Hobbelen, Karel Johannes

Karel Johannes Hobbelen
Bron: Brabantse Gesneuvelden
Volledige namen	Karel Johannes Hobbelen
Geboortedatum	12-11-1912
Geboorteplaats	Tilburg
Adres	Philips Vingboonsstraat 12
Woonplaats	Tilburg
Burgerlijke staat	Gehuwd
Naam echtgeno(o)t(e)	Caroline Nelly Mettler
Beroep	Sergeant
Overlijdensdatum	26-06-1944
Plaats van overlijden	Straat van Malakka
Bijzonderheden	Overleden t.g.v. torpedering van het Japanse transportschip Harugiku Maru 4.

Geef de oorlog een gezicht!

Kun jij ons helpen met het schrijven van het levensverhaal van deze persoon?

Hoewel het meer dan 75 jaar geleden is dat er een einde kwam aan de Tweede Wereldoorlog blijft het belangrijk de slachtoffers te herdenken. We willen door hun verhaal te vertellen de slachtoffers eren en de herinnering levend houden Alle Tilburgse oorlogsslachtoffers zijn opgenomen in de Wiki Midden-Brabant en we streven er naar van ieder een levensbeschrijving en foto op te nemen.

Helaas hebben we van sommigen maar beperkte of soms helemaal geen informatie. We hebben jouw hulp nodig deze levensverhalen vast te leggen door ontbrekende informatie aan te vullen met verhalen of foto’s. We ontvangen je reactie graag via info@regionaalarchieftilburg.nl o.v.v. Wiki Oorlogsslachtoffers.

Hobbelen, Karel Johannes, geboren in Tilburg op 12-11-1912, gehuwd met Caroline Nelly Mettler (1916), twee kinderen. Sergeant. Zoon van Joseph Franciscus Hobbelen (1885-1945) en Arnolda Bekkers (1884). Karel Hobbelen is op 26-6-1944 gestorven in de Straat van Malakka. Hij was aan boord van het Japans transportschip Harugiku Maru 4. Het schip vervoerde krijgsgevangenen en was op weg naar de Pakanbaroe-spoorweg op Sumatra (ID) toen het werd getorpedeerd.

Het SS 'Slamat’

Bron: Stichting Maritiem Historische Data

Het SS ‘Insulinde’ in de haven van Tandjong Priok

Bron: Stichting Martitiem-Historische Databank

Interneringskaart van Karel Johannes Hobbelen

Bron: Nationaal Archief 2.10.50.03

Achtergrond

Karel Johannes Hobbelen wordt in Tilburg geboren op 12 november 1912. Hij is de zoon van Joseph Franciscus Hobbelen (Tilburg 1885 – Rantau Prapat 1945) en Arnolda Bekkers (Oisterwijk 1884). Vader Joseph, zoon van een metselaar, is gasfitter. Moeder Arnolda, dochter van een dagloner, is voor haar huwelijk dienstbode. Joseph en Arnolda trouwen in 1908 in Oisterwijk. Zij krijgen vier kinderen (een dochter en drie zonen), allen geboren in Tilburg. Karel is het derde kind. Het gezin woont in Tilburg achtereenvolgens op Lange Schijfstraat 88, Hesperenstraat 10 en Buitenstraat 13. In 1915 verhuist het gezin naar Bergen op Zoom en van daaruit in 1920 naar Medan op Sumatra (Nederlands-Indië). Daar blijft het gezin tot mei 1928; in die maand vertrekt het voltallige gezin met het SS ‘Slamat’ van Batavia op Java (Nederlands-Indië) naar Nederland. Rond het jaareinde van 1928 keren de ouders en twee van hun kinderen terug naar Nederlands-Indië. Karel en zijn broer Josephus blijven achter in Nederland. Beiden zitten, na een kortstondig verblijf in Breda, vanaf medio september 1928 in Oudenbosch op Saint Louis, een jongensinternaat van de Broeders van de H. Aloysius Gonzaga. In de zomer van 1931 keren de ouders vanuit Medan terug naar Nederland, om drie maanden in Tilburg op (Philips Vingboonsstraat 12) te verblijven. Karel en zijn broer komen bij hen wonen vanuit Oudenbosch. In december 1931 gaan de vier gezinsleden samen met het SS ‘Insulinde’ terug naar Medan. Vader Joseph werkt daar bij de waterleidingmaatschappij Ajer Beresi.

Nederlands-Indië

In Medan op Sumatra wordt Karel Hobbelen in 1932 benoemd tot adjunct-brandmeester van de ‘Medansche Vrijwillige Brandweer’ (M.V.B) voor een wijk in Medan (‘Wijk I’). In de jaren 1920 was zijn vader een poos brandmeester van dezelfde wijk. In 1938 trouwt Karel in Medan met Caroline Nelly Mettler. Caroline is in 1916 geboren op Bengkalis, een eiland bij Sumatra. Karel en Caroline krijgen twee kinderen, een dochter en een zoon. Het dochtertje overlijdt op de dag van haar geboorte. Volgens zijn interneringskaart is Karel in Medan straatveger; hij is in 1941 echter hoofd van de Reinigingsdienst van Gemeentewerken in Medan.

