Linden, Antoon van der

Broeder van der Linden
Bron: Nederlands Bidprentjes Archief
Volledige namen	Antoon van der Linden
Geboortedatum	01-10-1890
Geboorteplaats	Veldhoven
Adres	Bredaseweg 204
Woonplaats	Tilburg
Beroep	Broeder-missionaris
Overlijdensdatum	26-04-1945
Plaats van overlijden	Kamp Teling bij Menado (Noord-Celebes, ID)
Bijzonderheden	Door de Japanse bezetter geïnterneerd en overleden in het interneringskamp.

Geef de oorlog een gezicht!

Kun jij ons helpen met het schrijven van het levensverhaal van deze persoon?

Hoewel het meer dan 75 jaar geleden is dat er een einde kwam aan de Tweede Wereldoorlog blijft het belangrijk de slachtoffers te herdenken. We willen door hun verhaal te vertellen de slachtoffers eren en de herinnering levend houden

Alle Tilburgse oorlogsslachtoffers zijn opgenomen in de Wiki Midden-Brabant en we streven er naar van ieder een levensbeschrijving en foto op te nemen.

Helaas hebben we van sommigen maar beperkte of soms helemaal geen informatie. We hebben jouw hulp nodig deze levensverhalen vast te leggen door ontbrekende informatie aan te vullen met verhalen of foto’s. We ontvangen je reactie graag via info@regionaalarchieftilburg.nl o.v.v. Wiki Oorlogsslachtoffers.

Van der Linden, Antoon (geb. Veldhoven 01-10-1890, gest. Noord-Celebes (ID) 26-04-1945), broeder-missionaris op Celebes. Zoon van Jan Hendrik van der Linden (1847-1935) en Cornelia Wouters (1849-1906). Van der Linden overlijdt op 26-04-1945 in Kamp Teling bij Menado, Noord-Celebes. Hij was ongehuwd.

Achtergrond en jeugd

Antoon van der Linden wordt op 1 oktober 1890 geboren in de Brabantse plaats Veldhoven als zoon van postbode Jan Hendrik van der Linden en Cornelia Wouters. Antoon’s ouders trouwen in 1884 in de gemeente Hoogeloon, Hapert en Casteren. Het is het tweede huwelijk van zijn vader. Eerder -in 1876- is Jan Hendrik in dezelfde gemeente gehuwd met de naaister Francisca Rijkers (1848-1879). Vader Jan Hendrik is postbode. Al zijn kinderen zijn in Veldhoven geboren. Uit zijn eerste huwelijk worden twee kinderen geboren, allebei jongens. Uit het huwelijk met Cornelia Wouters worden drie jongens geboren, van wie de oudste sterft in zijn eerste levensjaar. Zoon Antoon is de jongste.

Rechtsboven: Broeder van der Linden

Bron: Annalen O.L.V. v.h. H. Hart, 1926

Van der Linden is schrijnwerker. In 1912 verhuist hij vanuit Veldhoven naar Tilburg. Op 3 september van dat jaar wordt hij ingeschreven op Bredaseweg 204, het klooster van de congregatie van de Missionarissen van het Heilig Hart van Jezus. Bij deze congregatie treedt Van der Linden in. In 1914 legt hij zijn eerste geloften af. Eind december 1921 verlaat Antoon als missiebroeder het Tilburgse klooster. Hij vertrekt naar Barcelona van waaruit hij per schip verder reist naar de missie van Celebes in Nederlands-Indië. In 1932 is broeder van der Linden terug uit Celebes. In december van hetzelfde jaar vaart hij vanuit Genua opnieuw naar Celebes. Op Celebes heeft hij in elk geval in Woloan gewerkt. Woloan ligt bij Tomohon op Minahassa, een schiereiland van Noord-Celebes.

