Ketelhuis

Het ketelhuis dat nu op de Spoorzone bekendstaat als Gebouw 65 stamt uit 1946. In 1947 werd een kolenbunker aangebouwd en pas weer een jaar later was de officiële opening. Een kraan vervoerde de kolen uit de bunker naar het ketelhuis.

De kolenbunker had muren van 50 centimeter dik, met een toegangspoort aan de noordkant. Zowel de kolenbunker als het ketelhuis werden gebouwd met bakstenen. De gevels en de ramen werden door beton omlijst. De draagconstructie van het geheel bestaat uit stalen kolommen en liggers. De vormgeving is tekenend voor de architectuur tijdens de wederopbouw. In 2015 werd het pand aangewezen als gemeentelijk monument.

Rol binnen de werkplaats

In het ketelhuis werden kolen verbrand om stoom op te wekken. Het stoom zorgde voor warmte en voor de aandrijving van machines. Via leidingen stond het ketelhuis in verbinding met andere gebouwen. Later zijn de kolengestookte ketels omgebouwd tot gasgestookte.

Uit tekeningen blijkt dat er eerder, in 1872 al, een ketelhuis was gebouwd op een andere plaats binnen D’n Atelier. In het begin van de NS-werkplaats bestond het uit twee stelplaatsen: die voor locomotieven enerzijds en die voor wagons en rijtuigen anderzijds. Daar tussenin stonden de draaierij, metaalgieterij, smederij, magazijnen, administratiekantoren en het eerste ketelhuis. De aannemer van dat ketelhuis was de heer De Rooy.

Dat gebouw heeft de tand des tijds niet doorstaan. Het is vlak voor de bevrijding van Tilburg in 1944 door Duitse soldaten opgeblazen. Datzelfde geldt voor de watertoren en de elektrische kranen van destijds.

Huidig gebruik

Tot de aanleg van de Burgemeester Brokxlaan in 2012 zorgde het ketelhuis voor verwarming in diverse gebouwen van de NS-werkplaats. Vanuit het ketelhuis liepen toen nog nuts- en elektriciteitsleidingen de Spoorzone in. Momenteel wordt het niet gebruikt en is het bestemd voor een informatiecentrum.

Bronnen

• Oud-medewerker van de NS-werkplaats Hans Clijsen.

• ‘Tilburgse Spoorzone’ – Cultuurhistorische verkenning: Bilan, Tilburg, 2004.

• ‘Centrale Spoorwegwerkplaats Tilburg’ – Bouwhistorisch onderzoek: Boei, Hoevelaken, 2008.

• ‘Nedtrain Tilburg 1868-2003’ – Geschiedenis van de spoorwegwerkplaats D’n Atelier: Henk van Doremalen en Martin van Broekhoven, Tilburg, 2003.