Rooij, Franciscus Josef van
| Franciscus Josef van Rooij | ||
| ||
| Bron: Oorlogsgravenstichting | ||
| Volledige namen | Franciscus Josef van Rooij | |
| Geboortedatum | 26-04-1902 | |
| Geboorteplaats | Geldrop | |
| Adres | Nazarethstraat 20 | |
| Woonplaats | Tilburg | |
| Burgerlijke staat | Ongehuwd | |
| Beroep | Missiefrater | |
| Overlijdensdatum | 14-07-1945 | |
| Plaats van overlijden | Menado, Noord-Celebes (ID) | |
| Bijzonderheden | Door de Japanse bezetter geïnterneerd en overleden in Kamp Teling. | |
Geef de oorlog een gezicht!
Kun jij ons helpen met het schrijven van het levensverhaal van deze persoon?
Hoewel het meer dan 75 jaar geleden is dat er een einde kwam aan de Tweede Wereldoorlog blijft het belangrijk de slachtoffers te herdenken. We willen door hun verhaal te vertellen de slachtoffers eren en de herinnering levend houden
Alle Tilburgse oorlogsslachtoffers zijn opgenomen in de Wiki Midden-Brabant en we streven er naar van ieder een levensbeschrijving en foto op te nemen.
Helaas hebben we van sommigen maar beperkte of soms helemaal geen informatie. We hebben jouw hulp nodig deze levensverhalen vast te leggen door ontbrekende informatie aan te vullen met verhalen of foto’s. We ontvangen je reactie graag via info@regionaalarchieftilburg.nl o.v.v. Wiki Oorlogsslachtoffers.
Rooij, Franciscus Josef van (geb. Geldrop 26-04-1902, gest. Menado (ID) 14-07-1945), missiefrater. Zoon van Johannes Cornelis van Rooij (1870-1962) en Petronella Maria Josepha van Hoek (1875-1949). Frater Egidius van Rooij overlijdt op 14-07-1945 in Kamp Teling bij Menado, Noord-Celebes.
Inhoud
Achtergrond
Franciscus Josef van Rooij wordt in Geldrop geboren op 26 april 1902 als zoon van Johannes Cornelis van Rooij, smid, later rijwielhandelaar, en Petronella Maria Josepha van Hoek. Uit dit huwelijk worden acht kinderen geboren: drie dochters en vijf zonen. Een van de dochters overlijdt in haar eerste levensjaar. Franciscus is het derde kind. Het gezin woont in wijk D op de Nieuwendijk in Geldrop.[1]
| Schoolbestuur van Huize Nazareth, met frater Egidius (bovenaan midden), vanaf 1923 | ||
 | ||
| Collectie Regionaal Archief Tilburg |
| ‘SS Modjokerto’, 1935 | ||
| ||
| Bron: Maritiem Digitaal. |
In april 1915 vertrekt Franciscus van Geldrop naar Tilburg. Hij wordt in deze stad als kloosterling ingeschreven op Gasthuisstraat 68. Op dit adres is het moederhuis van de congregatie van Onze Lieve Vrouw, Moeder van Barmhartigheid. De congregatie is beter bekend als de Fraters van Tilburg (CMM). Bij deze congregatie wordt hij in mei 1919 ingekleed als frater en in augustus 1923 geprofest. In 1921 verhuist hij van het moederhuis naar het fraterhuis op Nazarethstraat 20 in Tilburg. In oktober 1925 reist hij vanuit Genua met het ‘S.S. Modjokerto’ naar Tomohon op Celebes. Hij draagt inmiddels de naam frater Egidius van Rooij.[2]
| Moederhuis van de Fraters van Tilburg aan de Gasthuisstraat, vanaf 1920 | ||
 | ||
| Bron: Collectie Regionaal Archief Tilburg. |
Fraters van Tilburg
De congregatie van de Fraters van Tilburg is in 1844 door bisschop Joannes Zwijsen (1794-1877) gesticht om onderwijs te geven en pastoraal werk, jeugdwerk en missiewerk te doen. Bisschop Zwijsen had in 1832 in Tilburg al de congregatie opgericht van de Zusters van Liefde van Onze Lieve Vrouw, Moeder van barmhartigheid. De fraters zijn hun werk begonnen met de opvang van weeskinderen en met onderwijs aan kinderen van fabrieksarbeiders. In de gebouwen van de congregatie aan de Gasthuisstraat richten zij een weeshuis voor jongens, een lagere school voor arme jongens, een drukkerij en een opleiding voor frater-onderwijzers op.[3]
