Hees, Norbertus Maria Joannes van
| Norbertus Maria Joannes van Hees | ||
| ||
| Bron: Oorlogsgravenstichting | ||
| Volledige namen | Norbertus Maria Joannes van Hees | |
| Geboortedatum | 03-05-1913 | |
| Geboorteplaats | Tilburg | |
| Adres | Groeseindstraat 84 | |
| Woonplaats | Tilburg | |
| Burgerlijke staat | Gehuwd | |
| Naam echtgeno(o)t(e) | Johanna Maria Josephina Schalken | |
| Beroep | Slager / kanonnier | |
| Overlijdensdatum | 17/18-11-1942 | |
| Plaats van overlijden | Changi (SG) | |
| Bijzonderheden | Overleden in een hospitaal in Changi, Singapore. | |
Geef de oorlog een gezicht!
Kun jij ons helpen met het schrijven van het levensverhaal van deze persoon?
Hoewel het meer dan 75 jaar geleden is dat er een einde kwam aan de Tweede Wereldoorlog blijft het belangrijk de slachtoffers te herdenken. We willen door hun verhaal te vertellen de slachtoffers eren en de herinnering levend houden Alle Tilburgse oorlogsslachtoffers zijn opgenomen in de Wiki Midden-Brabant en we streven er naar van ieder een levensbeschrijving en foto op te nemen.
Helaas hebben we van sommigen maar beperkte of soms helemaal geen informatie. We hebben jouw hulp nodig deze levensverhalen vast te leggen door ontbrekende informatie aan te vullen met verhalen of foto’s. We ontvangen je reactie graag via info@regionaalarchieftilburg.nl o.v.v. Wiki Oorlogsslachtoffers.
Hees, Norbertus Maria Joannes van (geb. Tilburg 03-05-1913, gest. Changi (SG) ca. 18-11-1942), slager en kanonnier. Zoon van Cornelius Augustinus van Hees (1883-1966) en Joanna Maria Catharina Wittens (1883-1962). Op 06-10-1938 trouwt hij te Tilburg met Johanna Maria Josephina Schalken (1916). Uit dit huwelijk worden twee kinderen geboren. Van Hees overlijdt omstreeks 18-11-1942 in een hospitaal in Changi, Singapore.
Inhoud
Achtergrond
Norbertus van Hees wordt op 3 mei 1913 geboren in Tilburg als zoon van schrobbelaar Cornelius Augustinus van Hees en Joanna Maria Catharina Wittens. Norbertus is het voorlaatste kind, hij heeft nog een oudere zus en twee broers.[1] Het gezin van Hees woont in Tilburg op verschillende adressen. [2]
Naar Nederlands-Indië
Van Hees gaat in juni 1924 voor ruim een jaar naar Eindhoven. In 1925 is hij terug in Tilburg, vervolgens verhuist hij in 1928 naar Diessen. Hij is inmiddels slager van beroep en werkt bij slager Smolders van Dal. In 1928 woont hij weer in Tilburg, vervolgens verhuist hij naar Boxtel en Nieuwkuijk, om in 1933 kortstondig weer in Tilburg te verblijven. Daarna woont hij achtereenvolgens in Utrecht, Hoogeloon, Breda en Dongen om in 1935 opnieuw naar Tilburg te verhuizen, waar hij bij zijn ouders inwoont. In 1937 verlaat Norbertus het ouderlijk huis voorgoed. Hij is buitengewoon dienstplichtig en heeft in november 1936 voor vijf jaar getekend voor overzeese militaire dienst. Hij krijgt daarvoor een premie van 100 gulden en wordt aangesteld als kanonnier 2e klasse bij de artillerie van het Koninklijk Nederlands-Indisch Leger (KNIL). Zijn standplaats wordt Tjimahi op Java (voormalig Nederlands-Indië). Norbertus heeft een lengte van 1,707 meter en draagt een litteken over de rechterkuit. In februari 1927 reist hij van Groeseindstraat 84 naar Amsterdam en vaart van daaruit met het MS Johan van Oldenbarnevelt naar Batavia op Java. Op 6 oktober 1938 trouwt hij met de dienstbode Johanna Maria Josephina Schalken. Vader Cornelius van Hees treedt bij de huwelijksvoltrekking in Tilburg op als bijzonder gevolmachtigde van de bruidegom, die in Tjimahi woont. In januari 1939 reist Johanna van Hees-Schalken naar Tjimahi. Norbertus en Johanna krijgen twee kinderen.[3]
