Ontstaan van de Tilburgse Kermis

De oudste vermelding van de Tilburgse kermis dateerde van 1570. Tussen een hertrouwde moeder en haar kinderen werd een schikking getroffen over het bezit van de overleden vader. De moeder kreeg als tegemoetkoming van de kinderen een half mud rogge ‘te leveren tot augst oft inder kermisse van Tilborch naestcomende’. Uit het gebruik om met de kermis betalingen te doen, blijkt dat het feest al langer moet hebben bestaan.

In 2016 stuitte vrijwilliger Ad Pijnenburg echter bij een onderzoek in Regionaal Archief Tilburg op een ander jaartal, namelijk 1567. Tijdens het transcriberen van een akte las hij in een tekst over een betaling die gedaan moest worden vóór "Tilborchse kermisse". Deze keer geen erfkwestie maar een gedwongen verkoop ( ook wel opwinning of beslaglegging genoemd) van onroerende goederen nadat de eigenaar een schuld niet kon voldoen. Dit alles speelt zich af in het jaar 1567.

In deze akte heeft Jan Peter Huijben een schuld aan Jan Cornelissen Gerritsen die het er niet bij laat zitten Al met al een ingewikkelde akte omdat er in die tijd ook al heel wat regels en voorwaarden bestonden voor dat men over mocht gaan tot openbare verkoop om de schuld te voldaan te krijgen. Er draven in de akten dan ook een aantal partijen op die menen recht te hebben op de opbrengst van de gedwongen verkoop. Ze overleggen allerlei stukken waaruit hun rechten moeten blijken. De bewijsstukken worden uitgebreid beschreven.

Tilburg kreeg pas in 1575 jaarmarkten. De Tilburgse kermis kan dus niet zijn ontstaan uit een jaarmarkt en wijkt daarmee af van de meeste andere kermissen. Een tweede algemeen voorkomende reden van het ontstaan van kermissen is de relatie tot de wijding van een kerk. Daar komt het woord kermis (kerk-mis) uit voort. Op de feestdag van Sint Dionysius (9 oktober) werd in 1483 in Tilburg een nieuwe kerk ingewijd. De kermis in Tilburg werd vanouds echter in de oogstmaand en wel óp en vanaf de laatste zondag van augustus gevierd. Het is daarom vrijwel zeker dat de Tilburgse kermis geen kerkelijke oorsprong heeft.

De meest aannemelijke verklaring is dat het een boerenkermis was, oorspronkelijk een oogstfeest. Eeuwenlang lag de nadruk van de Tilburgse boerenkermis op de activiteit van de kermisvierder zelf: volksspelen voor jong en oud, eten, drinken en dansen. Aan het einde van de negentiende eeuw zijn de attracties bepalend geworden.

In het begin van de twintigste eeuw zijn pogingen gedaan om de kermis af te schaffen of in te korten. De ‘kermiszin der Tilburgers’ wist afschaffen te voorkomen en vormde de basis voor de ontwikkeling tot de grootste kermis van de Benelux. De Tilburgse kermis trekt jaarlijks ruim een miljoen bezoekers en bestaat uit een aaneengesloten lint van zo’n 250 attracties vanaf het Besterdplein tot aan het Willemsplein.

Zie ook

Tilburgse Kermis

Externe link

Tilburgse Kermis op Het Geheugen van Tilburg