Missie van de Fraters
Vanaf het midden van de negentiende eeuw is vanuit Tilburg een groot aantal missies ondernomen. Het doel van deze missies is mensen met een andere religie te bekeren tot het christelijk geloof. Protestanten spreken over zending, Rooms-Katholieken over missie. Tilburg ontwikkelt een omvangrijke missie-infrastructuur. Centra daarvan zijn onder andere, de Paters Oblaten, de Kapucijnen, de Fathers van Mill Hill (De Rooi Pannen), de congregatie van de Missionarissen van het Heilig Hart van Jezus en de Fraters van Tilburg. De Fraters van Tilburg starten met hun missiewerk op de Nederlandse Antillen (1886). Daarna volgen Suriname (1902), Indonesië (1923), Kenya (1958), Congo (1958-1975), Namibië (1959) en Brazilië (1960). In het voormalige Nederlands Indië hebben de fraters op Sumatra scholen in Padang en Medan, op Noord-Celebes in Menado en Tomohon, en op Zuid-Celebes in Makassar. Op Celebes hebben zij ook internaten.[4]
Missie in Nederlands-Indië
De missie van de Fraters van Tilburg in voormalig Nederlands-Indië begint in 1923 op Sumatra. Padang is hier de eerste plaats waar de fraters werken, gevolgd door Medan. Onder het bestuur van de missie van de fraters op Sumatra, dat wordt gevormd door drie fraters, ressorteren twee fraterhuizen. In Padang staat het fraterhuis van de ‘H. Fidelis van Sigmaringen’. De fraters hier werken op een MULO-school, een Europese School en een Hollands-Chinese School. In Medan staat het ‘Huis van Christus Koning’, de fraters werken er op de Hollands-Chinese school. Op Celebes begint het missiewerk van de fraters in 1924 met de aankomst van de fraters Ernest Adriaanse en Radulf Bax. Drie fraters vormen het bestuur van de missie van Celebes. Een van hen is missieoverste frater Hermenigild Mimpen. Het bestuur is verantwoordelijk voor drie fraterhuizen. De fraters van het ‘Huis van de H. Tarcisius’ in Tomohon werken op een Hollands-Indische School met een internaat. De fraters van het ‘Huis van de H. Margaretha Maria Alacoque’ in Menado werken op een Hollands-Chinese School, ook met een internaat, en een MULO-school. In 1934 komt daar het ‘Huis van de H. Johannes Don Bosco’ in Makassar bij. De fraters werken er op de Europese School.[5]
| Missiegebieden van de Fraters van Tilburg ca 1930, Tomohon in Noord-Celebes omcirkeld | ||
| ||
| Bron: Vrije Universiteit Amsterdam (P. Noordhoff) |
Frater op Celebes
Frater Egidius van Rooij komt in 1925 aan in Tomohon. Vanuit het fraterhuis van de H. Tarcisius in deze plaats werkt hij als onderwijzer aan de Hollands-Indische School. In 1936 is hij in Nederland voor een half jaar vakantie. Na zijn vakantie gaat hij terug naar Tomohon. Daar blijft hij werken totdat Japan Nederlands-Indië binnenvalt.[6]
Japanse bezetting
Eind 1941 valt Japan de Amerikaanse marinebasis Pearl Harbor op Hawaï aan. Daarmee begint de oorlog in de Stille Zuidzee. In januari 1942 valt Japan Nederlands-Indië binnen. Op 8 maart 1942 capituleert het Koninklijk Nederlands-Indisch Leger (KNIL). Nederlands-Indië komt onder Japans bewind te staan. Omdat Japan Nederlands-Indië wil opnemen in een nieuwe Aziatische politieke en economische orde, moeten alle westerse invloeden worden uitgebannen. Een van de maatregelen daartoe is de onmiddellijke internering van Nederlandse burgers in burgerkampen. Volgens