| Het MS ‘Johan van Oldenbarnevelt’ tijdens de Tweede Wereldoorlog | ||
| ||
| Bron: Stichting Maritiem-Historische Databank |
Japanse bezetting en krijgsgevangenen
Eind 1941 valt Japan de Amerikaanse marinebasis Pearl Harbor op Hawaï aan. Daarmee begint de oorlog in de Stille Zuidzee. In januari 1942 valt Japan Nederlands-Indië binnen. Op 8 maart 1942 capituleert Nederland, wat de volgende dag bekend wordt gemaakt. Nederlands-Indië komt onder Japans bewind en de militairen van het Koninklijk Nederlands-Indisch Leger (KNIL) en de Koninklijke Marine worden krijgsgevangen gemaakt. Van de gevangengenomen Indonesische KNIL-militairen laten de Japanners een groot deel vrij. De 38.386 overige krijgsgevangenen zijn vrijwel allen van Nederlandse en Nederlands-Indische afkomst; 7552 van hen komen door hun gevangenschap om. Van de Koninklijke Marine zijn 3847 Nederlanders als krijgsgevangenen afgevoerd; 648 van hen komen te overlijden.[4]
Krijgsgevangenkampen in Nederlands-Indië en daarbuiten
Verspreid over Nederlands-Indië richt de Japanse bezetter krijgsgevangenkampen op. Dit gebeurt op Java, Sumatra, Molukken, Flores, Celebes en Borneo. De kampen zitten in uiteenlopende gebouwen waaronder ziekenhuizen, loodsen, scholen en gevangenissen. Krijgsgevangenen komen ook elders in Oost-Azië in kampen terecht zoals in Japan, Malakka, Indochina, China, Korea, Birma en Thailand. Onder deze krijgsgevangen zijn, behalve Nederlanders, ook Britten, Amerikanen en Australiërs.[5]
Dwangarbeid
Vanaf het najaar van 1942 gebruiken de Japanners de krijgsgevangenen als arbeidskrachten. Ze moeten vliegvelden, wegen en spoorwegen aanleggen of in mijnen en op scheepswerven werken. Voor dit doel gaan de krijgsgevangenen op transport naar kampen die over Oost-Azië zijn verspreid. De werkdagen van de krijgsgevangenen zijn lang en hun leefomstandigheden zijn slecht. De voeding is gering en van slechte kwaliteit. Gevangenen lijden aan tropische ziektes, worden mishandeld en terechtgesteld. Berucht is het werk aan twee spoorwegen. Het werk aan de Pakanbaroe-spoorweg tussen Pakanbaroe en Moearo op Sumatra leidt tot zo’n 700 doden onder de Nederlandse krijgsgevangenen. Bij de aanleg van de Birma-Siam spoorweg tussen Birma en Thailand komen ongeveer 3000 Nederlandse krijgsgevangenen om.[6]
| Overzichtskaart van Oost-Azië, 1900: Java, Singapore en gebied Birma-Siamspoorweg omcirkeld | ||
| ||
| Bron: commons.wikimedia.org |
| Kaart van Singapore, 1942: Changi ligt in het oosten | ||
| ||
| Bron: Mapsland.com |
Krijgsgevangene
Op 8 maart 1942, de dag van de capitulatie, wordt Van Hees in de omgeving van Bandoeng en Tjimahi door de Japanners krijgsgevangen gemaakt. Hij is op dat moment kanonnier 1e klasse bij de artillerie van het KNIL in Tjimahi. Van Hees komt op Java terecht in een van de krijgsgevangenkampen van Bandoeng. De Japanners besluiten dat hij moet werken aan de Birma-Siamspoorweg. De Birma-Siamspoorweg is 415 kilometer lang en loopt van Non Pladuk bij Ban Pong in Thailand (tot 1939 Siam geheten) naar Thanbyuzayat in Birma. De spoorweg moet het de Japanners gemakkelijker maken om troepen en materialen naar het front in Birma te brengen. De krijgsgevangenen verblijven voor dit werk in een reeks kampen langs de rivieren Khwae Yai en Khwae Noi. Vanuit zo’n kamp moeten zij een deel van de spoorweg aanleggen. Als dat deel klaar is, dan gaan de gevangenen naar een volgend werkkamp om aan een ander deel te werken. Op deze manier schuiven groepen krijgsgevangenen telkens op. Het werk aan de spoorweg, dat onder zware omstandigheden moet gebeuren, begint in 1942 en is in oktober 1943 klaar.[7].