Congregatie Missionarissen van het H. Hart van Jezus

Het klooster van de congregatie van de Missionarissen van het Heilig Hart van Jezus op Bredaseweg 204 is bekend geworden als het missiehuis van de ‘Rooi Harten’. De missionarissen droegen een vignet met een rood hart op hun habijt – vandaar de naam. De congregatie is in 1854 in Frankrijk gesticht door pater Jules Chevalier met als doel de verering van het Heilig Hart van Jezus en de verspreiding van de verering. De verspreiding gaat via onderwijs, gezondheidszorg, prediking en missie. Rond 1880 vestigt de congregatie zich in Nederland, eerst in Huize Gerra in Haaren en vervolgens in Tilburg. Aanvankelijk zit de congregatie in Tilburg in een oude wollenstoffenfabriek nabij het Wilhelminapark. Daarna betrekt de congregatie het missiehuis aan de Bredaseweg. Het missiehuis is ontworpen door architect Hubert de Beer (1844-1898), met bijdragen van Pierre Cuypers (1827-1921), en is ingewijd in 1890. Vanaf 1894 wordt het missiehuis het bestuurscentrum van de noordelijke provincie van de congregatie. Vanuit het missiehuis zijn talrijke paters en broeders uitgezonden naar overzeese missiegebieden.

Missiehuis van de ‘Rooi Harten’, Bredaseweg 204

Bron: Collectie Regionaal Archief Tilburg

Missie

Vanaf het midden van de negentiende eeuw is vanuit Tilburg een groot aantal missies ondernomen. Het doel van deze missies is mensen met een andere religie te bekeren tot het christelijk geloof. Protestanten spreken over zending, Rooms-Katholieken over missie. Tilburg ontwikkelt een omvangrijke missie-infrastructuur. Centra daarvan zijn onder andere de Fraters van Tilburg, de Paters Oblaten, de Kapucijnen, de Fathers van Mill Hill (De Rooi Pannen) en de congregatie van de Missionarissen van het Heilig Hart van Jezus. Deze laatste congregatie krijgt in 1881 van de Paus opdracht missiearbeid te verrichten. De congregatie heeft van het begin van de 20e eeuw tot de Tweede Wereldoorlog broeders en paters als missionarissen uitgezonden naar het toenmalige Nederlands-Indië (Molukken 1902; Celebes 1919; Midden-Java 1921), Nieuw Guinea (1902), Oceanië (1905), de Filippijnen (1908) en Brazilië (1911).

Zendingskaart ca 1930, Menado en Minahassa omcirkeld

Bron: Vrije Universiteit Amsterdam (P. Noordhoff)

In 1919 wordt de apostolische prefectuur (een pauselijk missiegebied) voor Celebes opgericht. De prefectuur wordt bestuurd door de congregatie van de Missionarissen van het H. Hart en wordt in 1934 verheven tot apostolisch vicariaat. Zo’n vicariaat is geen bisdom, maar kan het worden. Aan het hoofd staat Apostolisch Vicaris Monseigneur Walter Panis. Zijn standplaats is Menado in het noorden van Celebes op het schiereiland Minahassa. In 1937 wordt het vicariaat opgesplitst in het Apostolisch Vicariaat Menado en de Apostolische Prefectuur Makassar. Makassar ligt in het zuiden van Celebes. Het Vicariaat Menado blijft onder leiding staan van de Missionarissen van het H. Hart, de prefectuur niet. De congregatie werkt in het vicariaat samen met de Fraters van Tilburg en de Zusters van Jezus, Maria en Jozef uit 's-Hertogenbosch. In 1941 werken in het vicariaat 31 Missionarissen van het H. Hart: de Vicaris, 26 priesters en vier broeders.

Japanse bezetting

Eind 1941 valt Japan de Amerikaanse marinebasis Pearl Harbor op Hawaï aan. Daarmee begint de oorlog in de Stille Zuidzee. In januari 1942 valt Japan Nederlands-Indië binnen. Twee maanden later, op 8 maart 1942, capituleert het Koninklijk Nederlands-Indisch Leger (KNIL). Nederlands-Indië komt onder Japans bewind te staan. Omdat Japan Nederlands-Indië wil opnemen in een nieuwe Aziatische politieke en economische orde, moeten alle westerse invloeden worden uitgebannen. Een van de maatregelen daartoe is de onmiddellijke internering van Nederlandse burgers in burgerkampen.

Volgens schattingen zijn 100.000-110.000 Nederlandse burgers door de Japanners geïnterneerd, inclusief missionarissen. In 1940 zijn 570 priesters, 1860 zusters en 530 broeders van 58 verschillende ordes en congregaties actief in de missie in Nederlands-Indië. Het grootste deel van hen wordt geïnterneerd; Japan betitelt hun aanwezigheid als gevaarlijk en ondermijnend, omdat zij de christelijke religie verspreiden. Gaandeweg de oorlog worden de leefomstandigheden van de geïnterneerde burgers steeds slechter. In het laatste jaar van de Japanse bezetting van Nederlands-Indië groeit het aantal sterfgevallen onder hen snel door ziekte, uitputting en ondervoeding. De schattingen van het aantal geïnterneerden dat in de Japanse burgerkampen is omgekomen variëren van 13.000 tot 16.800 personen. Onder hen zijn leden van de congregatie van de Missionarissen van het Heilig Hart van Jezus.

