Kreeft, Johannes Baptist
| Jo Kreeft | ||
| Afbeelding gewenst | ||
| Volledige namen | Johannes Baptist Kreeft | |
| Geboortedatum | 13-09-1921 | |
| Geboorteplaats | Best | |
| Adres | Raakeindse Kerkweg 6 | |
| Woonplaats | Molenschot | |
| Burgerlijke staat | ongehuwd | |
| Beroep | los arbeider | |
| Overlijdensdatum | 29-01-1944 | |
| Plaats van overlijden | Hamburg - Neuengamme (D) | |
| Bijzonderheden | omgekomen in concentratiekamp | |
Kun je het levensverhaal van dit oorlogsslachtoffer aanvullen? Of heb je een foto gevonden die we kunnen digitaliseren? Op de hoofdpagina van portaal Gilze en Rijen zie je hoe te reageren. Wij nemen graag contact met je op!
Kreeft, Johannes Baptist (geboren 13-09-1921, overleden 29-01-1944) zoon van Hendrik Kreeft (1894 - 1974) en Anna Cornelia Hoefmans (1893 - 1964).
Inhoud
Achtergrond
Jo Kreeft is geboren op 13-09-1921 in Best. Hij was de zoon van Hendrik Kreeft uit Oosterhesselen (Drenthe), stoker op de steenfabriek en van Anna Cornelia Hoefmans uit Gilze, zonder beroep. Het echtpaar Kreeft is in oktober 1916 verhuisd naar Best. De familie Kreeft vestigde zich in oktober 1921, een maand na de geboorte van Jo, weer in Gilze en Rijen en woonde aan de Raakeindse Kerkweg 6 in Molenschot. Het gezin Kreeft telde uiteindelijk dertien kinderen.
Gebeurtenis
Jo Kreeft meldde zich in het begin van 1943 voor de 'Arbeitseinsatz'. Via het bijkantoor van het arbeidsbureau in Gilze werd hij in Duitsland tewerkgesteld. Zijn jongere broer Gerrit Kreeft volgde enkele maanden later. Al vroeg in de oorlog werden aanvankelijk alleen Nederlandse werklozen verplicht om in Duitsland te gaan werken. Naarmate de oorlog vorderde en er steeds meer Duitsers als soldaten dienst moesten doen, waren er meer buitenlandse krachten nodig om de Duitse (oorlogs-) industrie, landbouw en transport gaande te houden. Dit had in Nederland tot gevolg dat op 7 mei 1943 bekend werd gemaakt dat álle mannen van 18 tot 35 jaar verplicht waren om zich te melden bij het arbeidsbureau voor de 'Arbeitseinsatz'. Veel mannen die aan een oproep geen gevolg gaven, gingen in onderduik. Zij die niet konden of wilden ontkomen aan het werk in de Duitse fabrieken mochten van tijd tot tijd met verlof naar huis. Velen keerden van dit verlof niet terug en doken uiteindelijk ook onder. Dat werd gezien als contractbreuk. Op weigeraars en contractbrekers werd jacht gemaakt door razzia's. Werd je opgepakt, dan volgden er represailles. Je kwam in de meeste gevallen in Kamp Amersfoort terecht en vervolgens werd je doorgestuurd naar kampen als Neuengamme, Buchenwald en Dachau. Jo Kreeft is door de grenspolitie gearresteerd. Probeerde hij te smokkelen tijdens zijn verlof of wilde hij aan zijn tewerkstelling ontkomen? Nadat Jo Kreeft is opgepakt heeft hij gevangen gezeten in Kamp Amersfoort. Vandaaruit is hij op transport gezet naar het concentratiekamp Neuengamme bij Hamburg.
Kamp Amersfoort
Op 29 januari 1943 zat Jo Kreeft gevangen in Kamp Amersfoort. Dit was in de Tweede Wereldoorlog een straf -en doorgangskamp in Leusden aan de zuidrand van Amersfoort. In dit langst operationele concentratiekamp van Nederland heerste een mensonterend regime van honger, mishandeling, dwangarbeid en executies, waardoor 652 mensen het leven lieten. Vanuit Kamp Amersfoort konden gevangenen doorgestuurd worden naar andere kampen voor dwangarbeid, waarvan velen niet terugkeerden. In totaal hebben circa 47.000 mensen gevangen gezeten in Kamp Amersfoort. Jo Kreeft werd op transport gesteld naar Kamp Neuengamme. Daar kwam hij aan op 13 maart 1943 en werd hij door de Duitsers tewerk gesteld.