| Kaart van de Birma-Siamspoorweg met kampen | ||
| ||
| Bron: Brabantse Gesneuvelden (F. van Doorn) |
Naar de Birma-Siamspoorweg
Groepen krijgsgevangenen die van Java op transport gaan naar de spoorweg worden eerst met schepen naar Singapore gebracht. Deze groepen worden aangeduid als ‘Java Parties’. Singapore is onderdeel van de Britse kolonie Straits Settlements en is door Japan bezet. De transportschepen worden ‘hell ships’ genoemd vanwege de slechte omstandigheden aan boord. Vanuit het Changi-kamp in Singapore gaan de krijgsgevangenen, die zijn bestemd voor de aanleg van het Thaise gedeelte van de spoorweg, per trein naar Ban Pong in Thailand. Vervolgens gaan zij in een vrachtauto of te voet naar hun werkkamp. Krijgsgevangenen die aan het Birmese gedeelte moeten werken gaan via het Changi-kamp per schip van Singapore naar Birma en daarna naar hun werkkamp. Het Changi-kamp is ingericht op een uitgestrekt kazerneterrein in het oosten van Singapore, bestaat uit groepen van barakken en heeft een aantal hospitalen. Norbertus van Hees komt niet verder dan Changi.[8]
| Plattegrond van het Changi-kamp, Singapore 1943-1948 | ||
| ||
| Bron: National Archives of Singapore |
| Graf van Norbertus van Hees op het Nederlands Ereveld Leuwigajah in Tjimahi | ||
| ||
| Bron: Oorlogsgravenstichting |
Dood in Changi
Medio 1942 komt Van Hees aan in Singapore. Omstreeks 18 november 1942 overlijdt hij aan dysenterie in een hospitaal in Changi. Van Hees wordt begraven in Changi en in 1949 herbegraven op het Ereveld in Medan op Sumatra. In 1966 worden zijn stoffelijke resten overgebracht naar het Nederlands Ereveld Leuwigajah in Tjimahi.[9]
Vrouw en kinderen
De Japanners hebben niet alleen Norbertus van Hees geïnterneerd. Ook zijn vrouw Johanna en hun twee kinderen komen in een kamp terecht. In het kamp verneemt Johanna in juni 1943 dat haar man is overleden. In maart 1946 komt Johanna met haar kinderen aan in Nederland. Ze gaat in Tilburg op Leliestraat 75 wonen.[10]
Gebeurtenis
Tilburgers omgekomen onder Japanse overheersing
Bronnen
Dit is een selectie van de gebruikte bronnen. In de noten staan alle gebruikte bronnen.
- Regionaal Archief Tilburg 565 Collectie documentatie Tilburg 1940-1945, map 229.
- Indische Kamparchieven.
- Japanse krijgsgevangenkampen.
- Netwerk Oorlogsbronnen.
- Delpher.
Literatuur
- Gerrit Kobes en Ad de Beer, 'Het leven gebroken in het Verre Oosten. De geschiedenissen van de Tilburgers die om het leven kwamen in de strijd tegen Japan, als gevolg van de Japanse bezetting van Nederlands-Indië (1941-1945), de Indonesische kwestie (1945-1949) en het conflict in Korea (1950-1953)', in: Tilburgse sprokkelingen. Bijdragen tot de Tilburgse geschiedenis Tilburg 2003 (THR 11).