Kamp Teling

In januari 1942 neemt de Japanse bezetter ongeveer 150 Nederlandse mannelijke burgers en oudere jongens gevangen op Minahassa in Noord-Celebes, het schiereiland waar broeder van der Linden verblijft. Zij worden eerst opgesloten in zalen van het internaat van de Rooms-Katholieke Sint-Jozefschool in Menado. Daar worden ze bewaakt door inheems politiepersoneel. In maart 1942 worden zij overgebracht naar Kamp Teling, waar zo’n 30 andere opgepakte burgers ook terechtkomen. Het kamp ligt ongeveer drie kilometer ten zuidoosten van het centrum van Menado en bestaat uit militaire barakken omgeven door prikkeldraad. Onder de geïnterneerden zijn geestelijken, dominees en ambtenaren. Ook Van der Linden zit in het kamp. De commandant heet Yamada, Japanse militairen en heiho’s (inheemse soldaten in Japanse dienst) bewaken het kamp. Hermannus Dallinga (1896-1955), burgemeester van Menado, is de kampleider. Hij heeft een dagboek over zijn gevangenschap nagelaten.

De geïnterneerden worden tewerkgesteld in de stad en de haven. Het kampleven is zwaar. In totaal zijn ongeveer 180 personen in het kamp geïnterneerd geweest, veertig procent hiervan is in het kamp omgekomen. Op 10 september 1944 wordt een aantal geïnterneerden van Kamp Teling overgebracht naar de gevangenis van Menado, waar zij worden opgesloten in zalen en cellen. Ze worden bewaakt door Japanse militairen en inheems gevangenispersoneel. De gevangenis ligt in het centrum van de stad. Een deel van de geïnterneerden keert op 24 oktober 1944 terug in Kamp Teling, een ander deel volgt op 10 juli 1945. Op 17 september 1944 maken de geïnterneerden in de gevangenis een groot bombardement op Menado mee.

Dood in Kamp Teling

Broeder van der Linden is ziek en overlijdt op 26 april 1945 in Kamp Teling. Hij wordt eerst in Menado begraven. Zijn stoffelijke resten worden later overgebracht naar het terrein van het Groot-Seminarie in Kakaskasen bij Tomohon. Daar worden alle leden van zijn congregatie herbegraven die in Kamp Teling zijn gestorven.

Gebeurtenis

• Tilburgers omgekomen onder Japanse overheersing
• Japanse overheersing: de religieuzen

Bronnen

Dit is een selectie van de gebruikte bronnen. In de noten staan alle gebruikte bronnen.

• Regionaal Archief Tilburg 565 Collectie documentatie Tilburg 1940-1945, invnr. 232.
• Erfgoedcentrum Nederlands Kloosterleven.
• Huygens Instituut, Repertorium van Nederlandse zendings- en missie-archieven 1800-1960.
• Missionarissen van het Heilig Hart.
• Indische Kamparchieven.
• Japanse Burgerkampen.
• Netwerk Oorlogsbronnen.
• Delpher

Literatuur

Dit is een selectie van de gebruikte literatuur. In de noten staat alle gebruikte literatuur.

• Jan Willemsen, Nederlandse missionarissen en hun missiegebieden, Nijmegen 2006.
• Annalen van O.L. Vrouw van het H. Hart, jrg. 44 1926, Missiehuis Tilburg
• Gerrit Kobes en Ad de Beer, Het leven gebroken in het Verre Oosten. De geschiedenissen van de Tilburgers die om het leven kwamen in de strijd tegen Japan, als gevolg van de Japanse bezetting van Nederlands-Indië (1941-1945), de Indonesische kwestie (1945-1949) en het conflict in Korea (1950-1953), in: Tilburgse sprokkelingen. Bijdragen tot de Tilburgse geschiedenis Tilburg 2003 (THR 11)

Externe links

• Antonius (sic) van der Linden op Oorlogsbronnen.nl
• Oorlogsgravenstichting, persoonsdossier van Antonius (sic) van der Linden.