Johan Rückert

Johan Rückert

Ontworpen uitbreidingsplan (1915) van Rückert met een overzicht van de bevolkingsdichtheden in de bestaande stadsbebouwing en de ontworpen stadsuitbreiding. Collectie Regionaal Archief Tilburg.

Johan Hendrik Everwijn Rückert (Amsterdam 1879 – Den Bosch 1918) werd in 1913 aangesteld als directeur van Publieke Werken. Aanvankelijk bestudeerde hij de demografische ontwikkeling van de stad, maakte een indeling van de bevolking in sociale klassen en gaf een prognose voor de bevolkingsgroei tot in de jaren zestig. Die voorspelling klopte achteraf vrijwel exact.

Tevens inventariseerde hij toekomstige behoeften op het gebied van woonvoorzieningen, verkeer, bedrijvigheid, hygiëne en comfort. Zijn hoofdtaak was het ontwikkelen van een Algemeen Uitbreidingsplan voor Tilburg. Dit in navolging van de Woningwet (1901), waarbij grote en sterk groeiende steden opdracht kregen om zo’n plan te ontwerpen. Hiermee kregen die gemeenten de regie over stedelijke groei, woningbestand, grondprijzen en welstand. Rückerts plan had opvallende uitgangspunten. Zo moest de stadsruimte op ‘oordeelkundige wijze worden ingericht’ en de bebouwing ‘op rationele wijze met elkaar in verband worden gebracht’, met als resultaat een ‘harmonieus geheel’. Hiervoor bedacht hij onder andere het ringbanenstelsel, dat gezien werd als een moderne stadsgrens. Vervolgens ontwierp hij een nieuw wegennet waarmee het verbrokkelde stadsbeeld meer samenhang moest krijgen. Ook bewoog hij het gemeentebestuur om een gerichte grondpolitiek te voeren om grip te krijgen op de invulling van de terreinen binnen de nieuwe wegen.

Ondanks zijn inspanningen ondervond Rückert veel tegenwerking van het conservatieve gemeentebestuur dat zijn vooruitziende blik niet volgde. Zo werd er weinig haast gemaakt met de aankoop van grond, waardoor aanvankelijk de mogelijkheden voor bijvoorbeeld sociale woningbouw achterwege bleven. Delen van Rückerts plan werden al in een vroeg stadium aangepast of geschrapt. Na enkele conflicten vertrok Rückert in 1917 naar Den Bosch. Het ontwerp voor zijn Algemeen Uitbreidingsplan was tot in de jaren vijftig de leidraad voor de stedelijke ontwikkeling van Tilburg en wordt nog altijd als voorbeeld aangehaald in stedenbouwkundige literatuur.