- Herman Burgers, De garoeda en de ooievaar: Indonesië van kolonie tot nationale staat, Hoofdstuk V, Indonesië onder Japanse Bezetting, Brill 2010.
- J.E. Ellemers en R.E.Vaillant, Indische Nederlanders en gerepatrieerden, Muiderberg Coutinho 1985.
- Loe de Jong, Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog, Deel 11b Hoofdstuk 8. Martinus Nijhoff, Den Haag 1969.
- Militaire Spectator jrg. 1986 nr. 3, 1995 nr. 8 en jrg. 1998 nr. 3.
- Renske Krimp, De doden tellen. Slachtofferaantallen van de Tweede Wereldoorlog en sindsdien, Nationaal Comité 4 en 5 Mei, Amsterdam 2016, p.16.
Externe links
- Norbertus Maria Joannes van Hees op Oorlogsbronnen.nl.
- Oorlogsgravenstichting, persoonsdossier van Norbertus Maria Joannes van Hees.
- Brabantse Gesneuvelden, Norbertus van Hees.
Noten
- ↑ Er waren vijf kinderen; de oudste wordt doodgeboren en het geslacht is niet bekend.
- ↑ de familie Van Hees woont achtereenvolgens op Laarstraat 33, Meelstraat 77 (1910), Roggestraat 33 (1911), Paterstraat 9 (1914), Koestraat 82 (1919), Lange Nieuwstraat 69 (1927), Capucijnenstraat 127 (1928), Molenbochtzijstraat 6 (1929), Nicolaas. Beetsstraat 18 (1933), opnieuw Molenbochtzijstraat 6 (1934), Jacob van Campenstraat 23 (1935), Groeseindstraat 84 (1936), Schaepmanplein 25 (1937) en tenslotte wederom Molenbochtzijstraat 6 (1938).Regionaal Archief Tilburg 565 map 229 N.M.J. van Hees; Oorlogsbronnen N.M.J. van Hees; Oorlogsgravenstichting N.M.J. van Hees; Regionaal Archief Tilburg 16 Burgerlijke Stand geboorte Tilburg 3.5.1913 akte 578; Regionaal Archief Tilburg 16 Burgerlijke Stand geboorte Tilburg 16.4.1883 akte 358; Regionaal Archief Tilburg 16 Burgerlijke Stand geboorte Tilburg 10.10.1883 akte 835; Regionaal Archief Tilburg 16 Burgerlijke Stand geboorte Tilburg 12.2.1916 akte 239; Regionaal Archief Tilburg 16 Burgerlijke Stand huwelijken Tilburg 11.9.1907 akte 257; Regionaal Archief Tilburg 16 Burgerlijke Stand huwelijken Tilburg 6.10.1938 akte 521; Regionaal Archief Tilburg 16 Burgerlijke Stand overlijden Tilburg 19.8.1966 akte 821; Regionaal Archief Tilburg 16 Burgerlijke Stand overlijden Tilburg 6.2.1962 akte 141; Regionaal Archief Tilburg 918 Bevolkingsregister Tilburg 1900-1910 f190; Regionaal Archief Tilburg 918 Bevolkingsregister Tilburg 1910-1920 f37; Regionaal Archief Tilburg 918 Bevolkingsregister Tilburg 1921-1939 f25 en f37; Regionaal Archief Tilburg 1182 Collectie adresboeken van Tilburg; Delpher, Nieuwsblad van het Zuiden 22.3.1946.
- ↑ Regionaal Archief Tilburg 565 map 229 N.M.J. van Hees; Regionaal Archief Tilburg 918 Bevolkingsregister Tilburg 1921-1939 f25; Regionaal Archief Tilburg 0904 Bevolkingsregister Diessen 1920-1930 f15; Regionaal Archief Tilburg 0928 Bevolkingsregister Dongen 1920-1940 f723; BHIC 1792 Bevolkingsregister Boxtel 1922-1937 f675; Streekarchief Langstraat Heusden Altena 9999 Bevolkingsregister Heusden en Altena (Nieuwkuijk) 1926-1935 f235; Regionaal Historisch Centrum Eindhoven Bevolkingsregister Hoogeloon 1911-1935 f150; Stadsarchief Breda Bevolkingsregister Breda 1918-1937 f228; Nationaal Archief 2.10.50 Suppletiefolio's Oost-Indië; Nationaal Archief 2.10.50.03 Inventaris van het archief van de Stichting Administratie Indische Pensioenen (SAIP) Stamboekgegevens KNIL-militairen met Japanse Interneringskaarten 1942-1996; Delpher, Deli courant 9.3.1937.