Japanse bezetting en krijgsgevangenen

Eind 1941 valt Japan de Amerikaanse marinebasis Pearl Harbor op Hawaï aan. Daarmee begint de oorlog in de Stille Zuidzee. In januari 1942 valt Japan Nederlands-Indië binnen. Op 8 maart 1942 capituleert Nederland, wat de volgende dag bekend wordt gemaakt. Nederlands-Indië komt onder Japans bewind en de militairen van het Koninklijk Nederlands-Indisch Leger (KNIL) en de Koninklijke Marine worden krijgsgevangen gemaakt. Van de gevangengenomen Indonesische KNIL-militairen laten de Japanners een groot deel vrij. De 38.386 overige krijgsgevangenen zijn vrijwel allen van Nederlandse en Nederlands-Indische afkomst; 7552 van hen komen door hun gevangenschap om. Van de Koninklijke Marine zijn 3847 Nederlanders als krijgsgevangenen afgevoerd; 648 van hen komen te overlijden.

Krijgsgevangenkampen in Nederlands-Indië en daarbuiten

Verspreid over Nederlands-Indië richt de Japanse bezetter krijgsgevangenkampen op. Dit gebeurt op Java, Sumatra, Molukken, Flores, Celebes en Borneo. De kampen zitten in uiteenlopende gebouwen waaronder ziekenhuizen, loodsen, scholen en gevangenissen. Krijgsgevangenen komen ook elders in Oost-Azië in kampen terecht zoals in Japan, Malakka, Indochina, China, Korea, Birma en Thailand. Onder deze krijgsgevangen zijn behalve Nederlanders ook Britten, Amerikanen en Australiërs.

Dwangarbeid

Vanaf het najaar van 1942 gebruiken de Japanners de krijgsgevangenen als arbeidskrachten. Ze moeten vliegvelden, wegen en spoorwegen aanleggen of in mijnen en op scheepswerven werken. Voor dit doel gaan de krijgsgevangenen op transport naar kampen die over Oost-Azië zijn verspreid. De werkdagen van de krijgsgevangenen zijn lang en hun leefomstandigheden zijn slecht. De voeding is gering en van slechte kwaliteit. Gevangenen lijden aan tropische ziektes, worden mishandeld en terechtgesteld. Berucht is het werk aan twee spoorwegen. Het werk aan de Pakanbaroe-spoorweg tussen Pakanbaroe en Moearo op Sumatra leidt tot zo’n 700 doden onder de Nederlandse krijgsgevangenen. Bij de aanleg van de Birma-Siamspoorweg tussen Birma en Thailand komen ongeveer 3000 Nederlandse krijgsgevangenen om.

Locatie van de Pakanbaroe-spoorweg op Sumatra

Bron: nos.nl/bevrijdingsjaar/

Plattegrond van kamp Gloegoer in Medan op Sumatra

Bron: Japansekrijgsgevangenkampen.nl

Hell Ship ‘Harugiku Maru 4’, z.d.

Bron: 2/4th Machine Gun Battalion

Onderzeeboot HMS 'Truculent'

Bron: worldnavalships.com

Straat van Malakka (gemarkeerd)

Bron: Wikimedia Commons

Krijgsgevangene in kamp Gloegoer

De bronnen bevatten geen aanwijzingen voor een militaire loopbaan van Karel Hobbelen. Wel weten we dat hij ten tijde van de Japanse inval op Sumatra deel uitmaakt van het Koninklijk Nederlands-Indisch Leger (KNIL). Op 28 maart 1942 maken de Japanners hem namelijk krijgsgevangen bij Kabanjahe op Sumatra, een plaats die ongeveer 75 kilometer bezuiden Medan ligt. Hij is op dat moment sergeant bij -vermoedelijk- de genie van het KNIL. De genoemde datum markeert het einde van de strijd om Noord-Sumatra: hoewel Nederland op 8 maart capituleert, weigert territoriaal commandant generaal-majoor Roelof Overakker zich met zijn troepen in Noord- Sumatra over te geven. Hij probeert tevergeefs een guerrilla-oorlog te voeren en geeft op 28 maart de strijd op. Uit de bronnen valt af te leiden dat Karel als krijgsgevangene terecht komt in kamp Gloegoer in het noorden van Medan. De krijgsgevangenen in dit kamp worden ondergebracht in koeliebarakken.