schattingen zijn 100.000-110.000 Nederlandse burgers door de Japanners geïnterneerd, inclusief missionarissen. In 1940 zijn 570 priesters, 1860 zusters en 530 broeders van 58 verschillende ordes en congregaties actief in de missie in Nederlands-Indië. Het grootste deel van hen wordt geïnterneerd; Japan betitelt hun aanwezigheid als gevaarlijk en ondermijnend, omdat zij de christelijke religie verspreiden. Gaandeweg de oorlog worden de leefomstandigheden van de geïnterneerde burgers steeds slechter. In het laatste jaar van de Japanse bezetting van Nederlands-Indië groeit het aantal sterfgevallen onder hen snel door ziekte, uitputting en ondervoeding. De schattingen van het aantal geïnterneerden dat in de Japanse burgerkampen is omgekomen variëren van 13.000 tot 16.800 personen. Onder hen zijn leden van de congregatie van de Fraters van Tilburg.[7]
Kamp Teling
In januari 1942 neemt de Japanse bezetter ongeveer 150 Nederlandse mannelijke burgers en oudere jongens gevangen op Minahassa in Noord-Celebes, het schiereiland waarop Tomohon ligt. Zij worden eerst opgesloten in zalen van het internaat van het Rooms-Katholieke Sint-Jozefgesticht in Menado. Daar worden zij bewaakt door inheems politiepersoneel. In maart 1942 worden zij overgebracht naar Kamp Teling, waar ook zo’n 30 andere opgepakte burgers terechtkomen. Het kamp, een mannenkamp, ligt ongeveer drie kilometer ten zuidoosten van het centrum van Menado. Het bestaat uit mili¬taire barakken omgeven door prikkeldraad. Onder de geïnterneerden zijn geestelijken, dominees en ambtenaren. De commandant heet Yamada, Japanse militairen en heiho’s bewaken het kamp. Heiho’s zijn inheemse soldaten in Japanse dienst. Hermannus Dallinga (1896-1955), burgemeester van Menado, is de kampleider. Hij heeft een dagboek over zijn gevangenschap nagelaten. De geïnterneerden in het kamp moeten werken in de stad en in de haven. Het kampleven is zwaar en het kamp is meermaals door geallieerde bommen geraakt. In totaal zijn circa 180 personen in het kamp geïnterneerd geweest, van wie ongeveer 40% in het kamp is gestorven.[8]
Dood in Kamp Teling
Ook frater Egidius van Rooij wordt in Kamp Teling geïnterneerd, samen met achttien andere fraters. De negentien fraters in het kamp houden het twee jaar vol, voordat de sterfte onder hen begint. Tien fraters overlijden aan de ontberingen in het kamp; frater Egidius is de laatste. Hij overlijdt, gesterkt door de H. Sacramenten, op 14 Juli 1945.[9]
Gebeurtenis
Bronnen
Dit is een selectie van de gebruikte bronnen. In de noten staan alle gebruikte bronnen.
- Regionaal Archief Tilburg 565 Collectie documentatie Tilburg 1940-1945, invnr. 221 en 235.
- Erfgoedcentrum Nederlands Kloosterleven.
- Huygens Instituut, Repertorium van Nederlandse zendings- en missie-archieven 1800-1960.
- Fraters van Tilburg.
- Indische Kamparchieven.
- Japanse Burgerkampen.
- Netwerk Oorlogsbronnen.
- Delpher
- Wierook, Wijwater en Worstenbrood.
Literatuur
- Gerrit Kobes en Ad de Beer, 'Het leven gebroken in het Verre Oosten. De geschiedenissen van de Tilburgers die om het leven kwamen in de strijd tegen Japan, als gevolg van de Japanse bezetting van Nederlands-Indië (1941-1945), de Indonesische kwestie (1945-1949) en het conflict in Korea (1950-1953)', in: Tilburgse sprokkelingen. Bijdragen tot de Tilburgse geschiedenis Tilburg 2003 (THR 11)
- Renske Krimp, De doden tellen. Slachtofferaantallen van de Tweede Wereldoorlog en sindsdien, Nationaal Comité 4 en 5 Mei, Amsterdam 2016, p.16.
