het leven kwamen in de strijd tegen Japan, als gevolg van de Japanse bezetting van Nederlands-Indië (1941-1945), de Indonesische kwestie (1945-1949) en het conflict in Korea (1950-1953)', in: Tilburgse sprokkelingen. Bijdragen tot de Tilburgse geschiedenis Tilburg, Tilburgse Historische Reeks, Tilburg 2003.
  • Smits, Jan, Vademecum van religieuzen en kloosters in Noord-Brabant, Alphen a/d/ Maas 2010.
  • Willemsen, Jan, Nederlandse missionarissen en hun missiegebieden, delen 1 en 2, Nijmegen 2006[14]

Externe links

Noten

  1. ↑ In 1924 begonnen de Dochters van O.L. Vrouw van het H. Hart met het geven van onderwijs in de parochie Broekhoven. Het bestaande patronaat werd verbouwd tot klooster met kapel en op 27-12-1924 ingezegend.
  2. ↑ Regionaal Archief Tilburg, Archief 918, Bevolkingsregister Tilburg 1921-1939, invnr. G071 Kloosters, gestichten en kazernes, deel 71, kaarten 1-134, kaarten 7 en 19; invnr. G071 Kloosters, gestichten en kazernes, deel 76, kaarten 1-177, kaart 29.
  3. ↑ Annalen van Onze Lieve Vrouw van het Heilig Hart, jrg 51, 1933, no. 10, 01-10-1933 (via Delpher). Een vicariaat is een bisdom in wording.
  4. ↑ In de negentiende eeuw stichtten de Duitsers in het noordoostelijk deel van Nieuw-Guinea (het westelijk deel van het eiland, Nederlands Nieuw-Guinea, is sinds 1962 als Irian Jaya een deel van Indonesië) een aantal koloniën. Tot Duits-Nieuw-Guinea behoorde ook een groep noordelijk gelegen eilanden, waaronder Neupommern (het huidge Nieuw-Brittannië) met daarop de stad Rabaul en het eiland Manus. De Britten namen het zuidoostelijk deel van Nieuw-Guinea in bezit als protectoraat. In 1902 kwam het onder Australisch gezag. Na de Eerste Wereldoorlog raakte Duitsland zijn gebieden kwijt en in 1921 werd het hele oostelijk deel van Nieuw-Guinea als 'Territory of New Guinea' Australisch mandaatgebied. Sinds 1975 is het als Papoea-Nieuw-Guinea een onafhankelijke staat binnen het Gemenebest van Naties (voorheen het Brits Gemenebest).
  5. ↑ Evenals een (klooster)orde een gemeenschap van geestelijken die volgens bepaalde regels in een klooster leven en de geloften van kuisheid, gehoorzaamheid en armoede afgelegd hebben. De leefregels binnen een congregatie zijn minder streng dan bij een kloosterorde.
  6. ↑ Filia Dominae Nostrae a Sacro Corde
  7. ↑ Het gebouw waar kandidaat-kloosterlingen (novicen) een door het kerkelijk wetboek voorgeschreven proeftijd doorbrengen.
  8. ↑ Vanwege vervolgingen in Frankrijk werd het moederhuis met bestuur en noviciaat in 1906 verplaatst naar Thuin in Henegouwen.
  9. ↑ In de volksmond ‘Rooi Harten’ genoemd, naar het rode hart op hun habijt.
  10. ↑ Op 2 februari 1945 kwam er een V-1 terecht nabij de keuken en kapel van Mariëngaarde. Daarbij waren 22 doden te betreuren. Onder hen twee zusters van het H. Hart, Anna Maria Theresia Smeets (zuster Maria Trecita) en Gerarda Aleida Droste (zuster Philippa).
  11. ↑ Eijt en Hautvast, Een missie in de marge, 14.
  12. ↑ Downloadlink: https://fdnsc.org/wp-content/uploads/2021/07/Een-missie-in-de-marge-gecomprimeerd.pdf
  13. ↑ Downloadlink:https://fdnsc.org/wp-content/uploads/2021/07/Boek-Herinneringen-aan-Ambon-in-het-bijzonder-aan-de-internering-1941-1945-gecomprimeerd.pdf
  14. ↑ Downloadlink: https://www.ru.nl/kdc/weten/project-kommissiememoires.
Overgenomen van "https://wikimiddenbrabant.nl/index.php?title=Scholman,_Maria_Petronella&oldid=167591"
  • Deze pagina is voor het laatst bewerkt op 27 feb 2024 om 15:08.