Pakanbaroe-Spoorweg

Net als de andere krijgsgevangenen in kamp Gloegoer moet Karel Hobbelen op transport om de Pakanbaroe-spoorweg aan te leggen. Tussen maart 1943 en augustus 1945 laat de Japanse bezetter op Midden-Sumatra van noordoost naar zuidwest deze spoorweg aanleggen, met een lengte van ongeveer 220 kilometer. De Japanners hebben de spoorweg nodig voor hun oorlogsinspanningen, met name om steenkool te vervoeren uit de mijnen op Sumatra. Het tracé van de spoorweg loopt van Pakanbaroe richting Padang naar Moearo. Voor de aanleg zijn naar schatting 20.000-30.000 Romusha’s (Indonesische werksoldaten) en 5000 krijgsgevangenen ingezet. Onder de krijgsgevangenen zijn vooral Nederlanders, maar ook Britten, Australiërs en Amerikanen. Van de Romusha’s sterft ongeveer 80% en van de krijgsgevangenen zo’n 12% onder de zware werk- en leefomstandigheden. De spoorweg is niet gebruikt.

Dood op zee

De krijgsgevangenen van kamp Gloegoer worden overgebracht naar Belawan, de havenstad van Medan aan de noordoostkust van Sumatra. Daar gaan zij aan boord van het schip ‘Harugiku Maru 4’. Het schip is een van de transportschepen voor krijgsgevangenen, die ‘hell ships’ worden genoemd vanwege de slechte omstandigheden voor de gevangenen. Op 25 juni 1942 zet de ‘Harugiku Maru 4’, als onderdeel van een konvooi, koers naar de Pakanbaroe-spoorweg. Het schip bereikt zijn bestemming niet. Op 26 juni om 13:55 uur wordt het schip, terwijl het door de Straat van Malakka vaart, geraakt door twee torpedo’s van de Britse onderzeeboot HMS ‘Truculent’. De Straat van Malakka ligt tussen Sumatra en Maleisië. Het schip breekt in tweeën en zinkt binnen een vijftiental minuten. Circa 180 Nederlandse, Britse en Australische krijgsgevangenen gaan die dag met het schip ten onder. Karel Hobbelen is een van hen. De overlevende krijgsgevangenen worden gered door een van de Japanse tankers in het konvooi.

Familieleden

Karel Hobbelen is binnen zijn familie niet het enige slachtoffer van de Japanse bezetting van Nederlands-Indië. Zijn broers Franciscus en Josephus, beiden soldaat in het KNIL, worden ook krijgsgevangen gemaakt en geïnterneerd. Zij overleven de oorlog. Vader Joseph komt terecht in het burgerkamp Si Rengorengo bij Rantau Prapat, een stad die op zo’n 300 kilometer ten zuidoosten van Medan ligt. Hij overlijdt op 6 juni 1945 in dit kamp. Karel’s echtgenote Caroline wordt geïnterneerd in een vrouwenkamp in Medan. Zij overleeft de oorlog, hertrouwt met Willem Victor Alberts (1916-1995), krijgt met hem drie dochters en overlijdt in 2009 in Sunbury, Australië.

Gebeurtenis

• Tilburgers omgekomen onder Japanse overheersing

Bronnen

Dit is een selectie van de gebruikte bronnen. In de noten staan alle gebruikte bronnen.

• Regionaal Archief Tilburg 565 Collectie documentatie Tilburg 1940-1945, map 229.
• Indische Kamparchieven.
• Japanse krijgsgevangenkampen.
• Pekanbaru Death Railway.
• Roll of Honour, Britain at War.
• Netwerk Oorlogsbronnen.
• Delpher.
• Linda van Mettler, The Mettler Family Tree.

Literatuur

• Gerrit Kobes en Ad de Beer, 'Het leven gebroken in het Verre Oosten. De geschiedenissen van de Tilburgers die om het leven kwamen in de strijd tegen Japan, als gevolg van de Japanse bezetting van Nederlands-Indië (1941-1945), de Indonesische kwestie (1945-1949) en het conflict in Korea (1950-1953)', in: Tilburgse sprokkelingen. Bijdragen tot de Tilburgse geschiedenis Tilburg 2003 (THR 11)
• Herman Burgers, De garoeda en de ooievaar: Indonesië van kolonie tot nationale staat, Hoofdstuk V, Indonesië onder Japanse Bezetting, Brill 2010
• J.E. Ellemers en R.E.Vaillant, Indische Nederlanders en gerepatrieerden, Muiderberg Coutinho 1985;
• Loe de Jong, Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog, Deel 11b Hoofdstuk 8. Martinus Nijhoff, Den Haag 1969.
• Militaire Spectator jrg. 1941 nr. 1, jrg. 1986 nr. 3, jrg. 1995 nr. 8, jrg. 1998 nr. 3, jrg. 2011 nr. 5.
• Renske Krimp, De doden tellen. Slachtofferaantallen van de Tweede Wereldoorlog en sindsdien, Nationaal Comité 4 en 5 Mei, Amsterdam 2016, p.16.
• Lachlan Grant, They called them ‘Hellships’. Prisoners at sea faced an uncertain future, Wartime, no. 63, pp. 30-36, 2013.

Externe links

• Karel Johannes Hobbelen op Oorlogsbronnen.nl
• Oorlogsgravenstichting, persoonsdossier van Karel Johannes Hobbelen.
• Karel Hobbelen op Brabantse Gesneuvelden.