Hek / Hekwerk met stoep

Kerkstraat 11 Geertruidskerk Achttiende eeuw

Hek

We zijn zo gewend aan de aankleding van onze openbare ruimte dat het meeste straatmeubilair ons niet opvalt. Het is er gewoon. Onder straatmeubilair verstaan we voorwerpen die een functie hebben en die zich bij of in de openbare ruimte bevinden. Hierbij moeten we bijvoorbeeld denken aan: hekwerk, verlichting, afvalbak, zitbank en waterpomp voor algemeen gebruik; recentelijk aangevuld met verkeersbord, telefooncel, glasbak en oplaadpaal voor elektrische voertuigen. Vanaf de negentiende eeuw zijn onze straten en pleinen steeds voller geworden. Men ging niet alleen steeds meer gebruiksvoorwerpen plaatsen, maar wilde sommige objecten zelfs opnieuw vormgeven om de grandeur van de stad of diens bewoners uit te dragen. Een goed voorbeeld hiervan vormen de hardstenen stoepen voor de huizen en de pompen die in de oude kern van de stad zijn terug te vinden. Functioneel èn mooi.

Op de Zuidwal en aan de Venestraat staan twee bijzondere hekken. Ze zijn afkomstig van het park Valkenberg in Breda. Dit park behoorde oorspronkelijk bij het kasteel daar en werd in 1882 door de gemeente aangekocht. In 1887 begon men met de herinrichting van het park, waaronder plaatsing van hekken. Deze hekken waren afkomstig van Villa Rozenhof in Dordrecht, die door de adellijke familie Van Rechteren Limpurg verlaten was. In 1886 kocht de Levensverzekering Maatschappij Dordrecht het pand en ontwikkelde plannen om op het terrein van het voormalige landgoed woningbouw te realiseren. De hekken gingen van Dordrecht naar Breda. Het park Valkenberg werd in 1926 opgeknapt (in 1995 gebeurde dat nogmaals) en een deel van de hekken werd wederom afgedankt. Via ijzerhandel Kalkar kwamen de hekken in 1927 naar Geertruidenberg waar ze dienden ter afsluiting van het schoolplein van jongensschool St. Antonius in de Koestraat. Na de afbraak van de school in 1988 zijn twee hekken verplaatst naar Zuidwal en Venestraat. Bij de ingang van het Bredase park Valkenberg aan de Catharinastraat, naast het Begijnhof, bevinden zich nog dezelfde hekwerken als die in Geertruidenberg.

Centraleweg 7a, ingang Nederlandse Hervormde begraafplaats IJzerwerk: circa 1920	Haven 121, zuidkant van het voormalige kruitmagazijn, Circa 1830
Zuidwal, tussen 97 en 107, Circa 1880	Elfhuizen 3 ingang Geertruidskerk, 1771

De hardstenen toegangspoorten met smeedijzeren hekken dateren van het einde van de achttiende eeuw. Achter het linker poortje was vroeger een achteromstraatje naar de Vismarkt, het Rozemarijnstraatje genoemd. Er stonden een paar huizen, waarin zich volgens de overlevering dames van lichte zeden ophielden. Het hardsteen van de poorten is uitgevoerd door Guilliam Carrier. Het ijzeren hekwerk is van de hand van C. Lefs en dateert van 1771.

Hekwerk met stoep

Vismarkt 2, Circa 1786	Markt 1, 1896
Markt 52, 1773	Koestraat 13, 1860, In dit pand was van 1860 tot 1964 de rooms-katholieke pastorie gevestigd

Informatiebron

• Chris Kolman, Ben Olde Meierink, Ronald Stenvert, Nelleke Reijs, Ton Kappelhof en Ben Kooij, Monumenten in Nederland. Noord-Brabant, Rijksdienst voor de Monumentenzorg (Zwolle, 1997).
• Pim Kooij en Vincent Sleede (red.), Geschiedenis van Dordrecht, deel 3, 1813-2000 (Hilversum, 2000).
• Bas Zijlmans, Nostalgie en Heden (Geertruidenberg, 1987) p. 125.