Mendels, Emanuel

	Emanuel Mendels
	Emanuel Mendels en Zijn vrouw Martha. Bron: Joods Monument
Volledige namen	Emanuel Mendels
Geboortedatum	22-10-1893
Geboorteplaats	Almelo
Adres	Bredaseweg 422, Goirleseweg 60
Woonplaats	Tilburg
Burgerlijke staat	Gehuwd
Naam echtgeno(o)t(e)	Martha van Engel
Beroep	Directeur kartonnagefabriek
Overlijdensdatum	09-04-1943
Plaats van overlijden	Sobibor (PL)

Geef de oorlog een gezicht!

Kun jij ons helpen met het schrijven van het levensverhaal van deze persoon?

Hoewel het meer dan 75 jaar geleden is dat er een einde kwam aan de Tweede Wereldoorlog blijft het belangrijk de slachtoffers te herdenken. We willen door hun verhaal te vertellen de slachtoffers eren en de herinnering levend houden

Alle Tilburgse oorlogsslachtoffers zijn opgenomen in de Wiki Midden-Brabant en we streven er naar van ieder een levensbeschrijving en foto op te nemen.

Helaas hebben we van sommigen maar beperkte of soms helemaal geen informatie. We hebben jouw hulp nodig deze levensverhalen vast te leggen door ontbrekende informatie aan te vullen met verhalen of foto’s. We ontvangen je reactie graag via info@regionaalarchieftilburg.nl o.v.v. Wiki Oorlogsslachtoffers.

Mendels, Emanuel (Almelo 22-10-1893, Sobibor (PL) 09-04-1943), kartonnagefabrikant. Zoon van David Levij Mendels (1849-1929) en Catharina Cohen (1848-1921). Op 20-08-1919 trouwde hij met Martha van Engel (Deventer 11-04-1897, Sobibor (PL) 21-03-1943). Zij kregen vier kinderen. Mendels wordt op 9-4-1943 vermoord in Sobibor.

Achtergrond

Emanuel Mendels werd op 22 oktober 1893 in Almelo geboren als zoon van David Levij Mendels en Catharina Cohen. Zijn familie was opgeklommen van boekbinder tot kartonnagefabrikant. Hij trouwde op 20 augustus 1919 te Deventer met Martha van Engel. Op 25 augustus 1919 woont het kersverse echtpaar Mendels-van Engels in Tilburg, aan de Tuinstraat op nr. 73. In 1919 begint Emanuel Mendels in Tilburg een kartonnagefabriek aan de Langestraat. In 1925 verplaatst Mendels zijn bedrijf ‘Atlanta’ naar de Korvelseweg. ‘Atlanta’ produceert vooral verpakkingsmateriaal voor de schoenindustrie. In 1934 laat Mendels naar ontwerp van Frans Ruts een villa bouwen aan de Bredaseweg 422.

Emanuel Mendels was de vader van Kitty (‘Keetje’), Catharina (‘Rini’), Donald Manuel (‘Don’) en Martha (‘Marret’).^[1]

Deportatie

Al op 5 november 1940 wordt de villa van het gezin Mendels door de Duitse Wehrmacht gevorderd.^[2] De familie Mendels verhuist dan naar een huurwoning aan de Goirleseweg 60. In juli 1942 komt ‘Atlanta’ in handen van een bewindvoerder.^[3] Met hulp van zijn privéchauffeur Minus Voeten probeert Emanuel Mendels met zijn gezin nog naar Zwitserland te vluchten, maar die poging mislukte.

Het gezin Mendels krijgt een oproep voor deportatie op 28 augustus 1942, maar in verband met ziekte van Kitty worden zij voorlopig vrijgesteld. Op 29 september wordt Emanuel Mendels echter gearresteerd en overgebracht naar Westerbork. De overige leden van het gezin Mendels duiken dan onder; in oktober verzoekt de commissaris van politie om hun opsporing. Eind 1942 of begin 1943 weet Emanuel Mendels met behulp van zijn chauffeur Voeten uit Westerbork te ontsnappen. In februari 1943 duiken Emanuel Mendels en zijn vrouw onder bij Janus Voeten aan de Haagweg in Breda. Op 18 februari voegt ook de oudste dochter Kitty, die als ‘patiënt’ bij een bevriende professor in Utrecht verbleef, zich bij hen.^[4]