- ↑ oorlogsbronnen.nl; japansekrijgsgevangenkampen.nl; indischekamparchieven.nl; Militaire Spectator jrg. 1995 nr. 8 en jrg. 1998 nr. 3; Renske Krimp, De doden tellen. Slachtofferaantallen van de Tweede Wereldoorlog en sindsdien, Nationaal Comité 4 en 5 Mei, Amsterdam 2016.
- ↑ Loe de Jong, Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog, Deel 11b Hoofdstuk 8, Martinus Nijhoff, Den Haag 1969; indischekamparchieven.nl; japansekrijgsgevangenkampen.nl.
- ↑ J.E. Ellemers en R.E.Vaillant, Indische Nederlanders en gerepatrieerden, Muiderberg Coutinho 1985; Renske Krimp, De doden tellen. Slachtofferaantallen van de Tweede Wereldoorlog en sindsdien, Nationaal Comité 4 en 5 Mei, Amsterdam 2016; Herman Burgers, De garoeda en de ooievaar: Indonesië van kolonie tot nationale staat, Hoofdstuk V Indonesië onder Japanse Bezetting, Brill 2010; Loe de Jong, Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog, Deel 11b Hoofdstuk 8, Martinus Nijhoff, Den Haag 1969; oorlogsbronnen.nl; pekanbarudeathrailway.com.
- ↑ Nationaal Archief 2.10.50.03 Inventaris van het archief van de Stichting Administratie Indische Pensioenen (SAIP), Stamboekgegevens KNIL-militairen, met Japanse Interneringskaarten 1942-1996; Oorlogsgravenstichting N.M.J. van Hees; Brabantse Gesneuvelden N.M.J. van Hees; powresearch.jp; japansekrijgsgevangenkampen.nl; wikipedia.org; historiek.net; oorlogsverhalen.com; shbss.nl; Loe de Jong, Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog, Deel 11b Hoofdstuk 8, Martinus Nijhoff, Den Haag 1969; indischhistorisch.nl
- ↑ japansekrijgsgevangenkampen.nl; Regionaal Archief Tilburg 565 map 229 N.M.J. van Hees; Oorlogsbronnen N.M.J. van Hees; Oorlogsgravenstichting N.M.J. van Hees; Nationaal Archief 2.10.50 Suppletiefolio's Oost-Indië; wikipedia.org.
- ↑ Japansekrijgsgevangenkampen.nl; Nationaal Archief 2.10.50 Suppletiefolio's Oost-Indië N.M.J. van Hees; Nationaal Archief 2.10.50.03 Inventaris van het archief van de Stichting Administratie Indische Pensioenen (SAIP) Stamboekgegevens KNIL-militairen met Japanse Interneringskaarten 1942-1996; Regionaal Archief Tilburg 565 map 229 N.M.J. van Hees; Oorlogsgravenstichting N.M.J. van Hees; Brabantse Gesneuvelden N.M.J. van Hees; Kobes, Gerrit en Ad de Beer, Het leven gebroken in het Verre Oosten. De geschiedenissen van de Tilburgers die om het leven kwamen in de strijd tegen Japan, als gevolg van de Japanse bezetting van Nederlands-Indië (1941-1945), de Indonesische kwestie (1945-1949) en het conflict in Korea (1950-1953), in: Tilburgse sprokkelingen. Bijdragen tot de Tilburgse geschiedenis Tilburg, 2003 (THR 11); 4en5mei.nl.
- ↑ Regionaal Archief Tilburg 565 map 229 N.M.J. van Hees; Regionaal Archief Tilburg 1182 Collectie adresboeken van Tilburg.