Kamp Neuengamme
Neuengamme is een dorp binnen de gemeente Hamburg in Duitsland. Het zou een onbekend dorp zijn, ware het niet dat daar tijdens de oorlogsjaren één van de grootste kampen in Duitsland gevestigd was met meer dan tachtig buitenkampen. In Neuengamme zaten bijna zevenduizend Nederlanders gevangen. Bij nabestaanden en overlevenden roept de naam Neuengamme herinneringen op aan dood, vernedering en ellende. Het was een oord van verschrikking. Bij aankomst moesten alle persoonlijke bezittingen worden afgegeven. Vervolgens werd al het lichaamshaar afgeschoren en kreeg men een nummer op een zinken plaatje dat om de nek gedragen moest worden. De SS probeerde de morele en psychische weerstand van de gevangenen te breken door hen in vernederende omstandigheden te laten leven en werken. De barakken waren overvol, sanitaire voorzieningen waren ontoereikend en enige privacy was er niet. Men kreeg onvoldoende voedsel en moest zware arbeid verrichten. De dag was zo strikt ingedeeld dat er nauwelijks een vrije minuut overbleef. Vast staat dat in 21 rechtstreekse transporten, meestal vanuit Amersfoort, 3.084 Nederlanders naar Neuengamme werden getransporteerd.
Jo is op 29 januari 1944 overleden in Hamburg-Neuengamme. Hij had daar het kampnummer 19629. Op de Duitse overlijdensakte wordt 'Versagen von Herz und Kreislauf bei Magen und Darmkatarrh' (uitputting bij maag- en darmziekte) als doodsoorzaak genoemd (de informatie op Duitse overlijdensaktes is echter lang niet altijd correct). Feitelijk sterft Jo Kreeft aan algehele uitputting, hij is dan 22 jaar oud. Op één van de overgeleverde Duitse documenten staat 'Feuerbestättung unbedenklich' (crematie geen bezwaar). Later bleek uit informatie van het Nederlandse Rode Kruis dat Jo inderdaad is gecremeerd, van een graf is niets bekend.
'Goed' en 'fout' in de oorlog
Lange tijd werd er na de oorlog vrijwel uitsluitend in termen van 'goed' of 'fout' gedacht. In het politierapport van direct na de oorlog werd het gezin Kreeft beoordeeld als 'politiek onbetrouwbaar'. De vader van Jo was tijdens de bezettingsjaren lid van het NAF (Nederlands Arbeidersfront), dit was een nationaalsocialistische vakcentrale die op 30 april 1942 bij een decreet werd ingesteld door de Duitse rijkscommissaris Arthur Seyss-Inquart. De reguliere vakbonden werden door de Duitsers opgeheven en het NAF moest deze vervangen. Sommige gezinnen, vooral die met veel kinderen, hadden het echter in die tijd niet breed en een lidmaatschap van het NAF gaf toegang tot werk, en dus brood op de plank. Uit naoorlogse getuigenverklaringen blijkt dat het hele gezin Kreeft voor de Duitsers heeft gewerkt, niet omdat ze pro-Duits waren, maar omdat er veel geld te verdienen was. Het onderhoud van het grote huishouden Kreeft kostte veel geld.
Een oudere broer van Gerrit, Cornelius Matheus Kreeft (geboren in Best op 16-9-1920), meldde zich in 1942 vrijwillig bij de SS als frontarbeider en is naar Duitsland vertrokken en daarna naar het oostfront gezonden. In naoorlogse getuigenverklaringen valt te lezen dat deze Cornelius voor iedereen werkte waar geld te verdienen was. Hij wordt daarin gekarakteriseerd als een "lomp en slecht ontwikkeld persoon". Na de oorlog is Cornelius Kreeft vanuit Tallin (Estland) weggevoerd. Waarheen is niet bekend, mogelijk een concentratiekamp in de Oeral of in Siberië. Cornelius Kreeft trouwde met een vrouw uit Estland en is op 19-04-1983 in Rakvere (in de toenmalige Sovjet Unie) overleden.
Dit waren de gezinsomstandigheden toen Jo Kreeft zich begin 1943 meldde voor de 'Arbeitseinsatz'. Volgens het politierapport heeft hij dit mogelijk vrijwillig gedaan, maar met zekerheid is dit niet vast te stellen. De oorlogsgravenstichting heeft Jo Kreeft als oorlogsslachtoffer erkend en hij is terug te vinden op hun website.
Tegenwoordig wordt veel meer een 'grijs verleden' onderkend en spelen de omstandigheden waarin beslissingen tijdens de oorlog werden genomen in de beoordeling een grotere rol. Bij de aanmelding van Jo Kreeft voor de 'Arbeitseinsatz' dienen de gezinsomstandigheden, waarin verzet tegen de Duitse bezetter vermoedelijk minder voor de hand lag, zeker meegenomen te worden.
Externe links
Bronnen en Literatuur
- Nationaal Archief (arbeidsinzet - 1940-1945; centraal archief bijzondere rechtspleging)
- Wikipedia
- Historiek.net
- Regionaal Archief Tilburg (bevolkingsregister)