Over d'n Boerenstand

Zevende boek in de grote serie van het Schrijversteam van Heemcentrum 't Schoor, november 2002.

De tekst van het voorwoord:

9 December 1902 was het druk in de boerderij van Kobus van Roessel in den Berkhoek. De meest vooruitstrevende belangenbehartigers onder de Udenhoutse boeren waren er, burgemeester van Heeswijk was er en ook de witte pater Gerlacus van den Elsen. Er is in elk geval koffie geweest en zeer waarschijnlijk ook wel iets erbij. Ze waren bij elkaar om de “Boerenbond Udenhout” op te richten. Nu, 100 jaar later, bestaat de “Boerenbond Udenhout” niet meer. Na de gemeentelijke herindeling van 1 januari 1997 zijn de Udenhoutse boeren aangesloten bij de ZLTO “Tilburg” en de Biezenmortelse boeren bij de ZLTO “De Leije”. Wel bestaat een kleine erfenis van de “Boerenbond Udenhout”, namelijk de “Stichting Isidorus”, die een taak vindt in het beheer van het archief en in attenties voor de oud-leden van de voormalige Boerenbond. Was Kobus van Roessel oprichter en tweede voorzitter van de Boerenbond, zijn kleinzoon Jan van Roessel was de laatste voorzitter van de Boerenbond en is nu voorzitter van de “Stichting Isidorus”. Mede dankzij deze stichting is dit boek tot stand gekomen.

In de honderd jaren tussen 1902 en 2002 heeft de Boerenbond een enorme rol gespeeld in de gemeenschap van Udenhout en Biezenmortel. We hoeven alleen maar de vele instellingen te noemen, de Boerenleenbank, het Pakhuis, de Boterfabriek, de Landbouwschool, de Bijenhoudersbond, de Rijvereniging, de Stierhouderij, de Veecentrale, de Geitenfokvereniging, de Maïsbank, en vele vele meer.

Nog belangrijker is, dat Udenhout en Biezenmortel een boerengemeenschap was. Het dagelijks leven van het dorp, het aangezicht van het dorp, de seizoensgebonden activiteiten, het was allemaal verbonden met het boerenleven. Om eens wat te noemen: de melkkannen langs de straat, de enorme silotoren van het Pakhuis, de prachtige boerderijen, het oogsten in de zomer, het roodbonte vee, de romboeren, de hooiwagens uit de polder, het leveren van eieren en de aankoop van het veevoer. Niemand zal ooit kunnen omschrijven hoe zwaar het werk was, niet alleen voor de boer, misschien meer nog voor de boerin. Niemand zal ooit kunnen omschrijven wat gezinnen doormaken als het bedrijf wordt getroffen door een ziekte en moet worden geruimd, of als er geen toekomstperspectief is vanwege Europese regels of vanwege crisisjaren en sommige boerengezinnen om die reden uitzien naar een boerderij elders in Nederland, emigreren of het bedrijf beëindigen. Heel veel mensen uit Udenhout en Biezenmortel hebben zeer persoonlijke herinneringen aan dat dagelijkse leven thuis, het harde werken, de zorgen, maar ook aan de mooie dingen die er volop waren. De boer gaat elke dag om met het wel en wee van de dieren, met de natuur, met het milieu.

Het schrijversteam van Heemcentrum ‘t Schoor heeft dit boek “Over d’n Boerenstand” willen maken om een beeld te geven van het leven in een dorp als Udenhout en Biezenmortel, zoals de meesten van ons dat hebben meegemaakt. Het is onmogelijk daarin volledig te zijn. Dat is onze ambitie ook niet. We hopen wel, dat veel mensen plezier zullen beleven aan dit boek, de verhalen lezen en de foto’s bekijken om er daarna samen over te praten en samen herinneringen op te halen aan een wereld, die door sommigen wordt aangeduid als “die goeie ouwe tijd”.

Onze dank gaat uit naar iedereen die ons geholpen heeft om dit mooie boek mogelijk te maken, het Heemcentrum ‘t Schoor, de Stichting Isidorus, de financiers, mensen die dossiers en foto’s beschikbaar hebben gesteld en allen met wie wij interviews hebben mogen houden of die ons zomaar hebben opgebeld. Zonder u allen was dit boek er niet geweest of niet zo mooi geweest als het nu is. In het bijzonder willen wij onze dank uitspreken aan Piet Naalden, die alle archieven van de Boerenbond tot op de letter heeft gelezen en toegankelijk heeft gemaakt en dat allemaal heeft vastgelegd in documenten die hij beschikbaar heeft gesteld aan het heemcentrum. Geweldig!

Wij wensen alle lezers heel veel genoeglijke uren met dit boek “Over d’n Boerenstand”.

Het schrijversteam van Heemcentrum ‘t Schoor, Luud de Brouwer, Jan Denissen, Frans van Iersel, Kees van Kempen, André van der Lee, Joost van der Loo (fotomateriaal), Wim Maarse, Piet Naalden, Annie van Roessel - Kolen (fotomateriaal) en Frank Scheffers, ondersteund door Harrie van den Bersselaar en Kees van den Bersselaar (fotomateriaal).

In Brabant is al op veel plaatsen het honderdjarig bestaan van de boerenorganisatie gevierd. Ten gevolge van de bewogen acties van pater Gerlacus van den Elsen werd al in 1896 de gewestelijke NCB opgericht. Zes jaar later, op 9 december 1902, is in de boerderij van Kobus van Roessel in den Berkhoek de “Boerenbond Udenhout” opgericht. Die “Boerenbond Udenhout” bestaat als zodanig niet meer, want bij de gemeentelijke herindeling van 1997 zijn de Udenhoutse agrarische ondernemers bij een andere afdeling ondergebracht dan de Biezenmortelse collega’s. De Udenhoutse Boerenbond werd opgeheven, maar om het bijna honderdjarig erfgoed te behouden is de “Stichting Isidorus” opgericht. Deze stichting vindt het de moeite waard om een viering van het honderdjarig bestaan te organiseren.

Onderdeel van de herdenking van de oprichting van de Udenhoutse Boerenbond is de presentatie van het boek “Over d’n Boerenstand”, dat door het schrijversteam van “Heemcentrum ‘t Schoor” is samengesteld. De Udenhoutse en Biezenmortelse bevolking kan trots zijn op zo’n team. Voor de zoveelste keer hebben de leden ervan zich ingezet om de geschiedenis van Udenhout en Biezenmortel te onderzoeken en vast te leggen. Ze hebben zich verdiept in de bronnen, in verslagen, etc. en hebben veel mensen geïnterviewd. Het is een mooi boek geworden.

Het zal de lezer vergaan, zoals het mij verging: veel herinneringen aan “die goede, oude tijd”, aan veranderingen in het boerenbedrijf, aan de crisisjaren en de oorlog. Het zijn goede en minder goede herinneringen. Mijn advies is dan ook: “Vergeet het slechte, denk aan het mooie, want dat komt nooit slecht terug”. Namens de “Stichting Isidorus” en alle agrarische families van heden en verleden, dank ik het bestuur van “Heemcentrum ‘t Schoor” met al haar medewerkers en in het bijzonder het schrijversteam voor de uitgave van dit mooie boek. Een ieder veel kijk- en leesplezier.

Namens de “Stichting Isidorus”, Jan van Roessel, voorzitter