Externe links
- Franciscus Josephus van Rooy (sic) op Oorlogsbronnen.nl
- Oorlogsgravenstichting, persoonsdossier van Franciscus Josephus van Rooy (sic).
Noten
- ↑ Regionaal Archief Tilburg 565 invnr. 235 F.J. van Rooij; Oorlogsgravenstichting F.J. van Rooij; Oorlogsbronnen F.J. van Rooij; BHIC 50 Burgerlijke Stand geboorten Geldrop 26.4.1902 akte 24; BHIC 50 Burgerlijke Stand geboorten Nuenen, Gerwen, Nederwetten 14.6.1870 akte 25; BHIC 50 Burgerlijke Stand geboorten Geldrop 7.3.1875 akte 15; BHIC 1299 Burgerlijke Stand overlijden Geldrop 6.4.1962 akte 45; BHIC 1297 Burgerlijke Stand overlijden Geldrop 21.4.1949 akte 44; Regionaal Historisch Centrum Eindhoven 10530 Burgerlijke Stand huwelijken Geldrop 20.9.1898 akte 14; Regionaal Historisch Centrum Eindhoven 10530 Bevolkingsregister Geldrop 1890-1910 f827; Regionaal Historisch Centrum Eindhoven 10501 Bevolkingsregister Geldrop 1910-1937.
- ↑ Regionaal Archief Tilburg 565 invnr. 221 en 235 F.J. van Rooij; Regionaal Archief Tilburg 918 Bevolkingsregister Tilburg 1910-1920 f12 en f86; Regionaal Archief Tilburg 918 Bevolkingsregister Tilburg 1921-1939 f6 en f128; Oorlogsgravenstichting F.J. van Rooij; wierookwijwaterenworstenbrood.nl; wikimiddenbrabant.nl/Congregaties; Delpher, Noordbrabantsche en 's-Hertogenbossche courant 21.9.1925; Delpher, Dagblad van Noord-Brabant 16.10.1925.
- ↑ erfgoedkloosterleven.nl; resources.huygens.knaw.nl/repertoriumzendingmissie/; wierookwijwaterenworstenbrood.nl/; cmmbrothers.org.
- ↑ erfgoedkloosterleven.nl/; cmmbrothers.org; resources.huygens.knaw.nl/repertoriumzendingmissie/; wikimiddenbrabant.nl/Missie.
- ↑ cmmbrothers.org; Delpher, Pius-Almanak jrg. 57 1931, jrg. 59 1933, jrg. 60 1934, jrg. 61 1935, jrg. 62 1936, jrg. 66 1940, jrg. 67 1941, jrg. 68 1942.
- ↑ Oorlogsgravenstichting F.J. van Rooij; Regionaal Archief Tilburg 565 map 221 en map 235 F.J. van Rooij; Delpher, Pius-Almanak Jaarboek van katholiek Nederland jrg. 57, 1931 en jrg. 58, 1932; Delpher, Nieuwe Tilburgsche Courant 19.2.1936; Delpher, De Koerier 24.4.1939.
- ↑ Indischekamparchieven.nl; tweedewereldoorlog.nl; isgeschiedenis.nl; indischherinneringscentrum.nl; oorlogsbronnen.nl; niod.nl/nl/veelgestelde-vragen/japanse-bezetting-en-pacific-oorlog-cijfers; brabantsegesneuvelden.nl/; brabantserfgoed.nl; Renske Krimp, De doden tellen. Slachtofferaantallen van de Tweede Wereldoorlog en sindsdien, Nationaal Comité 4 en 5 Mei, Amsterdam 2016, p.16; erfgoedkloosterleven.nl.
- ↑ Indischekamparchieven.nl; Japanseburgerkampen.nl; Oorlogsgravenstichting F.J. van Rooij; Regionaal Archief Tilburg 565 invnr. 235 F.J. van Rooij; https://www.oorlogsbronnen.nl/bronnen?term=heiho; geni.com; wikipedia.org.
- ↑ Regionaal Archief Tilburg 565 invnr. 221, 223 J.J.M. Bax en 235 F.J. van Rooij; Oorlogsgravenstichting F.J. van Rooij; Oorlogsbronnen F.J. van Rooij; Delpher, Indisch Missietijdschrift Jrg 29, 1946 nr. 1, 15.1.1946.