Door verraad zijn Emanuel Mendels, zijn vrouw Martha en Kitty op 10 maart 1943 gearresteerd door de Sicherheitsdienst. Kitty en haar moeder worden nog dezelfde dag naar Westerbork overgebracht, waar zij verblijven in barak 66. Emanuel Mendels komt op 31 maart 1943 aan in Westerbork en verblijft dan in barak 57. Zijn vrouw en Kitty leven dan al niet meer. Beiden zijn op 17 maart 1943 gedeporteerd naar Sobibor. Daar wordt Martha op 31 maart vermoord. Op 30 maart 1943 ondergaat Kitty hetzelfde lot. Op 9 april 1943 wordt Emanuel Mendels in Sobibor vermoord. De kinderen Rini en Don worden eveneens verraden. Zij zijn op 14 mei 1943 in Sobibor vermoord.

Gebeurtenis

Deportatie en vernietiging Joodse volksdeel Tilburg.

Struikelstenen

Op 10 mei 2015 zijn er voor het huis aan de Bredaseweg 422 vijf struikelstenen geplaatst ter herinnering aan de familie Mendels.

Bronnen

Regionaal Archief Tilburg

Archief 565, Collectie documentatie Tilburg 1940-1945, invnr. 268
Archief 16, Overlijdensregister 1947, akte 147.

Literatuur

J. Bader, Kroniek van 'n Vervolging, Joden in Tilburg, Waalwijk en omstreken (Soesterberg 2018).
Ad de Beer en Gerrit Kobes, Het leven gebroken. De geschiedenissen van de Tilburgers die als gevolg van de strijd tegen Duitsland en de bezetting van Nederland om het leven kwamen, Tilburgse Bronnenreeks 4 (Tilburg 2002).
Hans Scholtes, 'Ondernemen, leven en overleven in Tilburg. Emanuel Mendels en zijn gezin', in: Tilburg. Tijdschrift voor geschiedenis, monumenten en cultuur, jaargang 31 (2013), nr. 3, p. 68-71.
Hans Scholtes, 'Bredaseweg 422, Tilburg', in: Joodse huizen 8. Verhalen over vooroorlogse bewoners (2022)
Bert Voeten, Doortocht 1940-1945 (Amsterdam 1946)

Externe links

Noten

↑ Martha, geb. Tilburg 02-06-1937 was de enige van het gezin Mendels die de oorlog overleefde. Ze was ondergedoken bij een zus van Minus Voeten in Rotterdam en verbleef daar tot het einde van de oorlog. In 1946 vertrok zij naar familie in Almelo.
↑ Via een Duitse tussenpersoon kreeg de villa van Mendels op 22 april 1943 een nieuwe eigenaar, de Tilburgse aannemer Piet van Geloven (1906-1975), die onder meer barakken bouwde voor kamp Vught. De koop van de villa van Mendels werd in 1946 nietig verklaard, waarbij de eigendom overging naar Martha, de enige overlevende van het gezin Mendels.
↑ De kartonnagefabriek is later voortgezet onder de naam ‘Van Opstal-Atlanta’ en heeft nog tot 1982 bestaan.
↑ Hans Scholtes, 'Ondernemen, leven en overleven in Tilburg. Emanuel Mendels en zijn gezin', in: Tilburg. Tijdschrift voor geschiedenis, monumenten en cultuur, jaargang 31 (2013), nr. 3, p. 68-71.

[1] Martha, geb. Tilburg 02-06-1937 was de enige van het gezin Mendels die de oorlog overleefde. Ze was ondergedoken bij een zus van Minus Voeten in Rotterdam en verbleef daar tot het einde van de oorlog. In 1946 vertrok zij naar familie in Almelo.

[2] Via een Duitse tussenpersoon kreeg de villa van Mendels op 22 april 1943 een nieuwe eigenaar, de Tilburgse aannemer Piet van Geloven (1906-1975), die onder meer barakken bouwde voor kamp Vught. De koop van de villa van Mendels werd in 1946 nietig verklaard, waarbij de eigendom overging naar Martha, de enige overlevende van het gezin Mendels.

[3] De kartonnagefabriek is later voortgezet onder de naam ‘Van Opstal-Atlanta’ en heeft nog tot 1982 bestaan.

[4] Hans Scholtes, 'Ondernemen, leven en overleven in Tilburg. Emanuel Mendels en zijn gezin', in: Tilburg. Tijdschrift voor geschiedenis, monumenten en cultuur, jaargang 31 (2013), nr. 3, p. 68-71.

[1]

[2]

[3]

[4]

Navigatie

Hulpmiddelen